Moeten wij als duurzaam tijdschrift nog wel op papier verschijnen?

Ja, wie kaatst kan de bal verwachten en zo krijgen we als uitgesproken duurzaam blad vaker het verwijt dat het best wel dom is dat we al die duurzame verhalen op bomenverslindend papier drukken. Sommige lezers maakten om die reden de overstap naar een digitaal abonnement.

Papieren media en digitale media zijn qua milieuvoetafdruk niet echt te vergelijken, weet ik na raadpleging van adviseur energie-besparing Marlon Mintjes van Milieu Centraal: “Er is niet veel zinnigs over te zeggen omdat er niet één milieuparameter is om beide op te vergelijken.” Bij papier hebben we het over water- en landgebruik, chemicaliën, transport. Bij online media moeten we naast de energie die verbruikt wordt door internetservers, kijken naar de apparaten waarop mensen die media lezen, en de grondstoffen die daarvoor gewonnen zijn. En dan hebben we de groeiende berg e-waste nog, de snelst groeiende soort afval waar nog maar heel weinig van gerecycled wordt.

Ik bel met Fred Langendoen, OneWorlds’ consultant op het gebied van papier en drukwerk, en zelfverklaard papiergek. Hij is duidelijk geërgerd over de manier waarop zijn werk steeds als vervuilend weggezet wordt. “Een brief van één A4 versturen kost de helft minder aan CO2 dan een email met bijlage lezen. Maar je ziet bij het soort mensen dat jullie blad leest, dat het allemaal tussen de oren zit.”

Volgens Langendoen is de weg naar duurzaam mediagebruik geplaveid met onjuiste aannames. “Zo deed ik jarenlang het magazine van Greenpeace. Dat ging eerst in een papieren wikkel, maar dat bleek minder duurzaam dan plastic te zijn. We stuurden een brief naar de lezers dat we uit milieu- overwegingen toch overgingen op plastic. Er volgden een hele hoop opzeggingen.”

Hoewel er vraagtekens te zetten zijn bij de duurzaamheid van biomassa verbranden, is het volgens het Intergouvernmental Panel on Climate Change wel zo dat het overeind houden van grote productiebossen een grote bijdrage levert aan het gezond houden van ons klimaat. Maar die papierindustrie doet ook nog altijd energieslurpende dingen, meestal uit kostenoverwegingen, zegt Langendoen.

En ook door OneWorld worden er vreemde keuzes gemaakt, volgens hem. We drukken zo dichtbij mogelijk, gewoon in Nederland, in een drukkerij waar een groot deel van de energie uit waterkracht komt, prima. Maar bij ons gerecycled papier zijn nog wel kanttekeningen te plaatsen. “Voor verpakkingen mag gerecycled papier grauw zijn en is het dus een betere keuze.” Maar voor het drukken van ons magazine, moet het ingezamelde papier eerst van inkt ontdaan worden om het minder grauw te maken. Daar komen veel chemicaliën bij kijken en het is een energie-intensief proces.

Alleen als de fabriek heel energie-efficiënt werkt, en goed let op afvalstoffen en waterverbruik kan dat dus uit. Bovendien kun je vezels maar een beperkt aantal keer hergebruiken en is er dus altijd nieuw ‘houthoudend’ papier nodig om gerecycled papier te kunnen maken. “Het meest duurzame voor OneWorld zou papier van gras van landbouwbedrijven uit Duitsland zijn, wat ik jullie aanbood. Maar dat zag er wat groenig uit en dat wilden jullie niet. Nu is die leverancier failliet.” Mistakes were made.

Hun correspondent Klimaat en Energie, Jelmer Mommers, laat weten dat hun dataverkeer vergroenen “een work in progress is. Hosting, servers, dataverkeer zijn allemaal ‘niveau 3’ van uitstoot, dat wil zeggen uitstoot via andere partijen en dus moeilijk vat op te krijgen. We proberen dat wel, maar partijen als Amazon zijn niet eenvoudig te beïnvloeden.” Toch is “voor de hoeveelheid dataverkeer die wij nodig hebben Amazon nu de beste partij”, en dus niet een volledig groene en kleinere partij als het Amsterdamse Greenhost.

Het is goed dat ze dat gesprek aangaan, want hoewel we de laatste jaren veel juichverhalen horen over de groene datacentra van grote bedrijven als Google en Facebook, ziet Greenpeace ook steeds meer sluipweggetjes ontstaan: bedrijven die met certificaten hun grijze stroom groenwassen, bedrijven die het label ‘energieneutraal’ op hun producten plakken zonder te specificeren wat dat betekent, of bedrijven die het wel heel ruim nemen met het label ‘hernieuwbare energie’ (bijstook van houtsnippers in kolencentrales, het gebruik van gas).

Zo krijgt ook Netflix van Greenpeace een dikke onvoldoende, juist doordat ze claimen energieneutraal te zijn maar dat via certificaten regelen en niet door hun onderaannemers (waaronder Amazon) te vragen over te schakelen op hernieuwbare energie. Nu we als magazine steeds meer van onze papieren artikelen óók online plaatsen, doen we al ons goede werk sowieso teniet. In elk geval zolang onze servers niet 100 procent op groene energie draaien. En daar mogen lezers, wat mij betreft, best boze tweets over sturen.

Dit artikel verscheen eerder op OneWorld.nl op 2 mei 2018.