Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Onder de noemer ‘
Agractie’ zijn vandaag duizenden boeren met tractoren naar Den Haag gereden om hun onvrede met het landbouwbeleid kenbaar te maken. “Politici spreken een hoop mooie woorden over de prijs die boeren zouden moeten verdienen, maar tegelijkertijd schrijven ze beleid dat die prijs onmogelijk maakt”, zegt Hans Geurts, woordvoerder van de Nederlandse Melkveehouders Vakbond. Hij voert een van de protesten die naast de Agractie bestaan aan. Samen met verschillende boeren- en maatschappelijke organisaties, waaronder Milieudefensie en FNV, staat hij vandaag op het Plein in Den Haag. Zij claimen dat een eerlijke prijs voor Nederlandse producten niet mogelijk is zolang de ‘doorgeslagen vrijhandel’ geen halt wordt toegeroepen.
“
Het is niet meer dan normaal dat een maatschappij meedenkt over zaken als milieu en dierenwelzijn
Maar wat is een eerlijke prijs voor een product eigenlijk? Volgens Willy Baltussen, onderzoeker aan Wageningen Economic Research (WUR), is het allemaal niet zo eenvoudig als de boeren het doen voorkomen. Nederland produceert voedsel voor de wereldmarkt, en dus lopen ondernemers door concurrentie simpelweg risico dat zij niet de prijs krijgen die zij voor ogen hebben. Bovendien gaat een eerlijke prijs om meer dan alleen het uiteindelijke prijskaartje in de supermarkt. “In de eerste plaats gaat het natuurlijk om een eerlijke verdeling van de consumenteneuro’s over de verschillende partijen in de keten die hebben bijgedragen aan de totstandkoming van een product”, legt Baltussen uit. “Maar het kan ook gaan over het verdelen van risico’s over die verschillende ketens, of de wijze waarop de prijs tot stand komt. Wat een ‘eerlijke prijs’ is voor een product, is dus niet op voorhand een uitgemaakte zaak.”
Duurzaamheid heeft een prijs
Volgens
de visie van minister Schouten gaat een eerlijke prijs ook over het doorberekenen van extra kosten die een product duurzamer maken. De meeste boeren willen best duurzamer werken, meent Geurts, maar dan moeten de kosten daarvoor wel op de één of andere manier worden gedekt. “Het is niet meer dan normaal dat een maatschappij meedenkt over zaken als milieu en dierenwelzijn en daar kritisch over is, maar duurzamere productie zorgt ook voor een hogere prijs.”
“
Het aanbod is in Europa steevast hoger dan de vraag, wat leidt tot druk op de prijs
Als die hogere kosten verrekend kunnen worden, is verduurzamen voor boeren geen probleem, denkt Geurts. In zijn eigen sector ziet hij echter dat de prijzen substantieel te laag liggen om de broodnodige verduurzamingsslag te maken. “Een kostendekkende melkprijs is 40 à 45 cent per liter”, zegt Geurts. “Nu krijgen we al enige tijd 35 cent per liter. Daar gaat de gemiddelde melkboer weliswaar niet aan kapot, maar het is evenmin voldoende om te investeren in de toekomst.” En de toekomst stemt weinig hoopvol. Vrijhandelsverdragen als CETA, TTIP en het Mercosur-verdrag verhinderen momenteel een beter, eerlijker Europees landbouwbeleid, meent Geurts.
Wat betekenen CETA en het Mercosur-verdrag voor de landbouw?
CETA: Dit vrijhandelsakkoord, tussen de EU en Canada, heft de meeste handelsbarrières tussen de twee mogendheden op. Douanekosten vervallen grotendeels en in tegenstelling tot voorheen worden kwaliteitstesten voor producten als gelijkwaardig gezien, en dus door één van de partijen uitgevoerd. Critici menen dat CETA hierdoor Europese afspraken over duurzaamheid en dierenwelzijn niet zou respecteren. Daarnaast zijn boeren bang dat CETA de Europese export van rund- en varkensvlees hard zal treffen.
Mercosur-EU: De belangrijkste uitkomst van dit verdrag, waar zo’n twintig jaar over onderhandeld is, is dat beide handelsblokken niet langer importheffingen zullen hanteren. De Mercosur-landen (Brazilië, Argentinië, Uruguay, Paraguay en Venezuela) kunnen daarmee meer en makkelijker landbouwproducten exporteren, hoewel er quota blijven gelden. Kritiek op het verdrag, van boeren en milieuorganisaties, is dat het verdere ontbossing in de hand werkt. Bovendien houden producenten in Mercosur-landen over het algemeen minder rekening met zaken als dierenwelzijn en duurzaamheid.
Vrijhandel én eerlijke prijzen?
De verdragen zouden volgens Geurts niet alleen voor oneerlijke concurrentie zorgen, ook beletten ze de EU in te grijpen in de markt. “Wanneer de prijs van een product te laag wordt, kan de EU maatregelen treffen om de productie te verminderen”, zegt hij. “In 2013 is dat precies zo gegaan: de EU heeft boeren toen, tegen een vergoeding, minder laten produceren om de prijs op te drijven, waardoor deze weer op een stabiel en eerlijk niveau kwam.”
Dat overproductie een probleem is, kan Baltussen beamen. “Het aanbod is in Europa steevast hoger dan de vraag, wat leidt tot druk op de prijs. Daardoor hebben veel boeren momenteel moeite het hoofd boven water te houden.” Maar ontsnappen aan dat systeem van overproductie is zo eenvoudig nog niet. Om boeren een fatsoenlijke prijs te geven, moet het prijsniveau omhoog. “Maar gaat de prijs omhoog, dan kan er weer extra productie ontstaan, omdat men, gedreven door hogere winst, gaat uitbreiden”, zegt Baltussen.
Wees exclusief
“
Wij willen een eerlijke prijs voor een zo duurzaam mogelijk product
Anders dan de boeren gelooft Baltussen niet dat vrijhandel de grote boosdoener is; ook zonder vrijhandel zal een prijs voor de ene boer wel, en voor de andere boer niet eerlijk zijn, zegt hij. Hij pleit daarom vooral voor betere samenwerking tussen ketenpartijen (zoals boeren en retailers) om grotere sprongen te realiseren op het gebied van duurzaamheid én om een eerlijkere prijs voor producten te kunnen bewerkstelligen.
“Als Nederlandse partijen samen een exclusief product maken – een nicheproduct zogezegd – kan het zich onderscheiden op de markt en bovendien haar eigen criteria hanteren op het gebied van prijs en kwaliteit. Dan kun je toewerken naar een eerlijkere prijs, zonder dat je met overproductie komt te zitten.” Baltussen is ervan overtuigd dat duurzaamheid en eerlijke prijzen best samen kunnen gaan, óók binnen het huidige economische model, mits er in de keten goede afspraken worden gemaakt.
Geurts en zijn medestanders houden voet bij stuk: zij vrezen dat de Europese markt overspoeld zal worden door goedkope producten uit de Mercosur, waardoor dergelijke criteria niet vallen te hanteren. Zuid-Amerikaanse producenten zijn gebonden aan minder scherpe eisen. Als zij gaan concurreren met Europese boeren, heeft dat niet alleen een negatief effect op de biodiversiteit en het dierenwelzijn daar, maar ook op de prijzen hier. “Ook wij willen een zo duurzaam mogelijk product”, zegt Geurts, “maar wel voor een eerlijke prijs.”
