Twee kinderen, rond de zeven jaar oud, rennen rond voor een van de gebouwen. Ze lijken belletje te trekken, maar bij elke deur waar ze aanbellen, weten ze wie erachter woont. “Zou Arne thuis zijn?”, vraag het ene jongetje zich af.
Update van de redactie
Een gemeenschap vormen en er voor elkaar zijn, dat is de filosofie achter de woongroepen Iewan en Eikpunt in Nijmegen, waar ruim 120 mensen van alle generaties nauw met elkaar samenwonen. De woonvorm is een oplossing voor vereenzaming en sociaal isolement. Maar hoe hou je die gemeenschapszin hoog, nu mensen elkaar zoveel mogelijk moeten mijden om verspreiding van het coronavirus te vertragen?
“In sommige woongroepen verwachten ze dat als één persoon het virus oploopt, iedereen het zal krijgen.” Aan het woord is Hanneke Beld, een van de initiatiefnemers van woongroep Iewan, waar ruim vijftig mensen van alle generaties samenwonen. Vanuit duurzaamheidsoogpunt delen de bewoners hun dagelijkse gebruiksvoorwerpen – auto’s, huishoudelijke apparaten en gereedschap – zoveel mogelijk met elkaar. Daar zullen ze nu voorzichtig mee moeten zijn. Een heuse coronawerkgroep ziet er in Iewan op toe dat voorwerpen en oppervlakten die veel worden aangeraakt goed worden schoongemaakt.
Gemeenschappelijke activiteiten en bijeenkomsten zijn in Iewan geannuleerd. Zuur, want wat de bewoners juist met elkaar delen: ze steken graag met elkaar de handen uit de mouwen en zijn graag samen. Wie zich niet goed voelt, laat dat nu telefonisch aan de rest weten, zodat zij afstand kunnen bewaren en hun te hulp kunnen schieten. De bewoners zijn het gewend voor elkaar te zorgen, door boodschappen te doen, bijvoorbeeld. Dat is een voordeel van het leven in een woongroep tijdens deze uitzonderlijke tijden. “Je kent iedereen die hier woont”, zegt Beld, “dus de drempel om elkaar om hulp te vragen is laag.”
Woongemeenschap Eikpunt (zeventig volwassenen, van wie de oudste 88 jaar) laat weten dat de gemeenschap vooral de richtlijnen van het RIVM opvolgt: zonder jezelf af als je je niet goed voelt en probeer altijd anderhalve meter afstand te bewaren. Dat leverde zondag een onwennige situatie op tijdens het koffie-uurtje, waarbij bewoners een stuk verder dan normaal van elkaar af zaten.
Wat ook doorging in Eikpunt: de gezamenlijke maaltijd die voor bewoners en eventuele bezoekers werd bereid. Anders dan normaal haalden mensen hun eten nu wel om beurten af, en aten ze die afzonderlijk op. Ook de opvang van de kinderen gaat door. Daar is nu zelfs extra veel behoefte aan nu zij niet meer naar school kunnen. Wel gelastte de gemeenschap een introductiebijeenkomst voor nieuwsgierigen en buren, die begin april zou plaatsvinden, af.
“Bijna alle bewoners hebben geholpen met de bouw: een houten skelet, strobalen erin en de binnenkant afwerken met leem
Waarom stro? Het is duurzaam, want biologisch afbreekbaar en afkomstig uit de directe omgeving. Het isoleert goed tegen kou en geluid. En het is een sociaal bouwmateriaal, aldus Iewan, want ook mensen zonder huizenbouwervaring kunnen meebouwen – al is het wel behoorlijk fysiek werk. Bijna alle bewoners hebben geholpen met de bouw: een houten skelet, strobalen erin, binnenkant afwerken met leem en de buitenkant met fsc-hout (dat laatste deed de aannemer). Bij de verdeling van de ruimte is rekening gehouden met alle leeftijden: er zijn eenpersoonswoningen en gelijkvloerse ouderenwoningen, woongroepen voor (jong)volwassenen en eengezinswoningen. Nergens is een gasaansluiting, wel een warmtepomp en zonnepanelen. Een helofytenfilter – een soort rietvijver in de tuin – filtert het afvalwater voor hergebruik.
Tuinwerkgroep
“Deze manier van wonen vereist wel dat je er zin in hebt om samen de handen uit de mouwen te steken
Geen curiositeit
Vandaag zet Schokker koffie en thee, en serveert hij veganistische brownies voor de bezoekers die op de informatiedag van Iewan zijn afgekomen. Mare Nynke Zijlstra en Hanneke Beld geven regelmatig workshops of een rondleiding aan mensen die ook een woongroep willen starten of gewoon duurzaam willen bouwen. Ook hadden ze laatst een groep vmbo-scholieren en zestig internationale studenten planologie over de vloer.
“Mensen leven steeds meer geïsoleerd; een woongroep is een manier om voor elkaar te zorgen
Sociaal isolement
“Familie structuren in de samenleving veranderen, mensen leven meer geïsoleerd: een woongroep is een manier om een gemeenschap te vormen en voor elkaar te zorgen.” De overheidscommissie ‘Oud en Zelfstandig in 2030’ heeft dan ook vorige maand het advies uitgebracht dat gemeenten, woningcorporaties en zorgverzekeraars woonvormen moeten bevorderen die het makkelijker maken voor ouderen om elkaar bij te staan.
“Eens in de zoveel tijd passen de ouderen daar op alle kinderen, zodat de ouders even vrij zijn
“Uiteindelijk zal er een punt komen dat we niet meer op de juiste manier voor iemand kunnen zorgen”, vertelt Eikpunt-bewoner Evelien van Aller (49) via de telefoon. Ze zijn van plan nauw samen te werken met de reguliere zorg, zodat iemand zo lang mogelijk thuis kan blijven. Met dementie heeft Eikpunt nog niet te maken gehad.
Kleiner wonen
“In een normale woonwijk sta je er toch vaak alleen voor, hier krijg je zoveel positieve feedback
Omdat de mensen van Iewan als grote groep een terrein delen, is er genoeg dak voor de 219 zonnepanelen en genoeg ruimte voor het waterfilter, dat eruitziet als een flinke rietvijver. Daarbij komt nog dat de individuele woningen wat kleiner kunnen, omdat de bewoners allemaal toegang hebben tot de tuin, een klushok, een washok, de culturele ontmoetingsruimte, een gedeelde luxe badkamer en enkele logeerkamers. Een eengezinswoning bestaat bijvoorbeeld uit een kleine keuken en badkamer, een woonkamer en twee kleine slaapkamers. Dat scheelt bouwmaterialen en verwarming.
Veel meergeneratieprojecten zijn er nog niet in Nederland, maar planoloog Ache verwacht dat dit aantal “exponentieel zal stijgen in de komende decennia”, juist omdat het een oplossing biedt. Ook zijn woningcorporaties volgens hem steeds meer geïnteresseerd in dit soort samenwerkingsprojecten met bewoners. Het heeft voor de corporaties immers ook voordelen, benadrukt Ache. “Door met toekomstige bewoners samen te ontwerpen en te bouwen, vergroot een corporatie de kans dat huurders lang in hun huis blijven wonen en positief betrokken zijn bij de buurt.” Wel waarschuwt hij ervoor dat dit soort projecten geen witte bubbels moeten worden. “Dat is iets om je bewust van te zijn: hoe open en toegankelijk is je gemeenschap echt?”
Bij Iewan lopen de twee kinderen nog steeds buiten rond, overal aanbellend. Het is al lang donker, maar ze kunnen nog even spelen. “Probeer jij het nog even bij Jurjen?”
Deze reportage verscheen in januari 2020 in OneWorld-magazine.
