Beukenhouten boomstammen in de houtzagerij van het Oekraiense houtkapbedrijf VGSM in Velyky Bychkiv, oktober 2019 . Beeld: Earthsight
Klimaat

Voor jouw Ikea-stoel is Oekraïens bos illegaal gekapt

Ikea verkoopt jaarlijks miljoenen stoelen die deels zijn gemaakt van illegaal gekapt hout uit de Oekraïense Karpaten. Dat blijkt uit een rapport van Earthsight. Veel van het illegaal gekapte hout draagt het duurzame FSC-keurmerk. ‘Klokkenluiders vertelden over ‘gezellige relaties’ en ‘feestjes’ onder FSC-inspecteurs en bazen van corrupte houtkapbedrijven.’

Door 9 juli 2020
illegale houtkap Oekraïne SDG 12
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
De Britse onderzoeks-ngo Earthsight traceerde de bekende Ikea-stoelen Terje, Ingolf, Börje, Ekedalen, Norrnas en Henriksdal van de winkelrekken tot aan de laatste aaneengesloten ongerepte bossen van Europa. Want daar komt het hout vandaan. Het resultaat van dat onderzoek vatte Earthsight samen in het lijvige rapport Flatpacked Forests. Volgens berekeningen van de Britse ngo zou er elke seconde een boom gekapt worden om aan de wereldwijde vraag naar Ikea-producten te voldoen.
“

Jaarlijks verkoopt Ikea twee miljoen stoelen met hout dat deels illegaal gekapt is in Oekraïne

In de Oekraïense bossen leven nog zeldzame Europese zoogdieren zoals beren, bizons, lynxen en wolven. De bossen zijn integraal eigendom van de staat en worden beheerd door staatsbosbouwbedrijven. ‘Die stellen de bossen open voor houtkap zonder de vereiste milieueffectenrapportage’, stelt het rapport. ‘Ze laten houtkapbedrijven ook toe om buiten de grenzen van de vergunning te kappen, in ruil voor steekpenningen. En ze doen aan ontbossing onder het voorwendsel van zogenaamde sanitaire houtkap.’

Dat betekent: gezonde bomen kappen onder het voorwendsel dat ze ziek waren, om zo de wettelijk vastgelegde niveaus van duurzame houtkap te kunnen overschrijden.

“

We stonden onder druk om meer te kappen dan wettelijk toegelaten

Tegenover Earthsight erkende Ikea dat de ‘brede toepassing’ van sanitaire houtkap in Oekraïne ‘mogelijk tot misbruik kan leiden’ en dat dit moet worden aangepakt. Ikea zou daartoe contact opnemen met de Oekraïense regering. Klokkenluiders uit de Oekraïense houtkapsector vertelden Earthsight dat ze onder ‘voortdurende druk’ staan om ‘meer te kappen dan wettelijk toegelaten’. Ze getuigden anoniem om hun veiligheid te garanderen.

Van boom naar Ikea-stoel

Het Oekraïense Staatsbureau voor Bosbeheer, het publieke orgaan dat de bossen beheert, is zowel bevoegd voor natuurbescherming als voor commerciële houtkap. Dat levert al een problematisch belangenconflict op. Earthsight onderzocht vooral het staatsbosbouwbedrijf in Velykyi Bychkiv, in de provincie Transkarpatië, aan de Roemeense grens. Dat beheert een gebied van zo’n 640 vierkante kilometer in het meest dichtbeboste en biodiverse deel van de Oekraïense Karpaten. Het herbergt verschillende beschermde gebieden, en zeldzame dieren en planten.
“

Zelfs tijdens de lockdown in april liet het staatsbosbouwbedrijf het kappen doorgaan

