Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Gehuld in een rode trui en blauwe spijkerbroek tuurt de jonge Victoria in een waterplas. Vanuit het water kijkt een jongetje naar haar – hij zwaait. Victoria zwaait terug. Dit is de omslag van het boek Vandspejlet, oftewel Waterpeil, van de Deense schrijver Jesper Tornbjerg. “Victoria reist af naar Tanzania om te onderzoeken hoe het is gesteld met schoon drinkwater. Daar raakt ze bevriend met Nixon – een jongen die ik ontmoette toen ik zelf naar Tanzania mocht gaan om onderzoek te doen voor dit boek”, vertelt hij als ik hem begin november spreek aan de telefoon.
“In fantasieland Absurdistan ontmoet Victoria vrouwen die slechts voor de helft zichtbaar zijn
Tornbjerg werkt nu tweeënhalf jaar aan een serie kinderboeken over de zeventien duurzame werelddoelen (sustainable development goals, SDG’s). Acht boeken zijn inmiddels verschenen en vijf daarvan zijn verspreid onder de circa 2300 Deense basisscholen. “Ik kwam op het idee toen ik met een vriendin uit eten ging. We hadden het over klimaatverandering, waar ik als journalist al bijna 35 jaar over schrijf. Deze vriendin is lerares op een basisschool en ze vroeg mij op een gegeven moment: ‘Waarom schrijf je eigenlijk geen kinderboeken over het klimaat?’ Ze miste iets om uit te putten om dit brede en ingewikkelde onderwerp in de klas te behandelen. Ik stond er eigenlijk van te kijken dat niemand nog op dit idee was gekomen. Dus toen ben ik er eens goed voor gaan zitten.”
OneWorld portretteert mensen die zich inzetten voor een betere buurt, school, of werkomgeving. De Verenigde Naties en miljoenen betrokken burgers spraken hiervoor de duurzame werelddoelen af (SDG’s), die we in 2030 moeten halen. Denk aan gendergelijkheid, géén armoede, betaalbare en duurzame energie en kwaliteitsonderwijs voor iedereen. De Goal Getters in deze rubriek gaan daar nu al voor. Geïnspireerd? Check hier wat jij kunt doen.
Om het veelomvattende thema ‘klimaatverandering’ behapbaar te maken, besloot Tornbjerg de zeventien duurzame werelddoelen als leidraad te nemen. Per SDG komt er één boek: “Ik zit hier nu voor de komende jaren aan vast”, lacht Tornbjerg aan de telefoon vanuit Kopenhagen. Hij maakt de boeken in zijn eigen tijd, want doordeweeks werkt hij als journalist voor Dansk Energi, de branchevereniging van Deense energiebedrijven.
Kloof
Met de serie hoopt Tornbjerg een kloof te overbruggen die in Denemarken ontstaat. Enerzijds loopt het land voorop in het gebruik van duurzame energiebronnen. Zo wekt Denemarken op jaarbasis de helft van z’n stroom met windmolens op, die vaak op zee staan. Tal van ondernemingen in het land zijn aangehaakt en ontwikkelen innovaties voor deze sector.
Anderzijds blijven de ontwikkelingen vooral beperkt tot een kleine groep bedrijven en zitten de meeste Denen nog altijd opgescheept met een stroomgenerator op olie, of een hoge stroomrekening. En ook aan bewustwording over energiegebruik ontbreekt het nog te vaak. Hoog tijd dus om de jongste Denen vertrouwd te maken met de doelen voor een toekomstige, duurzame wereld.
Hoofdpersoon van Tornbjergs serie is de nieuwsgierige twaalfjarige Victoria. Zij neemt kinderen tussen de 9 en 12 jaar oud mee langs de verschillende doelen. Zo bezoekt ze in boek 5, over gendergelijkheid, Absurdistan. In dit fantasieland ontmoet ze vrouwen die slechts voor de helft zichtbaar zijn. “Ik probeer er altijd iets magisch in te stoppen. Dit soort kunstgrepen helpen om sociale problemen duidelijk te maken aan een jong publiek.”
Victoria & de Werelddoelen
De Deense kinderboekenserie Victoria og Verdensmålene van journalist en schrijver Jesper Tornbjerg omvat tot zover acht boekjes over de duurzame werelddoelen. De komende jaren verschijnen er nog negen – om de zeventien doelen te completeren. Vertalingen in het Engels en Swahili zijn onderweg.
“De Kleine Zeemeermin krijgt een rol in het boek over een gezonde oceaan
Tornbjerg maakte tot nu toe uitgaven over armoede, voedseltekort, volksgezondheid, toegang tot onderwijs, gendergelijkheid, duurzame economische groei, klimaatactie en dus schone drinkwatervoorziening. “Het volgende boek gaat over doel nummer 14, een levendige en gezonde oceaan”, vertelt Tornbjerg. “Het is nog een hele puzzel om tot een verhaal te komen. Je moet bedenken: dit thema omvat opwarming van de aarde, visserij, vervuiling, plastic – noem maar op. Maar de oceaan is ook een bron van plezier: zwemmen, duiken, een wandeling aan het strand en al die verbluffende dieren. Ik kan al wel verklappen dat ik een rol ga geven aan Hans Christian Andersens Kleine Zeemeermin. Dat verhaal kennen de meeste Deense kinderen al en zal daarom aanspreken.”
Brede erkenning
De serie – oorspronkelijk getiteld Victoria & de Werelddoelen (Victoria og Verdensmålene) – kan rekenen op brede erkenning in Denemarken. Vorig jaar nog kreeg Tornbjerg de prestigieuze tweejaarlijkse Jytte Prisen voor een ‘bijzondere bijdrage aan het culturele leven’. “Dat ervaar ik echt als een enorme eer”, zegt Tornbjerg. “De prijs komt voort uit de vakbond voor bibliothecarissen – mensen die dag in, dag uit met boeken bezig zijn. Een ongelofelijk compliment dat zij mij eruit gepikt hebben!” Eerdere winnaars zijn Borgen-acteur Peter Mygind en volksmuzikante Pia Raug.
“Bijna alle Deense scholen beschikken inmiddels over zo’n vier tot vijf boeken uit de reeks
Nog belangrijker voor Tornbjerg is dat leraren zijn boeken weten te waarderen. “Net voor de coronacrisis was ik aanwezig op de jaarlijkse conferentie voor onderwijzend personeel. Dat was voor mij de tweede keer, en het verschil in respons was werkelijk enorm. De meeste leraren met wie ik sprak kenden nu de duurzame werelddoelen én ook Victoria! Ze zeiden heel blij te zijn dat er nu bronmateriaal bestaat waar ze in hun lessen op kunnen teruggrijpen.” Bijna alle Deense scholen beschikken inmiddels over zo’n vier tot vijf boeken uit de reeks.
De vele ontmoetingen met leerkrachten leidden bovendien tot een volgende stap in Victoria’s ‘carrière’. Niet alle schoolkinderen slaagden erin om de boekjes van voor tot achter uit te lezen en te begrijpen, zo vertelden meerdere docenten aan Tornbjerg. “Daarom bieden we nu ook lesmethodes aan die inhaken op de boeken. Daarmee kunnen leraren een meer interactieve les geven, zodat meer kinderen mee kunnen komen.” Het lesmateriaal – ontwikkeld door een aantal met Tornbjerg bevriende leerkrachten – geeft kinderen bijvoorbeeld de opdracht om na te denken over vragen als ‘waar gebruiken we water voor?’ of ‘wat leerde Victoria over water?’
Fondsenwerving
Tot dusver gaf Tornbjerg twee boeken per jaar uit, maar hij hoopt de resterende edities in iets hoger tempo af te maken. Nu de karakters gevormd zijn en de verhaallijnen deels bedacht, heeft hij meer tijd om aan fondsenwerving te doen. “Wanneer het volgende boekje uitkomt, hangt steeds mede af van welke goede doelen bereid zijn om eraan mee te betalen. Zo kregen we voor de komende editie over de oceanen een beurs van het Deense aquarium Den Blå Planet. En bij Waterpeil, over schoon drinkwater, ontvingen we steun van Frame Voice Report – het EU-project rondom de werelddoelen.”
“Als een boek bijna klaar is, laat hij kinderen het manuscript lezen om reacties te peilen
De Scandinavische bank Nordea stapte meteen aan het begin in en financiert minstens 100 edities per boekje. Dat is echter verre van genoeg om de hele oplage van zo’n 4000 exemplaren te bekostigen. Tornbjerg belt aan de lopende band met belangenorganisaties. “Ik sta soms versteld welke partijen er mee willen doen. Boek 4 over onderwijs werd bijvoorbeeld deels gesponsord door de Dansk Handicap Forbund (de Deense vereniging voor mensen met een lichamelijke beperking, red.), omdat toegang tot schoolgebouwen een wereldwijd probleem blijft. Een perspectief waar ik zelf nooit op zou komen.”
Hij schrijft, corrigeert en publiceert de boeken helemaal in eigen beheer. Als hij bijna klaar is met een aflevering, laat hij de manuscripten met de illustraties van Knud Andersen zien aan een groep kinderen om de reacties te peilen, waarna hij soms nog aanpassingen doet. “Ik hoop echt dat het een herkenbare wereld is en probeer voor elk boek weer te putten uit mijn eigen jeugd.”
Dit artikel is mede mogelijk gemaakt door Frame, Voice, Report!, met financiële steun van de Europese Unie.
