Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Het plankton in de oceanen is als de bomen op het land; ze zetten CO₂ om in zuurstof. Daarmee zouden ze een van de belangrijkere wapens in de strijd tegen klimaatverandering kunnen zijn, ware het niet dat de organismen de hoeveelheid CO₂ in het water niet meer aankunnen – ze verzwakken of trekken noordwaarts.
“
Weer een groep organismen toegevoegd aan de lijst klimaatslachtoffers
Eerst een lesje plankton. Plankton is een verzamelnaam voor microscopische organismen die aan de basis staan van de voedselketens in de oceaan. Fytoplankton – plankton die voor energievoorziening afhankelijk is van fotosynthese – functioneert daarnaast als een
biologische pomp: het zet het broeikasgas CO₂ om in zuurstof.
Zo’n 40 procent van de CO₂ die de mensheid uitstoot wordt door de oceanen geabsorbeerd. Een flink deel van die 40 procent wordt door fytoplankton opgenomen in de ‘schelp’, die uiteindelijk naar de bodem van de oceaan zinkt als ze sterven – waar het millennialang wordt opgeslagen.
Zwakker plankton
Maar een overdosis aan CO₂ zorgt op dit moment voor een langzame verzuring van de oceaan, iets wat precies deze plankton zwakker maakt. Want ook de oceaan lijkt aan menselijke invloed inmiddels niet meer te kunnen ontsnappen. ‘Mariene ecosystemen zijn het
antropoceen1 binnengedrongen. De veranderingen die we zien, zijn nu groot genoeg om te kunnen zeggen dat deze gemeenschappen anders zijn dan vóór de menselijke invloed’,
aldus de auteur van een
onderzoek dat wetenschapstijdschrift
Nature in juni publiceerde.
Uit het onderzoek bleek dat het fytoplankton in een steeds zuurdere oceaan steeds minder makkelijk een sterke schelp kan bouwen, waardoor ze kleiner worden en minder effectief CO₂ opslaan om naar de zeebodem te dragen. ‘Ons onderzoek voegt weer een nieuwe groep organismen toe aan de lijst met slachtoffers van klimaatverandering’, aldus de onderzoekers. ‘Het benadrukt de dringende noodzaak om onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen te verminderen.’
“
Zo zien we een zoveelste vicieuze cirkel in het proces van klimaatverandering
En zo zien we een zoveelste vicieuze cirkel in het proces van klimaatverandering. Vicieuze cirkels als het witte poolijs dat smelt en daardoor minder zonwarmte reflecteert, waardoor er nog meer ijs smelt. Of denk aan hoe verminderde regenval
bomen doet sterven, waardoor er weer minder regen valt.
Migratie
‘De oceaan – het grootste ecosysteem ter wereld – wordt in toenemende mate beïnvloed door antropogene
2 klimaatverandering’, aldus de wetenschappers die in mei aantoonden dat plankton
massaal naar de polen trekt – als reactie op warmer wordende oceanen. Planktongemeenschappen zijn sinds het inluiden van het industriële tijdperk gemiddeld 602 kilometer richting de polen verplaatst. Zo kan er volgens onderzoekers een domino-effect ontstaan op het zeeleven dat leeft van plankton – van kwallen tot walvissen.
‘In sommige delen van de oceaan, zien we dat vissen – zelfs walvissen – ook richting het noorden trekken. Misschien omdat ze hun eten volgen of omdat ze in de watertemperatuur van hun voorkeur proberen te blijven, of een combinatie van beide’, aldus een van de onderzoekers. Niet voor al het zeeleven een optie, aangezien het elders ook met andere omstandigheden te maken krijgt – denk aan langere zomerdagen in het noorden waar niet al het zeeleven zich aan andere lichtomstandigheden kan aanpassen. ‘Alle ecologische netwerken zullen elders moeten worden hersteld. We weten niet of alle soorten dit kunnen en of ze dat snel genoeg kunnen’, zegt een van de wetenschappers tegen Carbon Brief.
Uitstoot verminderen
Volgens de onderzoekers is het vooral de vraag hoe goed complete gemeenschappen zich kunnen aanpassen aan snelle veranderingen in het milieu. Dat wordt uitdagend wanneer de aanpassing te snel moet gebeuren, of als er geen nieuw leefgebied voor handen is. ‘Dat kan vooral zichtbaar worden binnen gemeenschappen van organismen, gezien de tijd die nodig is om nieuwe interactienetwerken op te zetten’, schrijven ze. Ecosystemen zitten minutieus in elkaar en laten zich niet zomaar verplaatsen. ‘Dit heeft op zijn beurt potentieel grote effecten op het functioneren van ecosystemen en op de diensten die mariene ecosystemen leveren aan de samenleving.’ Denk dus aan de absorptie van CO₂, maar ook aan de plek die het zeeleven inneemt in onze eigen voedselketens.
“
We weten vooralsnog maar weinig over de omvang van de problemen in de oceaan
Er is weinig bekend over de nu al merkbare gevolgen van het zwakkere en migrerende plankton voor de rest van het zeeleven. Wel stelt
een rapport uit 2018 dat op dit moment slechts 13,2 procent van de oceanen zo weinig door menselijk handelen – overbevissing, vervuiling, klimaatverandering – is aangetast dat er nog van wildernis kan worden gesproken. De onderzoekers merken daarbij op dat een snelle afname van wildernis op het land inmiddels leidt tot dringende oproepen tot bescherming, maar dat we vooralsnog maar weinig weten over de omvang van de problemen in de oceanen en van de manieren waarop we de wildernis aldaar kunnen beschermen.
