Verdoofd slachten is ook niet koosjer

De ophef over onverdoofd slachten gaat grotendeels over het onnodige lijden van het dier. Maar een van de verdovingstechnieken veroorzaakt evenveel onnodig leed. En toch komt deze techniek, de zogeheten CO₂-bedwelming, zelden in het vizier van de overheid en de publieke opinie. Hoe kan dit?

Bert Urlings, directeur kwaliteitszaken van Vion, stelde tien jaar geleden dat de verdovingsmethode snel was en ‘onaanvaardbare opwinding of pijn’ zou vermijden. De varkens zouden na tien seconden al bewusteloos zijn en het gespartel en geschreeuw zouden enkel reflexen en ‘natuurlijke fysiologische reacties’ zijn.

Uit een onderzoek van de Universiteit van Zürich (let op: schokkende beelden) blijkt echter dat het ongeveer dertig seconden duurt tot een varken zijn bewustzijn verliest. Dit is bijna even lang als een ritueel geslacht dier na de slacht volgens de strengere regels uit 2018 bij bewustzijn mag blijven. In die halve minuut springt het varken angstig en met ademnood in het rond. Nadat het dier weer was bijgekomen, had het liever drie dagen honger dan dat het terugging naar het verdovingsapparaat.

Helaas is ‘welzijn’ hier een misleidende term. In de praktijk kunnen dierenartsen alleen controleren wat wettelijk is vastgelegd, namelijk of de bedwelmingsapparatuur functioneert en of de dieren na afloop werkelijk buiten westen zijn. Hoeveel leed de dieren tijdens het verdoven ervaren, is dus irrelevant. Dit was niet altijd het geval.

Dierenarts Reinder Hoenderken deed in 1978 al onderzoek naar de gevolgen van CO₂-bedwelming op varkens. Daardoor ontstond destijds zoveel commotie dat Nederland twee jaar later CO₂-bedwelming verbood. Pas rond de millenniumwisseling stond Nederland deze verdovingstechniek, door nieuwe Europese regelgeving, weer toe. De kamer nam in 2015 weer de motie aan om CO₂-bedwelming te verbieden. Vier jaar later zijn er echter nog steeds geen zichtbare stappen ondernomen. De vrijgekomen beelden van Vion zijn dus niet een teken van voortschrijdend inzicht in dierenwelzijn, ze zijn een bewijs van wat we al wisten.

Daarnaast heeft het met een gebrek aan rendabele alternatieven te maken. Op dit moment zijn er twee soorten verdovingstechnieken legaal op Europees niveau: CO₂-bedwelming en stroomschokken. Hoewel stroomschokken minder leed veroorzaken, is het verdovingsproces veel trager doordat ieder varken apart moet worden verdoofd – wat invloed heeft op de winst van het bedrijf – en de kwaliteit van het vlees gaat erdoor achteruit.

Doordat in de Nederlandse veeteelt kwantiteit en maximalisatie voorop staan heerst in deze sector de wet van de jungle. Uit een rapport van de Wageningen Universiteit over de Nederlandse veeteelt in 2018 blijkt dat het aantal varkensbedrijven is gekrompen van ongeveer veertienduizend bedrijven in 2000 naar vierduizend in 2017. In hetzelfde tijdsbestek is het gemiddelde aantal varkens juist gestegen van ongeveer achthonderd naar bijna drieduizend per bedrijf.

Bij slachthuizen schijnt deze opschaling meer CO2-bedwelming in de hand te werken. In 2011 schatte het NRC dat er 4 miljoen varkens per jaar met CO2 werden bedwelmd. Volgens Frederieke Schouten van Varkens in Nood is dit aantal ondertussen al verdubbeld. Het zouden voornamelijk de grote slachthuizen die de voorkeur geven aan CO2-bedwelming boven stroomschokken.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk in augustus 2019 op OneWorld.