Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
De hoofdlijnen van het Klimaatakkoord zijn bekend. Er is nog veel onduidelijk over de uitvoering van de plannen, en de verschillende
klimaattafels zitten nog niet helemaal op een lijn, maar de ambitie is groot: zo wordt duurzame stroom de norm. Om die ambitie waar te maken hopen alle partijen stiekem op historische technologische doorbraken. Tegelijkertijd werken de experts in de betrokken sectoren innovatie tegen, door vast te houden aan achterhaalde en veronderstelde feiten.
We schreeuwen om een nieuwe kijk, benadering of technologie, maar blokkeren deze juist door regels en wetgeving. Of we schenken er domweg geen aandacht aan omdat we het niet kennen. Want hoe specialistischer de specialisten in de betrokken sectoren, hoe groter hun afkeer van echte vernieuwing. Wat de boer niet kent, dat eet hij niet, zeg maar.
Vaak krijgen deze specialisten ook nog eens bijval van de grote bedrijven uit de betreffende sector, die commercieel gebaat zijn bij minder ingrijpende veranderingen. Een derde bijkomstigheid is dat de vernieuwers het hoofd niet kunnen bieden aan de strategische en communicatieve overmacht van diezelfde bedrijven.
De hommel kan niet vliegen
Door deze situatie dreigt nu het gevaar dat er beslissingen worden genomen op basis van verouderde gebruiken, in plaats van moderne oplossingen. Een hoogleraar van de TU/e gaf mij een mooi voorbeeld mee: Boeing stelde ooit vast, met levering van rekenkundig bewijs, dat de hommel niet kon vliegen. Iedereen weet dat de hommel kan vliegen, maar volgens berekeningen van misschien wel de beste vliegtuigbouwer ter wereld kon het beestje niet in de lucht blijven.
“
Het gevaar dreigt dat er beslissingen worden genomen op basis van verouderde gebruiken
Dus wat is hier aan de hand? Boeing had in zekere zin gelijk, maar er is meer mogelijk, dat bedoelde de professor toen.
Volgens mij leven wij juist nu in een tijdperk van grote veranderingen, waarin steeds meer mogelijk blijkt te zijn. We zouden daarom grote fouten kunnen maken door vernieuwing niet bij onze beleidsbeslissingen te betrekken. Een schoolvoorbeeld daarvan: de zogenaamde BENG-eisen voor gebouwen.
Alleen de naam baart mij al zorgen, want BENG staat voor ‘Bijna Energieneutraal Gebouw’. Bijna, maar net niet helemaal. Desondanks moeten alle nieuwe gebouwen vanaf 2020 voldoen aan de BENG-eisen. Voor overheidsgebouwen geldt dat al een jaar eerder.
Innovatiebeperking
Helaas zijn de BENG-eisen beperkend voor vernieuwers. Hoewel het doel van de eisen is om CO2-uitstoot te verlagen, moet aan elke eis afzonderlijk worden voldaan. Neem de BENG-eis over de energiebehoefte van het gebouw. De insteek van deze eis is om eerst het energieverbruik te verlagen voordat wordt nagedacht over de energie-opwekking.
Isolatie, gebruik van triple glas en een goede luchtdichtheid zijn oplossingen (of eisen) die de energiebehoefte van een gebouw verlagen. Dat is een manier om de uitstoot te verlagen, maar om de uitstoot te compenseren zou je bijvoorbeeld ook extra zonnepanelen kunnen plaatsen.
Deze stroeve aanpak verontrust mij omdat ik een reeks van voorbeelden kan oplepelen van gebouwen die volledig energieneutraal zijn, maar die niet voldoen aan de BENG-eisen.
“
Zo worden vernieuwing en flexibiliteit uitgesloten door bureaucratie
Nog wat anders: volgens de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) tellen alle vormen van erkende hernieuwbare energie mee om aan de BENG-eisen te voldoen. Hier blijf ik steken op het woord ‘erkende’, want wie bepaalt wat erkend wordt en hoelang duurt zo’n erkenningsprocedure? Zo worden vernieuwing en flexibiliteit door bureaucratie uitgesloten. En dat brengt mij toch even bij een belangrijke les uit de energietransitie die we vorige eeuw doormaakten.
Het kan anders
Nikola Tesla, de ongeëvenaarde wetenschapper die verantwoordelijk is voor ons huidige elektrische energiesysteem, stuitte als vernieuwer ook op rare weerstand. Zo was hij de uitvinder van onder andere de transformator, de inductiemotor, de TL-buis en de radio. Hij ontwikkelde ook de eerste waterkrachtcentrale voor tweefasige wisselstroom en bouwde die ook. Met deze centrale maakte hij Edisons heersende gelijkstroomsysteem op slag antiek en werd wisselstroom de wereldstandaard tot op de dag van vandaag.
“
We zijn toe aan mensen die in de praktijk bewijzen dat het anders kan
Omstreeks 1900 probeerde Tesla elektriciteit uit magnetische velden te halen en door de lucht te transporteren. Hij bewees dat dit mogelijk was in een stel kleine proefopstellingen. Maar toen de investeerders hem vroegen waar de meter geplaatst kon worden, zei Tesla: “Je hebt geen meter meer nodig.” De meeste investeerders gruwelden bij dit idee en trokken zich terug. Het moraal van dit verhaal is dat belangen en een gebrek aan visie vernieuwing vaak in de weg zitten.
We zijn vandaag met onze grote klimaatuitdagingen daarom toe aan nieuwe, zogenaamd gekke, geleerden. Nieuwe Tesla’s. Mensen die in de praktijk bewijzen dat het anders kan. Vaak zijn wetgeving, regels, normen en bekende gebruiken vooral gestolde belangen die de vernieuwing tegenhouden. Laten we er alert op blijven dat we niet weer die fout maken, want we hebben haast, en er staat veel op het spel.