Het staatsbosbouwbedrijf verleent houtkapvergunningen aan het lokale Oekraïense houtkapbedrijf VGSM. Driekwart van al het gekapte hout in het gebied gaat naar VGSM. Dat maakt er vervolgens Börje-beukenstoelen van, voor directe uitvoer naar Ikea. Of voor uitvoer naar het bedrijf Plimob, een andere Ikea-leverancier net over de grens in Roemenië. Die leverancier verwerkt het hout dan verder tot Ikea-stoelen. Jaarlijks verkoopt Ikea twee miljoen stoelen met hout dat gekapt werd door VGSM.
Infografiek van de weg die een Ikea-stoel aflegt van een Oekraïens bos tot een Ikea-winkel.Beeld: Earthsight
Oekraïense inspecteurs stelden vast dat het staatsbosbouwbedrijf in Velykyi Bychkiv op grote schaal illegale houtkap mogelijk maakt tijdens zogenaamde ‘stilteperiodes’, drie maanden per jaar waarin houtkap volgens de Oekraïense wetgeving verboden is. Zelfs tijdens de coronalockdown in april, een zo’n ‘stilteperiode’, liet het staatsbosbouwbedrijf het kappen doorgaan.

Na die periode verliet 38 ton Terje-stoelonderdelen, goed voor meer dan twaalfduizend stoelen, het gebied. De onderdelen gingen van VGSM naar Plimob om te worden verwerkt en geleverd aan Ikea-winkels. “Dit is geen geval van een eenmalige schurkenstreek”, zegt de directeur van Earthsight Sam Lawson. “Illegale houtkap zoals deze gebeurt in heel Oekraïne.”

Eeuwige groei en onstilbare vraag

Ikea is de grootste fabrikant, de grootste afnemer én de grootste detailhandelaar in houten meubelen ter wereld. Ikea is ook de grootste afnemer van Oekraïens hout. VGSM, net zoals vele andere Oekraïense houtleveranciers, leveren vrijwel uitsluitend aan Ikea. VGSM werd in 1992 zelfs speciaal opgericht om Ikea te bevoorraden. Zo kan Ikea een meedogenloze prijsdruk uitoefenen op haar verschillende Oekraïense houtleveranciers, die allemaal met elkaar concurreren.
“

Ikea’s meedogenloze groeimodel drijft de vernietiging van Oekraïense bossen

Zij moeten hun hout dus tegen de laagste prijzen aan Ikea verkopen. “Wanneer zij een prijs bieden, ga je akkoord of niet”, zei de directeur van VGSM tegen Earthsight. ‘Ikea werd groot dankzij de Oost-Europese bossen’, schrijft Earthsight. ‘Geen enkel ander bedrijf heeft ooit goedkoper en op grotere schaal bomen in meubels kunnen veranderen.’

Het rapport gaat verder: ‘Ikea’s weigering om de prijzen te verhogen, en zijn meedogenloze groeimodel, drijven de vernietiging van Oekraïense bossen. Het houtverbruik van Ikea is de afgelopen tien jaar verdubbeld. Elk jaar moet Ikea tussen 1,8 en 2,5 miljoen meer bomen verbruiken dan het jaar ervoor. In 2019 verwerkte Ikea 21 miljoen kubieke meter hout, een rij boomstammen zo lang als zeven keer de omtrek van de aarde.’

Earthsight lanceerde samen met het rapport ook een filmpje over de houtkap:

FSC

Het hout van Ikea krijgt niettemin het kwaliteitslabel van de Forest Stewardship Council (FSC), een certificeringsinstantie die duurzame geproduceerde producten labelt. ‘Het illegale hout dat wij traceerden in Ikea’s beukenhouten stoelen was FSC-gecertificeerd’, schrijft Earthsight in het rapport. ‘FSC slaagt er niet in om de bossen te beschermen. In sommige gevallen waren onregelmatigheden met het FSC-label zelfs bekend bij de Oekraïense overheid.’
“

De consument koopt onbewust producten met een FSC-label die toch de vernietiging van biodiverse bossen stimuleren

‘FSC geeft bedrijven steeds weer het voordeel van de twijfel, zelfs in corrupte landen. Het zoekt niet proactief naar wangedrag. Door zichzelf niet te hervormen, ondermijnt FSC nu actief de inspanningen om de bossen te beschermen. Want de consument koopt zonder het te beseffen producten met een FSC-label die toch de vernietiging van intacte en biodiverse bossen stimuleren.’

