Minder koeienscheten, meer grutto’s

We begonnen ons grutto-avontuur half maart met de landing en verwelkoming van grutto Amalia in het Friese Britswerd en eindigde op 22 juni met de mededeling van staatssecretaris Martijn van Dam dat hij 20 miljoen extra voor agrarisch natuurbeheer wil vrijmaken. Hoewel dat wel eens het volgende doekje voor het bloeden zou kunnen zijn, hebben we toch vooral hoop. Maar zijn ons wel bewust dat eerdere inzet op agrarisch natuurbeheer vooral de portemonnee van de boeren lijkt te hebben gespekt en niet voor meer grutto’s of tureluurs heeft gezorgd. Die moeten het inmiddels toch vooral hebben van de door natuurbeschermingsorganisaties beheerde weidevogelreservaten, zo konden we constateren. Mijn eigen zuivelboer had gelukkig dit jaar tien paartjes grutto’s op zijn land en een aantal tureluurs, wat mij persoonlijk een goed gevoel gaf, maar wellicht was dat ooit veel meer. Een vraag is me na die verhalen toch blijven tarten: zuivel van de intensieve veehouderij, is dat nou gezond?

Hier lees je wat we allemaal al over de grutto hebben geschreven.

Gezond

Ik kan  me amper voorstellen dat koeien die volgepropt worden met eenzijdig eiwitrijke gras een gezonde melk geven. Veel van de melkkoeien van vandaag zijn voortdurend aan de schijterij door het vezelarme dieet wat ze voorgeschoteld krijgen. De extreem doorgekweekte uiers doen koeien meer uier dan koe lijken. Hun lichaam wordt bij voortduring opgejaagd om zoveel mogelijk melk te produceren waardoor ze steeds honger hebben en vel over been lijken.

Tegenwoordig mogen de koeien dan wel weer naar buiten, maar de weiden waarin dat gebeurd staan niet meer voor een divers en gevarieerd dieet, ze bestaan vooral uit zeer eiwitrijk raaigras. Al jaren lang meet de zuivelindustrie vooral het vet-, lactose- en eiwitgehalte in de melk en stelt op die basis de prijs van de melk vast. Dat levert logischerwijs op dat de melk steeds vetter, lactose- en eiwitrijker wordt.  Dat de melk daardoor evenwichtiger is geworden in samenstelling, is onwaarschijnlijk.

Kruiden

Recentelijk deed het Louis Bolk Instituut onderzoek naar de samenstelling van melk uit kruidenrijk grasland. Het instituut kwam tot de conclusie dat het wel degelijk zo is dat melk uit kruidenrijk grasland meer sporenelementen bevat. Ze constateerde ook dat kruidenrijk gras waarschijnlijk gezonder is voor de koe. Maar helaas valt niet te bewijzen dat zuivel uit kruidenrijk grasland gezonder is voor de mens. Het is praktisch en ethisch onuitvoerbaar om een testgroep jarenlang op een dieet van zuivel uit kruidenrijk grasland te zetten en de andere op een dieet van zuivel uit turbograsland en dan te kijken welke groep eerder sterft. Historisch onderzoek wees wel uit dat zuivel uit graslanden met kruiden als karwij (Duitse Kümmel kaas) en fluitenkruid (Franse Gruyère) anders smaakt. En dan is er natuurlijk de heerlijke smaak van jonge graskaas. Kruidenrijk grasland levert dus wel degelijk een ander product op.

Eiwit en ammoniak

Een ander probleem met de heftige eiwitfocus van de zuivelindustrie, is de stevige en directe relatie tussen eiwit en ammoniak in mest. Dit is de stikstof waarover de laatste tijd steeds meer schokkende berichten naar buiten komen. Deze stikstof zorgt voor ernstige problemen voor vogels en bomen overal in het land. Het is waarschijnlijk ook een van de oorzaken van massale insectensterfte. Kruidenrijk grasland zorgt voor een lager eiwitgehalte in het voer en daardoor een lagere prijs voor de melk in de traditionele veehouderij, maar voor veel minder ammoniak in de mest en dus uiteindelijk minder stikstof in het milieu. Bovendien is kruidenrijk gras voor de koeien beter verteerbaar waardoor de koeien minder last van winderigheid krijgen en dus minder methaan produceren, een belangrijk broeikasgas.

Dromen

Hoewel het dus niet te bewijzen is dat zuivel van bloemrijkgrasland gezonder is, weten we wel dat ze beter is voor de koeien, de weidevogels en het milieu. Kruiden zorgen voor een eigen en vaak lekkerder smaak van de zuivel. Het zou dan ook goed zijn als ook de zuivelindustrie haar verantwoordelijkheid zou nemen en de eenzijdige focus op eiwitgehalte zou beëindigen. Een minder zware eiwitfocus is uiteindelijk goed voor natuur en milieu en wellicht ook voor ons als mensen. In combinatie met meer biologische zuivel zou dat wel eens kunnen resulteren in een beter milieu, een mooiere weide en uiteindelijk meer insecten en meer grutto’s. Daar dromen we toch allemaal van?