Waterkrachtcentrales: ideale energiebron of bedreiging voor het milieu?
Hoera voor duurzame energie, want we kunnen wereldwijd nog 9.000 waterkrachtcentrales bouwen, zeggen energiewetenschappers. Terwijl ecologen juist roepen om stuwdammen af te breken, omdat ze verwoestend zijn voor mens, dier en natuur. Is er een middenweg?
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Waterkracht heeft de potentie om bijna de halve wereld te voorzien van elektriciteit. Dat zeggen energiewetenschappers van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en de Universiteit Utrecht in het wetenschappelijke tijdschrift Nature Energy. Waterkracht vertegenwoordigt ongeveer 72% van de wereldwijde hernieuwbare elektriciteit en levert op dit moment 16% van alle elektriciteit in de wereld.
Behalve dat het een groen alternatief voor fossiele brandstoffen is, heeft waterkracht nog twee voordelen ten opzichte van zonne- en windenergie: het is flexibel, want je kunt energie opwekken wanneer je die nodig hebt. Daarnaast is het water terug te pompen naar een stuwmeer, waardoor je als het ware energie opslaat.
De Amagase-dam in Japan.Beeld:CCFarmer
Verwoestende gevolgen
De publicatie deed veel stof opwaaien bij ecologen. Met name het Wereld Natuur Fonds (WNF) reageerde met opgetrokken wenkbrauwen, want volgens hen hebben stuwdammen in rivieren, die vaak nodig zijn om waterkrachtcentrales te bouwen, verwoestende gevolgen voor mensen, dieren en de natuur.
“
Het WNF pleit zelfs voor afbreken van dammen
Zo moeten regelmatig duizenden mensen verhuizen om plaats te maken voor een stuwmeer, sterven migratievissen massaal omdat ze niet meer naar hun broedplek kunnen terugkeren en drogen landbouwgronden uit. En dat zijn nog maar een paar voorbeelden. Het WNF spant zich al jaren, samen met milieuorganisaties, in om rivieren te behoeden voor de toekomstige aanleg van dammen. Sterker nog: de organisatie pleit ervoor bestaande dammen weer af te breken.
Kortom: waar waterkracht ooit werd gezien als ideale groene energiebron, die in de praktijk juist een bedreiging voor de natuur te vormen. Wat nu?
Geen pleidooi
“Ons onderzoek is geen pleidooi voor meer waterkracht”, reageert David Gernaat, de eerste auteur van het artikel in Nature Energy. “We hebben slechts een kennisgat gedicht: we wisten nog niet hoeveel waterkrachtenergie we mogelijk konden opwekken, maar nu weten we dat er wereldwijd meer dan 9.000 locaties zijn waar dammen tegen concurrerende prijzen gebouwd kunnen worden. Dit aantal noemen we het economisch potentieel. Maar we hebben ook een ecologisch potentieel uitgerekend; dat levert 30% minder energie op, omdat we dan op elke damlocatie 30% van het rivierwater omleiden zodat het zonder onderbreking verder kan stromen.”
Een forel in een visladder in de Canadese Corbetts-dam.Beeld:Matt MacGillivray
“
“Vissen overleven de turbines niet altijd”
De vraag is of die 30% voldoende is om de natuur te redden. “Dat helpt deels, maar niet voor de vismigratie”, zegt Jan Janse van het Planbureau voor de Leefomgeving. “Vissen die stroomafwaarts zwemmen, raken vaak verdwaald omdat er te weinig stroming is boven de dam. Of ze overleven het niet als ze door de turbine heen gaan. En stroomopwaarts is lang niet elke vis in staat een vistrap te nemen.”
Zijn er dan bepaalde omstandigheden waarin een dam zowel stroom levert als de natuur met rust laat? “Win-win bestaat niet, maar win met minder verlies kan wel. Je kunt onderzoeken op welke plek in een stroomgebied je de biodiversiteit het minst aantast, bijvoorbeeld door een dam maar op één zijrivier te plaatsen en de andere zijrivieren met rust te laten. Daar is nog wel winst te behalen. Je kunt niet zeggen: ik wil niks, want er is toch een afweging nodig tussen de verschillende vormen van (duurzame) energieopwekking.”
Bij de stuw in Doesburg komt binnenkort een visvriendelijke waterkrachtcentrale.Beeld:Waterschap Rijn en IJssel
Waterkracht in Nederland
Je verwacht het misschien niet, maar ook Nederland heeft waterkrachtcentrales: drie grote bij Linne (Limburg), Lith (Noord-Brabant) en Amerongen (Utrecht) en drie kleinere bij De Haandrik (Overijssel), St. Michelsgestel (Noord-Brabant) en Roermond (Limburg). Samen hebben ze een vermogen van 36 MegaWatt; genoeg voor zo’n 36.000 huishoudens. Volgend jaar komt er ook een bij de stuw van Doesburg (Gelderland). Hoe milieuvriendelijk zijn die Nederlandse centrales?
Vismigratie is bij onze waterkrachtcentrales het grootste milieuprobleem volgens Jan Janse van PBL: “Ze hebben in ieder geval een vistrap. Maar die werken niet altijd goed, zeker niet als de vissen stroomafwaarts zwemmen. Van de palingen, een sterk bedreigde diersoort, sterft bij de Nederrijn (Amerongen, red.) ongeveer 30 procent.” Voor nieuwe centrales mag zo’n hoog percentage niet meer. In de Nederrijn, de Lek en een groot deel van de Maas mag de totale vissterfte nog maar 10 procent zijn. Doesburg krijgt dan ook een nieuw type turbine dat volgens de makers alle vissen ongedeerd doorlaat.
“Het protocol voor duurzame dammen wordt maar mondjesmaat gebruikt”
“De International Hydropower Association heeft een protocol gemaakt voor het duurzaam bouwen van dammen. Maar dat wordt helaas maar mondjesmaat gebruikt”, zegt Janse. Volgens Gernaat vindt de bouw van nieuwe stuwdammen vooral in opkomende economieën plaats, waar de vraag naar elektriciteit hard groeit. Begrijpelijk dus, dat ze daar zoveel mogelijk hydropower uit de rivier willen halen.
Gernaat weet nog wel een mooi voorbeeld van beleid waarbij rekening wordt gehouden met de energiebehoefte én het milieu: de Penobscotrivier in de Verenigde Staten. Gernaat: “Daar zijn recentelijk twee van de acht dammen afgebroken en flinke ecologiewinsten behaald. Zo keerde een bedreigde zalmsoort terug, terwijl de energieproductie van de hele rivier minder dan 2% omlaag ging. Dat laatste komt doordat de de beheerder van de overgebleven zes dammen de energieproductie daar nog wat kon opschroeven. Kortom: als je maar vanuit één perspectief naar waterkrachtcentrales kijkt – bouwen óf afbreken – dan krijg je altijd een verkeerde oplossing.”
Een deel van de Veazie Dam in de Penobscot rivier-wordt-afgebroken.Beeld:Penobscot River Restauration Trust
Deze site maakt gebruik van cookies om u een optimale bezoekerservaring te bieden en onze site te verbeteren. AccepterenInstellingen
Cookiebeleid
Overzicht cookies op oneworld.nl
We verzamelen via cookies gegevens met het doel de technische werking van de website en uw gebruiksgemak te garanderen. De cookies (kleine tekstbestanden die bij het eerste bezoek aan deze website worden opgeslagen op uw computer, tablet of smartphone) zorgen ervoor dat de website naar behoren werkt en onthouden bijvoorbeeld uw voorkeursinstellingen. Ook kunnen wij hiermee onze website optimaliseren.
Hiervoor gebruiken wij cookies van Google Analytics, dat het sitegebruik geanonimiseerd registreert en hiervan gegevens opslaat. Met deze gegevens maken wij bezoekstatistieken, op basis waarvan we verbeteringen doorvoeren op onze website. Google Analytics verschaft deze geanonimiseerde data aan derden indien wettelijk verplicht, of als deze derden de data namens Google Analytics verwerken. Door gebruik te maken van deze website geeft u toestemming voor deze anonieme gegevensverwerking door Google Analytics.
Daarnaast gebruiken we functionele cookies van WordPress en WooCommerce. De cookies van WordPress zorgen ervoor dat de website beter kan worden gebruikt door bezoekers. Deze cookies zorgen er bijvoorbeeld voor dat u kunt zien of u bent ingelogd, ze houden ook bij welke individuele voorkeuren u hebt gekozen op uw profielpagina. De cookies van WooCommerce zijn van onze betaalde diensten (Vriendenabonnement, Vacaturebank, Partnernetwerk, Online agenda) en zorgen ervoor dat producten worden onthouden tijdens het aankoopproces. Elke aankoopsessie bij WooCommerce bevat een unieke code voor elke klant, zodat er kan worden achterhaald waar de productgegevens voor elke klant te vinden zijn.
Via deze cookiebalk krijgt u de mogelijkheid om de cookies te accepteren of de instellingen aan te passen. Onder 'Overige cookies' kunt u diverse cookies van externe diensten (zoals youtube, facebook, vimeo) uitzetten.
Een opt-out van Google Analytics op deze website kan via deze link.
Mocht u hierover vragen hebben, kunt u mailen naar: lezers@oneworld.nl
Op deze site gebruiken we functionele cookies van WordPress en WooCommerce. De cookies van WordPress zorgen ervoor dat de website beter kan worden gebruikt door bezoekers. Deze cookies zorgen er bijvoorbeeld voor dat u kunt zien of u bent ingelogd, ze houden ook bij welke individuele voorkeuren u hebt gekozen op uw profielpagina. De cookies van WooCommerce zijn van onze betaalde diensten (Vriendenabonnement, Vacaturebank, Partnernetwerk, Online agenda) en zorgen ervoor dat producten worden onthouden tijdens het aankoopproces. Elke aankoopsessie bij WooCommerce bevat een unieke code voor elke klant, zodat er kan worden achterhaald waar de productgegevens voor elke klant te vinden zijn. Deze cookies kunt u niet uitzetten.
In onze artikelen gebruiken wij content van diverse externe diensten. Het is mogelijk om de volgende cookies uit te schakelen. Hiermee wordt deze content niet langer getoond.
Naam cookie
Soort content
youtube_embed
Youtube player embed
vimeo_embed
Vimeo player embed
google_maps
Google maps embed
twitter_widget
Twitter social widget
soundcloud_embed
Soundcloud player embed
instagram_embed
Instagram embed
Daarnaast gebruiken we Google reCaptcha om de website te beschermen tegen bots. Ook dit kan hier uitgezet worden, maar formulieren die hiervan gebruik maken kunnen dan niet ingediend worden
