Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Boerenproductiviteit opkrikken, bossen herstellen én tegelijkertijd aan geboortebeperking doen, in hetzelfde project. Volgens Newman moeten ontwikkelingswerkers het weer over gezinsplanning hebben, al helemaal nu klimaatverandering het leven in ontwikkelingslanden heel moeilijk maakt.
U zegt dat het belangrijk is om gezinsplanning met duurzaamheid te verbinden. Maar kun je met een gerust hart vrouwen vragen minder kinderen te krijgen met andere, groene doelen in het achterhoofd?
“Voor de klimaatconferentie in Kopenhagen van 2009 werd een analyse gemaakt van de verbanden tussen bevolkingsdynamiek en klimaatverandering. Daaruit bleek dat 37 ontwikkelingslanden bevolkingsgroei als de hoofdoorzaak zagen waarom het voor hen moeilijk zou zijn om zich aan klimaatverandering aan te passen. Uitputting van landbouwgrond, schaarste aan drinkwater, ontbossing, daar gaan de problemen bevolking en klimaat hand in hand. En dan hebben we nog wat ook wel the end of geography wordt genoemd: in Bangladesh moeten er 15 miljoen mensen van de dichtbevolkte kustlijnen verhuizen als de zeespiegel met een meter stijgt, wat helemaal niet onwaarschijnlijk is. Dat zijn problemen waar ook mensen die vechten voor seksuele rechten en gezondheid zich mee bezig moeten houden.”
Met zulke enorme problemen in het verschiet: kom je er dan wel met vrijwillige gezinsplanning? Juist de 49 minst ontwikkelde landen hebben het hoogste geboortecijfer. Demograaf Leo van Wissen wijst bijvoorbeeld naar Rwanda, waar een zeer autoritaire staat in korte tijd het geboortecijfer naar beneden werkt.
“Als je als overheid gezinsplanning ziet als middel om mensen in een bepaalde richting te duwen, dan ben je verkeerd bezig.
“Mensenrechten zijn geen luxe waarvan je kunt zeggen dat ze dan maar even ondergeschikt zijn. Gezinsplanning betekent dat je toegang hebt tot de juiste informatie en diensten om zwanger te worden als je dat wilt, en niet zwanger raakt als je dat niet wilt. Dus dat er veilige seks is, maar je ook kunt beslissen: ‘goh, laten we nog een jaar wachten voordat we voor een tweede gaan’. Een overheid dient te zorgen voor goede anticonceptiemiddelen. En dokters mogen niet vervolgd worden als ze een abortus uitvoeren. Wat blijkt dan: de meeste mensen willen het aantal kinderen krijgen dat ze kunnen onderhouden, voeden en naar school laten gaan. Uit data blijkt ook dat mensen dan vrijwillig gebruikmaken van ‘vriendelijke’ gezinsplanningsprogramma’s waarbij vrouwen zelf bepalen hoeveel kinderen ze krijgen en wanneer. Dwang is niet nodig.”
Zoals statisticus Hans Rosling al betoogde, ook in arme landen gaan we naar het geboortecijfer van ongeveer twee kinderen per vrouw. Het onderwerp was een tijd helemaal van de ontwikkelingsagenda. Wat ging er mis?
“Als je als overheid gezinsplanning ziet als middel om mensen in een bepaalde richting te duwen, dan ben je verkeerd bezig. Want als een overheid zoiets doet, volgen er dwangmaatregelen waar mensen decennialang schade van ondervinden. Neem India. In de jaren ’70 gaf Sanjay Gandhi, de zoon van de toenmalige premier Indira Gandhi, mannen een transistorradio cadeau als ze zich lieten steriliseren. Zo’n radio was in die tijd amazing cool. Een enorm lokkertje, alleen is dat niet de juiste reden voor een sterilisatie. Sommigen beseften niet dat het een permanente ingreep was. De operaties waren onveilig. Het ging niet onder dwang, maar het heeft veel ellende veroorzaakt. Maar ook nu nog zijn de sterilisatiecijfers onder mannen minuscuul vergeleken met die van vrouwen in India.”
Karen Newman (59) is internationaal ontwikkelingsdeskundige op het gebied van projecten over seksuele en reproductieve gezondheid en rechten. Ze is voormalig voorzitter van de World Health Organization Gender and Rights Advisory Panel en medeoprichter van Family Planning 2020 Rights and Empowerment Working Group. Ze behandelde parlementshoorzittingen en won prochoice debatten bij de universiteit van Oxford, Cambridge en Londen. Sinds 2003 werkt ze als consultant voor diverse organisaties. Ze adviseert over bevolkingsdynamiek, klimaatverandering en duurzame ontwikkeling.
In India stierven in 2014 nog twaalf vrouwen in een sterilisatiekamp van de Indiase overheid. Waar werden duurzaamheid en bevolkingspolitiek wel goed verbonden?
“In een vissersdorp op Madagaskar viel het de vissers op dat er weinig vis was door overbevissing, vanwege de toegenomen vraag. Ze realiseerden zich dat er bevolkingsbeperking nodig was om de vraag naar vis weer onder controle te krijgen. En dat ze de zee moesten beschermen om de visstanden weer op peil te krijgen. Het besef groeide organisch. Het fantastische van het Blue Ventures programma is dat het beide ingrepen tegelijkertijd biedt: expertise voor bescherming van de zee en dienstverlening voor gezinsplanning. Dat is een belangrijke les voor hoe wij mondiale hulp kunnen structureren. Kijk naar de Europese Commissie of naar de Nederlandse ontwikkelingshulp, zie jij een programma waarin de zee beschermd wordt met gezinsplanning? Nee. Want iedereen werkt in zijn eigen hokje. Terwijl we met de wereldproblemen van voedsel, water en klimaat juist programma’s nodig hebben die de verbanden leggen.”
In het Westen halen we ons voedsel gewoon uit het buitenland als het op dreigt te raken.
“Zie jij een programma waarin de zee beschermd wordt met gezinsplanning?
“Als je het hebt over uitputtende hulpbronnen, dan moeten we hier leren erkennen dat er one world is, één planeet. Maar dat besef is ver weg als je kijkt naar hoe wij hier leven. En omdat wij in tegenstelling tot in Madagaskar rondrijden in SUV’s, wat huge is in termen van consumptie, dan is de bijdrage die wij waarschijnlijk kunnen leveren een kind minder te krijgen dan we planden.”
Je hebt zelf maar één kind, heb je dat bewust gedaan?
“Mijn partner heeft me twaalf jaar lang moeten overtuigen om een kind te krijgen. Ik vond het niet eerlijk dat het zou opgroeien met twee moeders. Alleen had ik me nooit gerealiseerd dat tegen de tijd dat ze groot was, er zoveel gezinnen zouden zijn als wij.”
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
Terugkerende klant? Klik hier om in te loggen
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen
