Column, Opinie
Klimaat

‘Niet nóg een pandemie? Dan moeten we duurzamer leven’

De coronacrisis laat zien dat we best wel duurzamer kunnen leven, ziet klimaatgezant Marcel Beukeboom. Volgens hem is een andere omgang met de aarde hard nodig als we het risico op volgende pandemieën zo klein mogelijk willen houden.

Door 24 maart 2020
corona duurzaam klimaatverandering pandemie schone energie SDG13
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
De woorden van president Emmanuel Macron aan het Franse volk waren niet mals: ‘Nous sommes en guerre’, we zijn in oorlog. Een gezondheidsoorlog, tegen een onzichtbare vijand. Regeringen wereldwijd gaan over tot ingrijpende acties, mensen blijven – al dan niet gedwongen – thuis en beperken hun sociale contact tot een minimum. Zorgen om de eigen gezondheid, om die van je naasten en om de toekomst doen iets met de psyche. Er heerst een unheimisch gevoel dat in de afzondering van de studeerkamer alle tijd krijgt om te rijpen.

Is de coronacrisis dan op zijn minst goed voor het klimaat?

In de dagelijkse nieuwsstroom komt elk mogelijk perspectief langs. Ook de relatie met de klimaatcrisis wordt veelvuldig gelegd, waarbij veel mensen zich afvragen of deze kortstondige fase van lage uitstoot zou kunnen leiden tot een ‘reset’ van onze vervuilende economie. We hebben immers een blik kunnen werpen op hoe de toekomst eruit kan zien: dan willen we toch niet meer terug naar hoe (vervuilend) het was?

Klimaatverandering: katalysator van pandemieën

Ook vragen veel mensen zich af in hoeverre klimaatverandering mede veroorzaker is van een pandemie als deze. En hoewel de verklaring voor de heftigheid en het wereldwijde karakter van een pandemie als Covid-19 meer bij globalisering en ons eigen gedrag moet worden gezocht dan bij klimaatverandering, staat klimaatverandering er beslist niet los van. De bekende Canadese klimaatwetenschapper Katherine Hayhoe wijst bijvoorbeeld op verlenging van het griepseizoen en een gestage vermindering van onze weerstand. In die zin is, zo zegt zij, klimaatverandering een ‘threat multiplier’: droogte, temperatuurveranderingen en andere gevolgen van klimaatverandering kunnen het bestaande risico op een pandemie vergroten.

Bron: twitter.com
In januari vorig jaar sprak de VN Veiligheidsraad over de relatie tussen klimaatverandering en veiligheidsvraagstukken. Tijdens die bijeenkomst zei Achim Steiner, de baas van VN-ontwikkelingsprogramma UNDP, dat klimaatverandering niet alleen de atmosfeer bedreigt, maar al het leven op aarde. Een terugkerend inzicht uit veel analyses is namelijk het katalyserende effect van klimaatverandering. Klimaatverandering blijkt bijvoorbeeld veel invloed te hebben op de verspreiding van ziektes als dengue en zika.
“

Willen we toekomstige gezondheidsrisico’s inperken, dan mogen we het aandeel van klimaatverandering niet negeren

In een recente studie over infectieziekten stellen de onderzoekers dat verspreidingsgebieden van ziektes als gevolg van klimaatverandering opschuiven naar voorheen koelere gebieden. In sommige gevallen komen ze dus ook dichter bij jou en mij in Noordwest-Europa. De overbrengers van de ziektes (muggen, teken) passen zich aan de veranderende omstandigheden aan. Als we toekomstige gezondheidsrisico’s willen inperken, mogen we dus niet blind zijn voor het aandeel van klimaatverandering in het ontstaan en de verspreiding van ziektes.

Reset of rebound?

‘Never waste a good crisis’ is een oude wijsheid, door sommigen ook al toegepast op de huidige situatie. Hoopvol kijken klimaatactivisten naar de schone lucht in China; het kan toch niet anders dan dat dit leidt tot een gedragsverandering bij iedereen die ineens merkt hoeveel prettiger ademen het is? En al die saamhorigheid die we nu zien in de samenleving en de waardering voor cruciale beroepen: mensen stellen terecht de vraag waarom deze mensen zo slecht worden betaald.
“

Ter compensatie zal de economie straks overuren draaien

Stel dat een ‘corona-reset’ zou plaatsvinden, wat moeten we ons daar dan bij voorstellen? Wie een computer reset, doet dat immers om hem weer zo te laten functioneren als oorspronkelijk bedoeld. De kans is groot dat dat met onze samenleving niet anders zal zijn, als die na de reset weer op gang komt. Ter compensatie van opgelopen achterstanden zal de economie zelfs overuren draaien (met uitzondering van de wc-papierbranche, die doet dat nu al).

Het ingrijpen van overheden in de economie en het dagelijks leven, wat we overal ter wereld zien, kan een aanzet zijn tot de vanuit klimaatperspectief gewenste systeemverandering. Het vervuilende karakter van het huidige systeem kan immers deels verklaard worden door het onvermogen tot zelfregulering en matiging van spelers in de vrije markt. Maar dat grotere overheidsbemoeienis ook tot duurzamer gedrag zou leiden, is niet vanzelfsprekend. In stressvolle omstandigheden wordt immers makkelijk teruggegrepen op beproefde recepten, precies zoals de aan/uit-knop op onze computer.

“

Wat we in deze tijden wel leren is dat we duurzamer kúnnen leven

Wat we in deze tijden wel leren is dat het anders kán. Digitale overlegvormen zouden wel eens een blijvertje kunnen zijn, wat de uitstoot door (vlieg)verkeer kan terugschroeven. De ervaringen met digitale vormen van contact zijn vooralsnog redelijk positief, ook al zullen fysieke bijeenkomsten ook in de toekomst nodig blijven, al was het maar voor de informele contacten die vaak doorslaggevend zijn voor de voortgang van de formele agenda.

Onze opgave blijft nog steeds dezelfde: komen tot een systeem waarin duurzaamheid en circulariteit de norm zijn. Wat we na deze crisis in elk geval niet meer kunnen zeggen, is dat we ons gedrag niet zouden kunnen veranderen. Bovendien, en dat is mooi meegenomen, krijgen we nu uitgebreid de kans om onze waardering voor bepaalde beroepen opnieuw te verdelen. Zou het kunnen dat we na de crisis een reset gaan zien die níet teruggrijpt naar de situatie hiervoor, maar waarin we meer rekening houden met elkaar en met de aarde? Ik hoop het van harte en ga mij daar de komende tijd voor inzetten.

We leven in onzekere tijden door het coronavirus. Er is behoefte aan betrouwbare informatie én verdieping. We hopen dat je dit bij ons vindt en wil bijdragen aan onze onafhankelijke journalistiek.

Dit kan je doen door te doneren of je te abonneren op ons magazine. Alvast bedankt!

'Zo blijf ik, als Klimaatgezant, optimistisch'

Hoe blijf je optimistisch als je werkt voor een regering die geen groene keuzes maakt?

Consument, bedrijf of overheid: waar begint een beter milieu nu echt?

Wie is er nou eigenlijk verantwoordelijk voor een beter milieu: de consument, bedrijven of de overheid?

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Lees en steun

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons