Het kantoor van BlackRock in Silicon Valley. Beeld: Michael Vi/iStock
Klimaat

Waarom adviseert een olie-investeerder de EU over milieubeleid?

BlackRock mag van de EU een cruciaal adviesrapport opstellen over duurzaam beleid voor de bankensector. Opmerkelijk, want zelf investeerde het concern miljarden in fossiele brandstoffen.

Door 4 augustus 2020
klimaatonrecht klimaatverandering politiek schone energie SDG 13
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Larry Fink is een machtig man. In 1988 richtte de Amerikaanse zakenmagnaat het investeringsfonds BlackRock op, dat sindsdien is uitgegroeid tot een financiële grootmacht. Fink was begin jaren tachtig de bedenker van een (destijds) revolutionair financieel product: de verpakte hypotheekobligatie. Hypotheekleningen konden voortaan worden opgekocht, opgeknipt, in complexe financiële pakketten worden weggestopt en doorverkocht aan institutionele beleggers. Deze in schuldpakketten verstopte rommelhypotheken werden uiteindelijk de tijdbom die het financiële systeem in 2008 bijna deed imploderen.

Nog tijdens de crisis die daarop volgde kreeg BlackRock de opdracht van de Europese Centrale Bank (ECB), de Europese Commissie en het Internationaal Monetair Fonds (IMF) om de leningenportefeuilles van banken in de Eurozone aan een onderzoek te onderwerpen. Ook nadien mochten financiële experts van het concern meermaals optreden als crisisadviseurs voor het Europese bankwezen.

“

Met BlackRock heeft de Europese Commissie een wolf in schaapskleren binnengehaald

Fink zelf  –  inmiddels miljardair  – mag regelmatig aanschuiven bij presidenten, dineert met ministers en is een graag geziene gast tijdens het jaarlijkse World Economic Forum in het Zwitserse luxe skioord Davos. In de VS rapporteerde hij rechtstreeks aan toenmalig Amerikaans minister van Financiën Timothy Geithner. Hij zocht president Donald Trump op in het Witte Huis. In Frankrijk is Fink een graag geziene gast aan het Parijse Élysée. Sinds het aantreden van voormalig bankier Macron als Franse president is de Amerikaanse miljardair al meer dan eens in de presidentiële ambtswoning in Parijs gesignaleerd voor overleg.

Op een foto uit 2019 zitten Fink, Macron, directeuren van verschillende staatsinvesteringsfondsen uit olielanden, bankiers van Goldman Sachs en enkele grote Franse banken gebroederlijk rond een ovalen salontafel uit de negentiende eeuw, omringd door stijlvolle gouden ornamenten. Het hoofdonderwerp van het gesprek: hoe kunnen we de economie verduurzamen? ‘We moeten manieren vinden om investeringen ten gunste van het klimaat te versnellen’, vertrouwde Fink de Franse financiële krant Les Echos na het diner toe. ‘We willen wereldwijd gemeenschappelijke normen ontwikkelen. Dat is een eerste stap die nodig is om groene investeringen echt te democratiseren.’

6300 miljard dollar

BlackRock verdient zijn geld met vermogensbeheer. Het bedrijf belegt geld van pensioenfondsen en verzekeringsmaatschappijen op de aandelenmarkt en hoopt zo winst te maken voor zijn klanten. In totaal heeft BlackRock, via allerlei dochtermaatschappijen, holdings en afsplitsingen, zo’n 6300 miljard dollar in beheer. BlackRock is daarmee de grootste vermogensbeheerder ter wereld. In 2019 bedroeg de winst 4,5 miljard dollar. Dat is meer dan dat het totale bnp van sommige landen. Het concern heeft 13.000 werknemers in dienst en vertakkingen in dertig landen.
“

BlackRock groeide uit tot een invloedrijke grootaandeelhouder in andere grote bedrijven

Door al die beleggingen groeide BlackRock uit tot een invloedrijke grootaandeelhouder in andere grote bedrijven. Het concern bezit aandelenpakketten in elektronicagiganten Apple en Microsoft, in voedselmultinationals en in chemiebedrijven als Bayer of Nestlé, mijnbouwer Rio Tinto evenals in belangrijke systeembanken als ING of Deutsche Bank. Uit een uitgebreide analyse van journalistencollectief Investigate Europe blijkt dat BlackRock stemrecht heeft in ongeveer 17.000 bedrijven wereldwijd.

Op 8 april 2020 maakte de Europese Commissie bekend dat het BlackRock inhuurt om een cruciaal adviesrapport op te stellen over hoe bindende milieu- en duurzaamheidsregels voor de bankensector eruit zouden moeten gaan zien. In totaal gaat dat rapport volgens het aanbestedingsrapport 280.000 euro kosten.

“

Een bedrijf met enorme belangen in de fossiele energiesector adviseert Europa over duurzaamheid

“Ik vind het vreemd dat er gekozen is voor een bedrijf met enorme belangen in de fossiele energiesector om een advies uit te brengen over regels die juist daarover zouden moeten gaan”, zegt financieel lobbyexpert Kenneth Haar van het Brusselse onderzoeksbureau Corporate Europe Observatory (CEO). “Met BlackRock heeft de Europese Commissie een wolf in schaapskleren binnengehaald.”

260 miljard euro voor een klimaatneutraal Europa

In het kader van de Green Deal, die door de Europese Commissie in december 2019 werd gepresenteerd, moeten ook de regels voor banken en andere financiële instellingen verscherpt worden. Zonder geld naar duurzame investeringen, en dus weg van de fossiele sector te dirigeren, wordt het immers lastig om de economie te verduurzamen – zoals de Commissie dat graag wil met haar Green Deal, een ambitieus pakket met allerlei plannen en voornemens die uiteindelijk moeten resulteren in een klimaatneutraal Europa.

De Europese Commissie schat jaarlijks 260 miljard euro aan nieuwe investeringen nodig te hebben. In een annex van de Green Deal staat voor de herfst van 2020 een nieuwe Sustainable Finance Strategy gepland. Het adviesrapport dat BlackRock binnen een jaar moet hebben afgeleverd, wordt hieraan gekoppeld.

“

BlackRock Inc. is de grootste investeerder in kolen wereldwijd

Een coalitie van 92 maatschappelijke organisaties stuurde eind april een brief aan de Europese Commissie. Uit vrees voor belangenverstrengeling dringen de organisaties aan op de opzegging van het contract met BlackRock, dat onder andere grote bedragen investeerde in kolencentrales en gasprojecten en aandelenpakketten bezit in bijna alle grote oliebedrijven ter wereld.
BlackRock CEO Larry Fink en toenmalig ECB-directeur Mario DraghiBeeld: World Economic Forum/Jolanda Flubacher
“

BlackRock is eigenaar van 3,27 miljard vaten olie en 1,35 miljard ton steenkool

Volgens een data-analyse van de Britse krant The Guardian heeft moederbedrijf BlackRock Inc. via het wereldwijde netwerk van dochterondernemingen, gelieerde fondsen en afdelingen in totaal 11 miljard dollar geïnvesteerd in 56 kolenbedrijven. Daarmee is de vermogensbeheerder de grootste investeerder in kolen wereldwijd. De oorzaak is dat BlackRock een groot deel van zijn investeringsbeslissingen laat maken door algoritmes die automatisch lucratieve beleggingsindexen op effectenbeurzen volgen. Volgens de berekeningen van The Guardian is BlackRock op dit moment eigenaar van ongeveer 3,27 miljard vaten olie, 1,35 miljard ton steenkool en heeft het nog 87,3 miljard dollar in fossiele industrieën belegd.

In januari 2020 kondigde BlackRock zelf aan meer rekening met duurzaamheid te zullen houden. Zo wil het miljoenen dollars aan aandelen in de kolenindustrie verkopen. Maar onderzoek van het Amerikaanse Institute for Energy Economics and Financial Analysis (IEEFA) toont aan dat BlackRock de afgelopen jaren miljarden dollars aan winst misliep door een te eenzijdige focus op fossiele industrieën. Nadat de uitbraak van het coronavirus de mondiale economie lamlegde, benadrukte Larry Fink bovendien in een brief aan de aandeelhouders expliciet dat niet duurzaamheid de primaire verantwoordelijkheid van BlackRock is, maar ‘to stay focused on long-term returns’.

Een eerlijke aanbesteding?

Desondanks is BlackRock volgens de Europese Commissie een goede consultatiepartner. Het New Yorkse concern heeft immers als geen ander kennis van financiële markten en investeringen. Samen met de ECB onderzocht consultancyafdeling BlackRock Solutions enkele jaren geleden al de huishoudboekjes van 39 Europese financiële instellingen. Zo mocht BlackRock rondneuzen in de boeken van de Franse bancaire gigant BNP Paribas en de investeringsarm van autoconcern Volkswagen.
“

Volgens de Europese Commissie zijn zorgen over belangenverstrengeling onterecht

Volgens de Europese Commissie zijn maatschappelijke zorgen over belangenverstrengeling onterecht, laat het in een reactie weten. ‘De procedure voor toekenning van dit contract is uitgevoerd volgens alle geldende aanbestedingsregels’, schrijft een woordvoerder in een e-mail. ‘Waar we op hebben gelet in de aanbestedingsprocedure is de totale kwaliteit van de bieding, het vermogen om gedegen input te leveren, technische en professionele ervaring. Het aanbod van BlackRock was op technisch en op financieel vlak het beste.’

Het rapport dat BlackRock zal schrijven, is overigens niet het enige beleidsadvies waarop de Europese Commissie zich zal baseren. Er is bijvoorbeeld ook een Technische Expertgroep voor Duurzame Financiën (TEG) in het leven geroepen, met mensen uit het verzekeringswezen en de bankenwereld, evenals een coalitie van activistische aandeelhouders die bedrijven tot verduurzaming willen dwingen, het Wereldnatuurfonds en Unilever. Ook bouwen de nieuwe regels voort op eerdere bankhervormingen, benadrukt de woordvoerder.

“

Het rapport dat BlackRock schrijft, stelt de politieke randvoorwaarden vast voor beleid

Toch zijn er inmiddels ook binnen het EU-parlement vraagtekens geplaatst bij de mogelijke belangenverstrengeling wanneer BlackRock tegelijk optreedt als enerzijds beleidsadviseur en tegelijkertijd als investeerder in de fossiele industrie. “Ik onderzoek al tien jaar hoe industrielobby in Brussel precies werkt”, vertelt Haar. “Zo’n groot adviesrapport over aankomend beleid wordt bijna altijd leidend in de discussie. Het hoofdrapport dat door BlackRock geschreven wordt, stelt de politieke randvoorwaarden vast voor alles wat volgt.”

Betere definities, geen bindende wetgeving

De verwachting is dat BlackRock in het officiële advies aan de Commissie de lijn van de financiële sector over klimaatregels zal gaan volgen. Inhoudelijk zijn de contouren daarvan al af te lezen in statements uit de financiële wereld. Bijvoorbeeld in een position paper uit november 2019 van de invloedrijke brancheorganisatie Institute of International Finance (IIF), dat naast BlackRock ook andere beheerfondsen, investeringsbanken als Goldman Sachs, ING, ABN Amro, KBC Bank, enkele Chinese staatsbanken en de Europese Commissie tot haar leden mag rekenen. Om duurzame investeringen te stimuleren, zou het volgens de IIF-leden van primair belang zijn dat er betere definities opgesteld worden over wat duurzaam investeren precies is. Over bindende wetgeving wordt niet gesproken.

Eelke Heemskerk, universitair hoofddocent politieke economie aan de Universiteit van Amsterdam (UvA), onderzocht het aandeelhouderschap van grote vermogensbeheerders als BlackRock. Aandeelhouders met meer dan 5 procent van de aandelen in bezit zijn volgens hem zeer invloedrijk op bedrijfsbeleid. Iemand met meer dan 10 procent van de aandelen mag meestal direct bij de directeur op de koffie komen. “De 280.000 euro die BlackRock voor dit rapport ontvangt, is natuurlijk niets voor zo’n groot bedrijf”, vertelt Heemskerk. “Het gaat ze erom een beleidspositie in te kunnen nemen, zoals ze in de VS doen.”

“

Banken en beleggers willen helemaal geen bindende regels

Uit het onderzoek Hidden power of the Big Three, dat Heemskerk samen met enkele collega’s in 2017 publiceerde, blijkt dat alle entiteiten die in de VS onder BlackRock vallen, een gecentraliseerde stemstrategie volgen. Meestal komt dat neer op meestemmen met de bedrijfsdirectie.

Het lijkt dus allemaal wel mee te vallen met de druk die BlackRock zegt te willen uitoefenen om te verduurzamen. “Ik denk niet dat Blackrock opeens met een radicaal ander geluid gaat komen dan wat de industrie al jaren roept: dat banken en beleggers helemaal geen bindende regels willen”, zegt Haar. “Het grootste gevaar van dit adviesrapport is dat BlackRock straks officieel aan de Europese Commissie aanraadt om alle bankenregels vrijwillig te houden, en er zo voor zorgt dat de financiële industrie in olie en gas ongehinderd kan blijven investeren.”

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op MO*.

Wij betalen miljarden aan vuile energie – in Afrika

'Eco-elite? Ik wil dat iedereen verdient aan schone energie'

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Lees en steun

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons