Poolse steden slachtoffer van extreme smog

Milieuactivisten en politici uit de steden waar veel smog voorkomt reageerden furieus; een probleem waaraan jaarlijks 45 duizend Poolse inwoners sterven is verre van theoretisch. In een relatief arm EU-land als Polen, met een nogal traditionele op een electoraat van mijnbouwers gebaseerde regering, is het helaas heel moeizaam om luchtvervuiling door kolenstook te bestrijden.

7 sigaretten per dag

Polen is als het om luchtvervuiling gaat een van de absolute topbestemmingen in Europa. Gemiddeld ademt een niet-roker in een Zuid-Poolse stad dagelijks even veel kankerverwekkende stoffen in als er in 7 sigaretten zitten in de winter kan dat gemiddelde pieken vertonen van 14 sigaretten per dag. Van de 5o meest vervuilde steden in Europa liggen er 33 in Polen. Op dagen waarop het koud is en het vrijwel niet waait (zoals vorige week) is de luchtvervuiling zichtbaar en worden normen vele malen overschreden. Zo werd de Europese norm voor fijnstof gisteren in de Poolse stad Gliwice meer dan 25 keer overschreden. In een groot aantal steden zorgde de lokale overheid voor gratis openbaar vervoer om een verdere verslechtering van de luchtkwaliteit te voorkomen. Mensen werden gewaarschuwd voor de negatieve gevolgen van de gezondheid van sporten in de buitenlucht. Een groot aantal Poolse steden bleek als het om luchtkwaliteit gaat zelfs slechter te scoren dan Peking.

Kolenkachels

De belangrijkste bron van luchtverontreiniging in Polen is niet de industrie of het personenvervoer maar zijn kachels. Het is in Polen nog steeds heel gewoon dat in het najaar de straten vol liggen met bergen steenkool die in de kolenkelders geschept moeten worden. 52 procent van de luchtverontreiniging in de Poolse steden wordt dan ook veroorzaakt door kolenkachels. In die kachels verbranden mensen een giftig mengsel van slechte goedkope steenkool, kolenafval en plastic afval is tijdens koude periodes de belangrijkste bron van luchtverontreiniging. Naast vervuiling met zwavel-oxiden zijn het vooral het kankerverwekkende benzo(a)pyreen en fijnstofdeeltjes die de giftige cocktail in de Poolse atmosfeer compleet maken. Terwijl Polen wel dertig verschillende normen kent voor andere brandstoffen dan kolen wordt de kwaliteit van kolen op geen enkele manier gecontroleerd. Dit is het resultaat van een maar al te krachtige steenkolen lobby in het land.

Kolenlobby

Enige tijd geleden wisten lobbyisten uit de Poolse milieubeweging het voor elkaar te krijgen om een wet aangenomen te krijgen die paal en perk moest gaan stellen aan het stoken van kolen en moest zorgen voor het met subsidie vervangen van de ernstig verouderde kachels in de meest getroffen Poolse steden. Die plannen en de uitvoering van de wet werden echter onder druk van de grote mijnbouwlobby zeer snel in de ijskast gezet na de overwinning van de conservatief katholieke partij ‘Recht en Rechtvaardigheid’. Door de afnemende behoefte aan kolen heerst er grote werkeloosheid in de mijnbouwstreken van Polen. Er gaat enorm veel subsidie naar de (niet rendabele) mijnen. Het aanpakken van de kolenstook in Polen is ondanks de positieve gevolgen voor de volksgezondheid en de staatskas weinig populair. Na het aantreden van de nieuwe regering werd ook een financieringsprogramma voor de vervanging van kolenkachels direct geannuleerd. In plaats daarvan kreeg de verwarmingsinstallatie van de ‘Milieuacademie’ van Pater Rydzyk van het aartsconservatieve Radio Maria een stevige bijdrage.

Burgeractivisme

Milieuorganisaties en vooral het steeds verder uitdijende netwerk van lokale smogalarm clubs vinden steeds vaker aansluiting bij de lokale bevolking die geconfronteerd wordt met schadelijke luchtverontreiniging. De Poolse democratie wordt steeds verder uitgehold en de Poolse rechtspraak is steeds minder effectief. Zelfs de inbreukprocedures vanuit de Europese Commissie maken weinig indruk. Het zijn de burgeractivisten die met scherp getoonzette en op sociale media goed gedragen protesten de belangen van de lokale bevolking voor het voetlicht weten te brengen en de inwoners van de meest vervuilde steden weten te waarschuwen voor de impact van de abominabele luchtkwaliteit.