In de komende decennia zal de vraag naar vlees wereldwijd verdubbelen. Om de vleesproductie dat te laten bijhouden, zijn radicale oplossingen nodig. Het is zeer onwaarschijnlijk dat die stijging door bijvoorbeeld meer vegetarisme, drastisch omgebogen zal worden. In geindustrialiseerde landen zal de vraag naar vlees misschien dalen maar dat wordt ruimschoots gecompenseerd door een stijgende vraag in landen met een groeiende middenklasse zoals in China, India en Zuid-Amerika.
Onvermijdelijke Vleescrisis
Dit verschil tussen aanbod en vraag zal onvermijdelijk tot een crisis leiden aangezien het productieplafond van de huidige intensieve veeteelt is bereikt. Als een nog groter deel van plantaardige voedingsmiddelen (als soya en graan) gebruikt zouden worden om de dieren te voeren die we opeten, komt de voedselvoorziening voor de groeiende wereldbevolking in gevaar. Daarnaast is ondertussen duidelijk dat de veeteelt verantwoordelijk is voor 20% van alle broeikasgassen-uitstoot.
Bij de eerste tekenen van de onvermijdelijke vleescrisis (zoals een scherpe prijsstijging), zal de consument kijken naar alternatieven die zo goed mogelijk lijken op echt vlees. Zo’n alternatief is voorhanden en bestaat uit het kweken van vlees buiten het dierlijk lichaam. Het kweken van cellen en weefsels in het laboratorium is ontwikkeld voor medische toepassingen, bijvoorbeeld het herstellen van organen bij afwezigheid van voldoende donoren.
En dat werkt zo..
Spieren van de koe, maar ook spieren van bijna alle diersoorten, bevatten stamcellen die als het ware wachten op een beschadiging van de spier. Bij zo’n beschadiging gaan de cellen zich vermenigvuldigen om daarna nieuwe spiercellen te worden die de beschadigde vervangen. Deze stamcellen kunnen worden verkregen via een prik in de bil.
Enkele cellen kunnen in theorie uitgroeien tot 10-50.000 kg vlees.
Gezonder vlees, meer vlees
Enkele cellen kunnen in theorie uitgroeien tot 10-50.000 kg vlees. De spierstamcellen kunnen zich alleen ontwikkelen tot spierweefsel, dus er is geen risico op groei van andere weefsels. De cellen worden gebruikt precies zoals ze uit de spier komen; er vindt geen enkele manipulatie plaats. Het enige verschil met hun groei in de koe is dat de stamcellen nu worden gekweekt buiten het dierlijk lichaam in omstandigheden die de natuurlijke omgeving zoveel mogelijk nabootsen.
Door het op deze manier beheersen van elk detail van het groeiproces, kunnen wij dit veel efficiënter maken dan de koe. Dat wil zeggen dat een veel groter deel van het voedsel dat we de cellen geven omgezet wordt in eetbare dierlijke eiwitten. Het proces kan gemakkelijk worden aangepast voor vlees van andere dieren, bijvoorbeeld degenen die op de rand van uitsterven staan als gevolg van de aanwezige vleessoorten. Bovendien kunnen door middel van de juiste voedingstoffen gebruik maken van de natuurlijke mogelijkheid die de stamcel heeft om meervoudig onverzadigde vetzuren te maken, waardoor kweekvlees gezonder zou kunnen zijn dan vlees door veeteelt.
Vlees printen
De techniek om vlees te kweken is betrekkelijk eenvoudig en maakt vooral gebruik van de natuurlijke neiging van deze spier stamcellen om te fuseren tot spiercellen. Deze vormen zich –ook weer vanzelf- om tot spiervezel mits ze voorzien zijn houvast waaraan ze kunnen hechten, vergelijkbaar met de pezen en botten in het lichaam. Er zijn nog andere methoden om vlees te maken buiten het lichaam om, zoals 3D-printing. Hier wordt een patroon opgelegd aan de cellen en wordt geen gebruik gemaakt van het zelf aanpassend vermogen van spiercellen.
Kweken van rundvlees uit makkelijk beschikbare stamcellen zou een efficiënte manier zijn om vlees te produceren, zonder de belasting voor het milieu, land- en water voorraad en het dierenleed waarmee intensieve veeteelt gepaard gaat.
Dit is geen sciencefiction.
De eerste hamburger die volledig is gemaakt door cel-en weefselkweek is klaar om als "proof of concept" aan het publiek te worden gepresenteerd. Het is nu alleen nog de vraag wanneer het kweekproces voldoende efficiënt en goedkoop is zodat dit vlees in de supermarkt kan worden verkocht tegen een redelijke prijs.
Is dit de enige oplossing voor het wereldvoedselprobleem? Waarschijnlijk niet. Als we methoden kunnen vinden om de verspilling van voedsel en in het bijzonder van vlees te verminderen, zal de huidige productie zelfs voldoende kunnen zijn om de groeiende bevolking van voedsel en vlees te voorzien.
Gezien de ernst van het dreigende tekort aan vlees, moeten we meer dan een paard wedden (ze niet opeten), inclusief radicale oplossingen als het kweken van rundvlees.
Mark Mark Post is een van de mensen die aan de wieg staat van labaratorium-vlees. Hij is meervoudig assistent-professor, bij onder andere Harvard University, Utrecht University en Dartmouth college. Hij is ook hoofd van de Physiology Department aan de Universiteit van Maastricht. Kijk ook zijn speech bij TEDXHaarlem:
