Mevrouw, u kunt hier geen maïs meer planten

Het stuk grond waar Nurisam die dag maïs plantte behoort al sinds jaar en dag tot haar familie. Veel mensen in Koto Baru hadden een stuk grond. Ze gebruikten het om groente en fruit op te verbouwen. “We oogstten altijd gezamenlijk, en verdeelden de winst onder onze gemeenschap”, legt Nurisam uit.

Uit een ander rapport uit 2018 van Milieudefensie blijkt bovendien dat de drie banken ook met het geld van hun particuliere beleggers investeren in foute palmoliebedrijven. Beleggen is steeds aantrekkelijker geworden vanwege de lage rentes op spaarrekeningen. De banken bieden zogenaamde investeringsfondsen aan, waar je al vanaf een paar tientjes per maand in kunt investeren. Wat blijkt: de banken passen hun eigen duurzaamheidscriteria niet tot nauwelijks toe op hun investeringsfondsen, en zelfs in de fondsen die het label ‘duurzaam’ dragen zitten foute palmoliebedrijven, zoals onder andere Wilmar. Dat kun je als belegger niet weten, omdat de banken deze informatie niet verstrekken. Zo betrekken de banken hun klanten, zelfs zij die een bewuste keuze denken te maken voor duurzaam investeren, bij grootschalige ontbossing en landroof.

“We voelen ons geïntimideerd door Wilmar”, stelt Pak Armis. De gemeenschap is ervan overtuigd dat de politie samenwerkt met de plantage PT PMJ, om de inwoners van Koto Baru te criminaliseren. Pak Armis werd zelf al tweemaal opgepakt, en eenmaal aangehouden: “In 2011 hielden politieagenten ons aan met de boodschap dat wij niet naar ons eigen land mochten. Als we niet zouden vertrekken, zouden zij onze gemeenschap verwoesten. Zij dwongen ons te verhuizen, ver weg van de plantage. Ook zeiden ze dat dat hun recht was, want het was hun land. Maar het is ons land!”

Op 6 april 2016 gaf PT PMJ de politie de opdracht verschillende mensen uit Koto Baru te arresteren. Ze zouden een gedeelte van de oogst van de plantage gestolen hebben. Pak Armis vertelt dat die aantijging op lucht is gebaseerd: “Dat hebben we helemaal niet gedaan!” Tegen de personen die op die dag opgepakt werden wordt nu een celstraf van anderhalf jaar geëist.

De kans is groot dat banken uit Maleisië, Singapore, of Indonesië zelf de investeringen overnemen, aangezien de meeste investeringen in de palmolie-industrie uit deze landen komen (zie de Forest and Finance-database). Tot nu toe grijpen banken dit gegeven aan als een excuus om hun investeringen in problematische bedrijven als Wilmar juist wél voort te zetten. Ze beargumenteren alleen via investeringen een positieve invloed op de palmoliesector uit te kunnen oefenen, omdat ze dan bepaalde duurzaamheidsvoorwaarden en sociale voorwaarden aan de bedrijven kunnen stellen. Rolf Schipper van Milieudefensie legt uit waarom dat helaas niet zo werkt: “Al sinds 2001 spreken we banken aan op de misstanden in de palmolie-industrie, maar nog steeds zijn landroof en ontbossing aan de orde van de dag. Het stoppen van die geldstroom zou een signaal zijn naar de palmoliebedrijven dat het zo echt niet langer kan. En als grote internationale banken als Rabobank, ING en ABN AMRO die stap zetten, zullen andere banken zeker volgen.”

Ook kunnen banken hun steun uitspreken voor een bindend VN-verdrag over bedrijfsvoering en mensenrechten (UN Treaty on Business and Human Rights). Wanneer dit bindende verdrag er komt, kunnen sancties opgelegd worden aan bedrijven die mensenrechten schenden. Op die manier kunnen internationale standaarden gerealiseerd worden waar álle bedrijven en banken zich aan moeten houden.

Dit artikel verscheen eerder op OneWorld op 1 oktober 2018.