Overstromingen: big business in Europa

Hevige overstromingen komen steeds vaker voor en behoren tot de meest verwoestende natuurrampen. Elco Koks onderzocht hoe de Europese economie herstelt van overstromingsschade. 

Nederlanders onderschatten het overstromingsgevaar: 2 op de 3 Nederlanders denkt dat minder dan de helft van ons land kwetsbaar is voor overstromingen, terwijl in de praktijk 60 procent gevaar loopt (bureau Ipsos, uitgevoerd in opdracht van de NOS).

Elk jaar behoren overstromingen tot de meest voorkomende, meest verwoestende en dodelijkste natuurrampen. Alleen al in 2015 was de wereldwijde schade door overstromingen rond de 28 miljard dollar. Zo worden sommige bedrijven in de overstromingsgebieden volledig uitgeschakeld, maar lijden bedrijven buiten het overstromingsgebied ook schade doordat ze bepaalde goederen niet meer geleverd krijgen.

Waarom ben je de gevolgen van overstromingen gaan onderzoeken?

“De kans op grootschalige overstromingen is klein, maar heeft wel grote gevolgen. Vaak zijn de economische gevolgen net zo groot als de fysieke schade aan gebouwen en materiaal. Tot voor kort waren er nauwelijks cijfers beschikbaar over hoe groot die indirecte schade in euro’s is. Met mijn onderzoek heb ik laten zien dat je die indirecte schade wel degelijk in kaart kunt brengen. Bovendien gaan overstromingen door klimaatveranderingen een groter probleem worden. Wereldwijd, en ook in Europa, kunnen zeespiegelstijging en extreme neerslag voor steeds heftigere overstromingen zorgen. Meer inzicht in de economische gevolgen van overstromingen is cruciaal.”  

Hoe zit het met Europa en het herstel na overstromingen?

“Europa kenmerkt zich door veel samenwerking en handel. Dat heeft zowel positieve als negatieve gevolgen na een overstroming. Wanneer een deel van de bedrijfsketen in het ene land uitvalt, heeft dat direct negatieve gevolgen voor bedrijven in het andere land. Als er een overstroming in Nederland plaatsvindt, kunnen Duitse bedrijven geen Nederlandse melk verkopen. Aan de andere kant zien we juist positieve gevolgen van de intensieve handel binnen Europa, omdat het daardoor makkelijker is om snel vervangende producten en leveranciers te vinden. De Duitse melkverkopers halen hun melk bijvoorbeeld tijdelijk uit Frankrijk, waardoor ze minder verlies lijden. Zulke vervangingsmogelijkheden zijn heel belangrijk om de economische schade van een land beperkt te houden. De Europese samenwerking maakt onze Nederlandse economie veerkrachtig. Het pleit er ook voor dat landen binnen de EU elkaar ondersteunen als het gaat om overstromingsrisico’s. Je kunt mijn promotie zien als een pleidooi voor de EU”.

Gelden dergelijke principes ook elders in de wereld? 

“Ik kan wereldwijd vergelijkbare voorbeelden geven. Na de overstromingen in 2011 in Bangkok, de twee na grootste producent van harde schijven van computers, was er een wereldwijd tekort aan harde schijven. Wereldwijd verdubbelden toen de prijzen van harde schijven. In andere delen van de wereld is daar toen goed aan verdiend. Na de tsunami in Japan in 2013 lag de auto-industrie daar op z’n gat en zorgde dat voor extra vraag naar auto’s uit de VS. De een z’n dood is andermans brood, letterlijk dus. Regio’s met veel handel uit verschillende gebieden herstellen sneller na een overstroming. Geïsoleerde landen die weinig handel bedrijven met andere landen, zullen minder snel herstellen van overstromingen. In het verlengde daarvan zien we bijvoorbeeld ook dat de meest kwetsbare sector binnen Europa het midden- en kleinbedrijf is; deze kleinere bedrijven zijn meer afhankelijk van de lokale markt”. 

Wat levert je onderzoek nu op?

“We kunnen nu veel beter zien wat de gevolgen zijn van overstromingen. Die zijn veel breder en spreiden zich uit over een veel groter gebied dan het concrete overstromingsgebied. Ik hoop dat mijn onderzoek leidt tot meer aandacht voor maatregelen die de economische gevolgen van overstromingen beperken. Er zijn bijvoorbeeld nog steeds bedrijven die hun generator in de kelder hebben staan. Bij een overstroming betekent het niet alleen dat dat bedrijf uitvalt, maar ook dat andere bedrijven daar last van kunnen hebben. We kunnen en moeten hier met z’n allen veel beter over na gaan denken".

Elco Koks promoveert 14 juni aan de Vrije Universiteit. Voor zijn proefschrift ontwikkelde Koks verschillende methodieken die het herstel en de aanpassingscapaciteit van de economie na een overstroming beter in kaart brengen. In samenwerking met Mark Thissen van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) ontwikkelde hij hiervoor het ‘MultiRegional Impact Assessment’-model.