Latex, leemverf, lijnolie: één pot nat?

Nu, ruim een half jaar later, is het tijd voor een herkansing. We hebben nog één schaamteloos saaie witte muur over. En die wil ik nu zo duurzaam mogelijk verven. Op onderzoek uit dus.

Na wat inlezen en praten kom ik uit op drie bestanddelen die de mens- en/of milieuvriendelijkheid van verf in de weg staan: aardolie (nodig voor de plastic bolletjes, maar het is een fossiele grondstof ), titaniumoxide (maakt verf wit, dekkend en glanzend, maar de winning tast het milieu aan), en pigmenten (geven kleur, maar kunnen toxisch zijn). Kan ik deze ongewenste toevoegingen vermijden?

Titaniumoxide is overigens niet ongezond voor de mens – het zit ook in tandpasta – maar is wel milieubelastend. De grondstof, het erts ilmeniet, komt voornamelijk uit Chinese mijnen. Bij de winning worden fossiele brandstoffen gebruikt en wordt het landschap aangetast. Bovendien ontstaat er vervuilend afvalwater bij de chemische processen die nodig zijn om de titaniumoxide uit het ruwe materiaal te halen.

Verf met het EU Ecolabel mag titaniumoxide bevatten, maar het keurmerk heeft wel een eis voor de maximale hoeveelheid witpigment (inclusief titaniumoxide) per vierkante meter. Ook is er een maximale hoeveelheid afval die er mag ontstaan bij de verwerking van het erts, om een schonere manier van produceren te stimuleren. Fairf, een van de Nederlandse verfmerken met het EU Ecolabel, laat weten dat ook zij titaniumoxide gebruiken maar wel onderzoeken hoe ze kunnen minderen. “Alleen kan ik daar uit concurrentieoverwegingen helaas niets over zeggen”, mailt ‘kleurbaas’ Laurens van Dort. “Kleurrijke groet.”

“Zware metalen als lood en cadmium mogen vanwege de giftigheid inmiddels niet meer als pigment gebruikt worden, maar bijvoorbeeld kobalt nog wel”, vertelt Joris Sprakel. “Behalve voor de kleur wordt dat ook gebruikt om verf sneller te laten uitharden.” CO-droger heet het dan. Het zit in veel lakverven en ook wel in verf op lijnoliebasis, omdat het anders heel lang duurt voordat die uithardt. Recentelijk is ontdekt dat bepaalde kobaltverbindingen het DNA aantasten en mogelijk kankerverwekkend zijn. De EU is dan ook bezig de toegestane hoeveelheid in verf en andere producten te beperken

Ondanks mijn fascinatie had ik ook zo mijn reserves. Is bij leemverf de kleurkeuze niet beperkt tot modder-, poep- en geel-bruin? En verft het ook een beetje, of moet je steeds stukken klei uit je kwast trekken? De kleurkeuze blijkt mee te vallen. Producent Tierrafino heeft acht basiskleuren, die onderling te mengen zijn. Er zit geen pigment in, want de samenstelling van de klei bepaalt de kleur. Of het ook een beetje verft, daar kan ik maar op één manier achter komen. Ik koop een potje Romeins Oker bij de Amsterdamse bouwmarkt ECO-logisch.

Ondanks dat conserveermiddel gaat de verf eenmaal geopend maar zes weken mee, staat er op de pot. Of nou ja, als je de lucht van rotte eieren kunt verdragen, is-ie langer te gebruiken, had de vrolijkerd achter de kassa gezegd (de verf in de pot kan zo gaan ruiken, niet de muur). “Dat is het zetmeel dat een reactie aangaat met de lucht”, legt Peter Lindeman van Tierrafino uit. Omdat de hoeveelheid conserveermiddel beperkt is, heeft die niet zo lang de kracht om de reactie tegen te gaan. “Dat is een afweging die we vanwege de duurzaamheid gemaakt hebben.” Hij tipt de leemverf in poedervorm: die gaat langer mee en is conserveermiddelvrij.