Klokkenluiders in Oekraïne vertelden Earthsight zelfs over ‘gezellige relaties’ en ‘feestjes’ tussen FSC-inspecteurs en bazen van corrupte houtkapbedrijven. Earthsight roept Ikea op om haar gewicht als grootste meubelfabrikant ter wereld te gebruiken om FSC te dwingen tot hervorming.

De houtfabriek van het bedrijf Plimob dichtbij de Oekraïense grens in Roemenië.Plimob verscheept jaarlijks ongeveer twee miljoen stoelen naar Ikea. Beeld: Earthsight

Strafrechtelijke vervolging

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky had in zijn verkiezingsprogramma al aangekondigd werk te maken van de strijd tegen illegale houtkap. Onmiddellijk na de publicatie van het rapport van Earthsight (op 23 juni) herhaalde de Oekraïense premier Denys Shmygal dit voornemen.

De Oekraïense milieu-inspectiedienst liet ook weten dat een strafrechtelijk onderzoek werd ingesteld tegen het staatsbosbouwbedrijf in Velykyi Bychkiv. ‘Onze inspecteurs gingen op 27 mei al eens langs,’ zei de adjunct-directeur van de inspectiedienst, ‘maar toen werd hun de toegang geweigerd. Daarom gingen ze twee weken later terug, vergezeld van de politie, om de gebouwen binnen te vallen.’ Verder voert de overheid ook audits uit bij andere staatsbosbouwbedrijven in West-Oekraïne.

“

Ondanks de corruptie wil de EU dat Europese bedrijven toegang krijgen tot goedkoop Oekraïens hout

Earthsight beklaagt zich erover dat de Europese Unie van Oekraïne blijft eisen om zijn verbod op de uitvoer van hele boomstammen in te trekken. De EU startte zelfs een arbitrageprocedure tegen Oekraïne om het land daartoe te dwingen. De EU wil dat Europese bedrijven weer toegang krijgen tot goedkoop Oekraïens hout. Volgens Earthsight en Oekraïense natuurbeschermingsorganisaties kan dit pas als de corruptie in de Oekraïense houtkapsector aangepakt wordt. De EU bereidt nu richtlijnen voor over de invoer van illegaal gekapt Oekraïens hout.
Reactie van Ikea Belgium

Colombine Nicolay, persverantwoordelijke van Ikea Belgium, schrijft: ‘Momenteel gebruikt Ikea minder dan 1 procent van het totale hout dat in Oekraïne wordt geoogst en het vormt minder dan 1 procent van onze wereldwijde inkoop.’

‘Ikea aanvaardt geen illegaal gekapt hout. We verwelkomen rapporten en bevindingen van ngo’s en nemen deze serieus. We zijn onmiddellijk begonnen met een onderzoek naar de beschuldigingen in het rapport van Earthsight. Als dit onderzoek bevestigt dat illegaal gekapt hout in onze toeleveringsketen terecht is gekomen, zal Ikea de leveringen onmiddellijk stopzetten. Ikea deelt namelijk de ambitie om het bosbeheer in Oekraïne te verbeteren.’

‘We erkennen dat illegale houtkap nog steeds een wereldwijd probleem is en werken proactief aan maatregelen om te controleren of onze leveranciers voldoen aan de wet en onze eisen. We eisen van onze leveranciers dat ze jaarlijks hun houtinkoopplannen indienen, wat ons helpt om potentiële risico’s in onze toeleveringsketen te identificeren en proactief te beperken.’

‘Ons wereldwijde Wood Supply & Forestry-team (39 specialisten) voert jaarlijks ongeveer 200 wereldwijde audits uit. Het doel van deze audits is controleren of het hout dat in onze producten wordt gebruikt, voldoet aan onze eisen. We voeren meer audits uit in landen met een hoog risico. FSC is hierbij een extra waarborg voor het jaarlijks controleren van alle schakels in onze toeleveringsketen.’

Dit artikel verscheen eerder op MO.be.

Illegale houtkappers stoppen niet voor corona (of Amazone-bewoners)

Zonder natuurbescherming is de volgende pandemie een kwestie van tijd

Van boskap naar ziekte.

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Lees en steun

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons