Terwijl we praten over klimaatverandering, verzuipen bij de boer de piepers
De landbouw is verantwoordelijk voor een gigantische hoeveelheid CO2-uitstoot. Tegelijkertijd zijn boeren door droogte én stortbuien slachtoffer van klimaatverandering. Zijn zij hun eigen vijand? In gesprek met een boerenklimaatactivist.
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Bijna was Piet Hermus (53) na zijn middelbare school uit Brabant vertrokken, om in Leiden geschiedenis te studeren. Uiteindelijk werd hij toch boer. Net als zijn grootvaders, overgrootvaders en betovergrootvaders voor hem. Maar tijdens een gesprek met hem is de geschiedenis – of ‘het grote perspectief’ zoals hij het zelf noemt – nooit ver weg.
Neem bijvoorbeeld zijn actie om, samen met Urgenda, vijf grote spandoeken langs de A16 te plaatsen. Met daarop leuzen als: ‘Het klimaat verandert nu al’ en ‘Boeren hebben een oplossing’, en daaronder een foto van een ondergelopen akker en Piet Hermus ernaast. “De A16 loopt naar Parijs, waar het Klimaatakkoord is afgesloten. En twee spandoeken stonden op percelen die nog van mijn verschillende voorouders zijn geweest. Het was dus een heel symbolische plek.”
“
Risico’s horen erbij, maar ik vind schade door weersextremen geen normaal ondernemersrisico
Hermus is al meer dan dertig jaar akkerbouwer in het Brabantse Zevenbergschen Hoek. Hij verbouwt suikerbieten, granen, penen, uien en aardappels. Tot 1998 ging dat zonder problemen. Toen kwamen de eerste zware hoosbuien die zijn aardappels lieten verzuipen. Sindsdien ziet hij steeds vaker zijn piepers wegrotten. “Risico’s horen erbij, dat vind ik logisch. Maar ik vind schade door weersextremen geen normaal ondernemersrisico meer.”
Mislukte oogst
Piet Hermus. Beeld:Piet Hermus
Hermus is niet de enige die steeds vaker zijn oogst ziet mislukken als gevolg van klimaatverandering. “Sinds 2010 bestaat de ‘brede weersverzekering‘ om dit soort klimaatschade te dekken”, vertelt hij. “Ik heb die zelf ook afgesloten. Maar ik vind het geen langetermijnoplossing; het is eerder een schaamlap voor de overheid die haar taak ontloopt.” Want klimaat is bij uitstek een taak van de overheid, vindt Hermus. “De kerntaak van de overheid is de veiligheid van land en volk. De rest zijn de kerstballen in de kerstboom.”
En bij die taak hoort ook een stevig klimaatbeleid, vindt hij. Want de overheid moet het volk tegen zichzelf beschermen als het zichzelf beschadigt, in dit geval door te veel CO2 uit te stoten. Hermus volgt dan ook nauwgezet de ontwikkelingen in de rechtszaak van Urgenda, die nu bij de Hoge Raad voorligt. “Ik overweeg om zelf een rechtszaak te starten als deze op niets uitloopt. Als gedupeerde van labbekakkerig beleid. Maar het zal moeilijk worden.”
Vervuiler
“
Het juist de sector zélf die in belangrijke mate bijdraagt aan klimaatverandering
Als boerenklimaatactivist, zoals hij zichzelf noemt, lijkt Hermus een vreemde eend in de bijt – vaker staan boeren en klimaatactivisten tegenover elkaar. Want terwijl de landbouw als eerste de schade van klimaatverandering ondervindt, is het juist de sector zélf die in belangrijke mate bijdraagt aan de klimaatverandering. Volgens opgevraagde cijfers van het CBS is in 2017 van de Nederlandse uitstoot van broeikasgassen zo’n 13 procent afkomstig uit de landbouw: in totaal 29,8 megaton aan CO2-equivalenten – dat wil zeggen dat alle verschillende broeikasgassen worden omgerekend naar CO2.
“
De melkveehouderij zorgt voor zo’n 40 procent van de broeikasgassen uit de gehele landbouw
Wel zijn er grote verschillen tussen de landbouwsectoren: zo is de melkveehouderij met alleen al de uitstoot van methaan en lachgas verantwoordelijk voor zo’n 40 procent van de broeikasgassen uit de gehele landbouw (12,24 megaton aan CO2-equivalenten aan methaan en lachgas). Ook de glastuinbouw neemt een groot deel voor zijn rekening: 7,35 megaton CO2. De varkenshouderij, overig vee en akkerbouw volgen met uitstoot van methaan en lachgas op afstand (met respectievelijk 2,51, 2,99 en 1,37 aan CO2-equivalenten). Daar komt de CO2 uitstoot door verbranding, bijvoorbeeld voor verwarming van stallen, nog bovenop, maar dit wordt niet per sector binnen de landbouw bijgehouden.
Groene trekker
Zo bezien kun je de vraag stellen of akkerbouwers in feite het slachtoffer zijn van de veehouders en glastuinders. Maar Hermus moet van dit soort tegenstellingen niets hebben, net als van het vingerwijzen naar de boeren als ‘grote viespeuken’. “We hebben planten én dieren nodig, vanwege de kringloop. We zullen wel naar minder vee toe moeten. En de kassen zullen van het gas los moeten. Maar we moeten er met zijn allen aan.”
Met de klimaatverandering ontkomen we niet aan de vraag of we wel zoveel moeten produceren als we nu doen, zegt Hermus. “Maar die vraag moeten we aan iedereen en elke sector stellen. Nu leeft iedereen in zijn eigen bubbel en zoekt de oplossingen buiten zichzelf. Maar iedereen heeft boter op zijn hoofd. Veel mensen kruipen in een vliegtuig, staan in de file, kopen nieuwe spullen.”
Beeld:Piet Hermus
Juist die polarisatie in het debat over landbouw is Hermus een doorn in het oog. Daarom reed hij met zijn groene trekker 140 kilometer via binnenwegen van Zevenbergschen Hoek naar Amsterdam, om mee te rijden met de klimaatmars. “Ik laat het klimaatdebat niet kapen door extremisten, terwijl mijn aardappels verzuipen. Ik wil dat de gewone man, de boer en de buitenlui ook meedoen.” Tijdens de mars raakte hij met allerlei mensen aan de praat. “Het viel me op dat veel mensen niet wisten hoe het voor mij als akkerbouwer is. We bleken allemaal zorgen te hebben. Je gaat naar elkaars verhalen luisteren en maakt van tegenstanders vrienden.”
Koolstofboeren
Met zijn acties wil Hermus niet alleen oproepen tot beleid tegen klimaatverandering, maar ook aandacht vragen voor oplossingen die de landbouw kan bieden. “Wij zijn de enige sector die CO2 kan omzetten in zuurstof. Naast de bosbouw dan, maar bomen vallen zo zwaar op de maag.”
GroenbemestersBeeld:Piet Hermus
De potentie van grond om koolstof te binden kan deels worden vergroot door een aantal technische ingrepen, legt Hermus uit. Denk aan het gebruiken van groenbemesters: planten die na een tijdje de grond in worden geploegd en daardoor de bodem verrijken, of aan zogeheten niet-kerende grondbewerking, waarbij de grond alleen maar oppervlakkig wordt omgeploegd, zodat de bodemstructuur niet te veel wordt aangetast.
“
In Oostenrijk betalen bedrijven die hun uitstoot willen compenseren boeren voor het opslaan van hun CO2
Maar er is ook een omslag in het landbouwsysteem nodig. “We moeten van intensievere naar extensievere landbouw. En er moet een nieuw verdienmodel komen.” Hermus ziet wel heil in een systeem waar boeren geld krijgen voor het binden van CO2, bijvoorbeeld via een bonus-malusregeling. Dit is bijvoorbeeld in Oostenrijk al gebruikelijk: daar kunnen bedrijven die hun uitstoot willen compenseren boeren betalen voor het opslaan van hun CO2. “Dit is niet alleen goed voor de bodem, maar ook voor de waterberging en biodiversiteit. Want een rijkere bodem houdt het water beter vast en zorgt voor meer bodemleven.”
Betovergrootvader
Om zijn eigen waterschade tegen te gaan heeft Hermus zijn praktijken al aangepast. Zo is hij zijn oogstrisico’s gaan spreiden door andere en meer verschillende gewassen te telen en gebruikt hij meer groenbemesters om de bodem te verbeteren. “Maar ik ben wel een gangbare boer, ik gebruik kunstmest en pesticides.” Is dat niet tegenstrijdig met zijn zorgen over het klimaat? “Het grote peloton bestaat uit gangbare boeren, als je alleen focust op biologisch sluit je hen uit. Uiteindelijk zullen gangbare boeren wel biologischer worden, dus ik ook.”
Zo is zijn volgende stap om in samenwerking met het Louis Bolk Instituut1en de Universiteit Wageningen te experimenteren met zogenoemde strokenteelt, waarbij verschillende gewassen direct naast elkaar worden geteeld, waardoor er meer natuurlijke vijanden komen en minder pesticiden nodig zijn.
