Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
“Dapper van je om hier te komen”, zo heet interviewer Jaap Smit, in het dagelijks leven Commissaris van de Koningin in Zuid-Holland, Schotman welkom bij een sessie op dag 3 van duurzaamheidsfestival Springtij. Schotman is gewend dat hij “niet overal met open armen wordt ontvangen”, zegt hij, en Springtij is in zekere zin het hol van de leeuw voor een vertegenwoordiger van het bedrijf dat gas (en olie) uit onze bodem haalt. Sinds 2012, het jaar van de beving van Huizinge (3,6 op de Schaal van Richter), is de naam NAM synoniem voor aardbevingsellende, kilheid en gierigheid in de omgang met schadekwesties. Gerald Schotman, die in 2014 aantrad als directeur, probeert daar verandering in te brengen, zegt hij. “We moeten nog meer de dialoog zoeken.”
Twee brillen
Dat levert hem nog niet meteen goodwill op. De excuses voor de geringe compassie met aardbevingsslachtoffers en de pinnige afhandeling van schadeclaims die hij meermalen aanbood, waren voor veel Groningers ‘too little, too late’. ‘Slappe hap’, concludeerde het Nieuwsblad van het Noorden deze zomer in een hoofdredactioneel commentaar. Schotman: “Een derde van de reacties was: hèhè, eindelijk. Een derde vond de excuses gratuit. En een derde ging vooral analyseren wat ik had gezegd en wat de precieze bedoelingen waren geweest. Alles wat ik zeg, wordt met twee brillen gelezen. Daar moet ik mee leven. Maar we hadden inderdaad nieuwsgieriger kunnen zijn. We hebben te laat onderkend dat de gaswinning met aardbevingen gepaard kan gaan.” In de periode 1980-2012 kreeg de NAM in totaal 1100 schademeldingen binnen, daarna zo’n 75.000 . Dat de NAM de risico’s onderschatte, wil Schotman maar zeggen, is ook weer niet zo vreemd.
“Alles wat ik zeg, wordt met twee brillen gelezen
Het gesprek dat zich vervolgens ontrolt, is fascinerend. Smit stelt zich empathisch op. De NAM voor alles wat misging verantwoordelijk maken, is unfair, zegt hij. “Het gas is de kurk van onze eigen welvaart. Omdat de staat grootaandeelhouder is, zijn wij zelf de NAM.” Hij vertelt een verhaal over zijn vader, belijdend christen en artillerist. “Hij liet zich in de jaren zeventig en tachtig uitnodigen voor avonden van het IKV, dat zich fel verzette tegen de plaatsing van kernwapens op Nederlands grondgebied. ‘U bent geen goed christen’, kreeg hij te horen als hij dat verdedigde. Na zo’n avond kwam hij helemaal afgedroogd weer thuis. Herken je dat?” Schotman beaamt dat hij zich wel eens afvraagt: ‘waarom doe ik dit?’ Hij schetst op verzoek van de ook aanwezige Wouter van Dieren de stemming in het bedrijf met zijn ‘1700 prachtige medewerkers’. “De NAM-mensen waren trots op hun baan. Maar dat is nu gekanteld. Ze worden in hun schulp teruggedrongen. Ik hoor over collega’s die hun NAM-jas niet in het openbaar durven te dragen, of die niet meer met hun zoontje naar voetbal gaan uit angst aangesproken te worden. Wij proberen ze daar in te trainen en ze te leren niet te escaleren in een discussie. Maar soms zal ik in het publiek fel reageren op aantijgingen, om aan mijn mensen te laten zien dat ik vierkant achter ze sta.”
“Ik hoor over collega's die hun NAM-jas niet in het openbaar durven te dragen
En Smit geeft Schotman een voorzet over de complexiteit van de Groningse problematiek. “Is de opschudding over de aardbevingen niet ook de culminatie van andere ellende? De werkloosheid in Groningen is hoog, en men heeft een sterk gevoel van onrechtvaardigheid: mogen wij ook delen in de welvaart?” Klopt, zegt Schotman: “Maar dat kan nooit een excuus zijn om schades niet serieus te nemen.” De NAM heeft geleerd dat ze schadeclaims beoordelen beter aan een onafhankelijke instantie kan overlaten, al is het maar om de schijn te vermijden dat ze mensen wil afknijpen ten faveure van de NAM-winstcijfers. Maar het blijft lastig om eenmaal verloren vertrouwen terug te winnen, geeft Schotman toe. “Hoe meer ik me publiekelijk met de schade-afhandeling bemoei, hoe lastiger het wordt invloed uit te oefenen. Ik moet mijn rol achter de schermen spelen.”
“Nu doet u het weer
Het blijft balanceren voor Gerald Schotman. Of, in zijn woorden, hij moet “gekalibreerd raken”. Een Groningse mevrouw in het publiek (“Ik ben heel blij dat u er bent”) bevraagt hem over de schade die de gaswinning aanrichtte aan de inmiddels ‘poreuze’ dijk bij Delfzijl. Er volgt een exposé van Schotman dat de oorzaak complexer is – “Ik heb hier verstand van, want ik ben van huis uit waterbouwkundige”.
“Nu doet u het weer”, klinkt het vanuit het publiek. “U komt met een technisch antwoord, en dat werkt niet meer.”
“U heeft gelijk.”
“Nu doet u het weer”, klinkt het vanuit het publiek. “U komt met een technisch antwoord, en dat werkt niet meer.”
“U heeft gelijk.”
NAM wil energietransitie versnellen
Hoeveel toekomst heeft een bedrijf dat fossiele brandstoffen uit de bodem haalt? “Ik heb naast de problematiek in Groningen drie uitdagingen op dit moment”, zegt Gerald Schotman. “Een: het sociaal contract met de samenleving herstellen. Twee: reorganiseren omdat de gasprijs laag is, en voorlopig zal blijven. En drie: een toekomstbestendig businessmodel uitdenken. Nu is NAM als leverancier van gas goed voor circa 35-40 procent van de energie in Nederland. Zal het over dertig jaar nog de hoofdmoot vormen? Nee dus.”
Maar dan zijn verschillende wegen mogelijk. De Kodak-route – net zolang aan je oude business vasthouden tot het helemaal op is. Of de Fuji-route – je aanpassen aan een nieuwe realiteit. Ook Shell, de oude werkgever van Schotman en mede-eigenaar van de NAM, staat voor die keuze. “Parodoxaal genoeg hebben wij er belang bij dat er meer haast wordt gemaakt met de energietransitie. We zien kansen om van gas- in energieleverancier te veranderen. Niet door ook in wind- of zonne-energie te stappen, maar eerder door energiestromen aan elkaar te knopen. Zo kun je bijvoorbeeld elektronen geleverd door windmolens omzetten in moleculen: gemaakt gas in plaats van fossiel gas. Wij hoeven er niet de eerste in te zijn, maar wel de succesvolste. In de energietransitie is de timing van de overstap naar duurzame bronnen essentieel, en wij moeten daar slim in opereren.”
Hoeveel toekomst heeft een bedrijf dat fossiele brandstoffen uit de bodem haalt? “Ik heb naast de problematiek in Groningen drie uitdagingen op dit moment”, zegt Gerald Schotman. “Een: het sociaal contract met de samenleving herstellen. Twee: reorganiseren omdat de gasprijs laag is, en voorlopig zal blijven. En drie: een toekomstbestendig businessmodel uitdenken. Nu is NAM als leverancier van gas goed voor circa 35-40 procent van de energie in Nederland. Zal het over dertig jaar nog de hoofdmoot vormen? Nee dus.”
Maar dan zijn verschillende wegen mogelijk. De Kodak-route – net zolang aan je oude business vasthouden tot het helemaal op is. Of de Fuji-route – je aanpassen aan een nieuwe realiteit. Ook Shell, de oude werkgever van Schotman en mede-eigenaar van de NAM, staat voor die keuze. “Parodoxaal genoeg hebben wij er belang bij dat er meer haast wordt gemaakt met de energietransitie. We zien kansen om van gas- in energieleverancier te veranderen. Niet door ook in wind- of zonne-energie te stappen, maar eerder door energiestromen aan elkaar te knopen. Zo kun je bijvoorbeeld elektronen geleverd door windmolens omzetten in moleculen: gemaakt gas in plaats van fossiel gas. Wij hoeven er niet de eerste in te zijn, maar wel de succesvolste. In de energietransitie is de timing van de overstap naar duurzame bronnen essentieel, en wij moeten daar slim in opereren.”