“
Nu gaan we aan ons eigen succes ten onder
Uiteindelijk kan een echte verandering in de landbouw alleen plaatsvinden als de hele samenleving meedoet, denkt Hermus. En daar komt weer de geschiedenis om de hoek kijken. Zijn betovergrootopa’s boerden nog voor de industriële revolutie. Zijn opa’s boerden over twee wereldoorlogen heen. Na de oorlog volgde de opbouw, waarbij zijn vader het optuigen van het huidige landbouwsysteem meemaakte. “Maar nu gaan we aan ons eigen succes ten onder. Nu zou met eenzelfde gevoel van urgentie als van na de oorlog de omslag naar de kringlooplandbouw moeten komen, en naar een kringloopsamenleving. Verandering is van alle tijden.”
Dit artikel verscheen eerst op OneWorld op 11 april 2019.
Deze site maakt gebruik van cookies om u een optimale bezoekerservaring te bieden en onze site te verbeteren. AccepterenInstellingen
Cookiebeleid
Overzicht cookies op oneworld.nl
We verzamelen via cookies gegevens met het doel de technische werking van de website en uw gebruiksgemak te garanderen. De cookies (kleine tekstbestanden die bij het eerste bezoek aan deze website worden opgeslagen op uw computer, tablet of smartphone) zorgen ervoor dat de website naar behoren werkt en onthouden bijvoorbeeld uw voorkeursinstellingen. Ook kunnen wij hiermee onze website optimaliseren.
Hiervoor gebruiken wij cookies van Google Analytics, dat het sitegebruik geanonimiseerd registreert en hiervan gegevens opslaat. Met deze gegevens maken wij bezoekstatistieken, op basis waarvan we verbeteringen doorvoeren op onze website. Google Analytics verschaft deze geanonimiseerde data aan derden indien wettelijk verplicht, of als deze derden de data namens Google Analytics verwerken. Door gebruik te maken van deze website geeft u toestemming voor deze anonieme gegevensverwerking door Google Analytics.
Daarnaast gebruiken we functionele cookies van WordPress en WooCommerce. De cookies van WordPress zorgen ervoor dat de website beter kan worden gebruikt door bezoekers. Deze cookies zorgen er bijvoorbeeld voor dat u kunt zien of u bent ingelogd, ze houden ook bij welke individuele voorkeuren u hebt gekozen op uw profielpagina. De cookies van WooCommerce zijn van onze betaalde diensten (Vriendenabonnement, Vacaturebank, Partnernetwerk, Online agenda) en zorgen ervoor dat producten worden onthouden tijdens het aankoopproces. Elke aankoopsessie bij WooCommerce bevat een unieke code voor elke klant, zodat er kan worden achterhaald waar de productgegevens voor elke klant te vinden zijn.
Via deze cookiebalk krijgt u de mogelijkheid om de cookies te accepteren of de instellingen aan te passen. Onder 'Overige cookies' kunt u diverse cookies van externe diensten (zoals youtube, facebook, vimeo) uitzetten.
Een opt-out van Google Analytics op deze website kan via deze link.
Mocht u hierover vragen hebben, kunt u mailen naar: lezers@oneworld.nl
Op deze site gebruiken we functionele cookies van WordPress en WooCommerce. De cookies van WordPress zorgen ervoor dat de website beter kan worden gebruikt door bezoekers. Deze cookies zorgen er bijvoorbeeld voor dat u kunt zien of u bent ingelogd, ze houden ook bij welke individuele voorkeuren u hebt gekozen op uw profielpagina. De cookies van WooCommerce zijn van onze betaalde diensten (Vriendenabonnement, Vacaturebank, Partnernetwerk, Online agenda) en zorgen ervoor dat producten worden onthouden tijdens het aankoopproces. Elke aankoopsessie bij WooCommerce bevat een unieke code voor elke klant, zodat er kan worden achterhaald waar de productgegevens voor elke klant te vinden zijn. Deze cookies kunt u niet uitzetten.
In onze artikelen gebruiken wij content van diverse externe diensten. Het is mogelijk om de volgende cookies uit te schakelen. Hiermee wordt deze content niet langer getoond.
Naam cookie
Soort content
youtube_embed
Youtube player embed
vimeo_embed
Vimeo player embed
google_maps
Google maps embed
twitter_widget
Twitter social widget
soundcloud_embed
Soundcloud player embed
instagram_embed
Instagram embed
Daarnaast gebruiken we Google reCaptcha om de website te beschermen tegen bots. Ook dit kan hier uitgezet worden, maar formulieren die hiervan gebruik maken kunnen dan niet ingediend worden
