Zo bied je klimaatmoeheid het hoofd

“We hebben in het Westen vaak de neiging om het klimaatprobleem zo groot te maken dat alle actie futiel lijkt. Wat gerommel met plastic zakjes en recyclen, terwijl wij ons bij elke handeling afvragen: heeft dat allemaal wel zin? Wij denken: de wetenschap en de politiek, die moeten oplossingen bieden en ons vertellen wat daadwerkelijk zoden aan de dijk zet. De manier waarop veel indigenous culturen de rol van de mens in de natuur zien, helpt om in actie te komen.”

“Bij mij viel het kwartje toen ik het boek Walking the Clouds – An Anthology of Indigenous Science Fiction van Grace Dillon uit de Anishinaabe-stam las. Zij zegt: in het Westen denkt men het patent te hebben op de ‘echte, objectieve, doelmatige’ wetenschap. Wat indigenous volkeren aan wetenschap bedrijven, telt niet mee. Maar wij kijken juist al duizenden jaren naar onze plek in de natuur. In onze visie zijn mensen niet de verlosser, niet de eigenaar en al zeker niet de rentmeester van de natuur. We zijn er onderdeel van. Daarmee vervalt de eeuwige vraag of het wel zin heeft wat je doet. Als je deel uitmaakt van de natuur, is het logisch dat je er goed voor zorgt.”

“Veel van de kunstenaars die komen spreken doen inderdaad zelf ook activistische dingen. Alixa Garcia en Naima Penniman van Climbing PoeTree geven voorstellingen in gevangenissen en op scholen en strijden onder andere voor alternatieve landbouwmethoden. Maar het gaat niet alleen om ‘DIY-actie’, het gaat vooral om een bewustzijnsverandering die wat mij betreft bevrijdend werkt omdat het de vragen wegneemt over waarom en hoe je bijdraagt. Ik merk dat er ik zelf al heel blij van word, en ik ben een cynische 60-jarige.”

“We hebben superinteressante Westerse en niet-Westerse sprekers die samen met de zaal hun perspectieven onderzoeken. Ik verwacht namelijk dat er in de zaal ook veel kennis zit. We hebben dichter Lieke Marsman, die schreef over waarom mensen zich zo weinig lijken aan te trekken van kimaatverandering. De Ugandese Dilman Dila schreef een sciencefictionboek over een alternatieve toekomst waarin een wetenschap met meer respect voor de natuur de overhand heeft gehouden. De Keniaanse filmmaker Wanuri Kahiu maakte een sciencefictionfilm over een tijd dat er geen water meer is.”

Oh ja, want het gaat ook om niet-Westerse sciencefiction. Waarom hebben we daar wat aan, in dit kader?

“In het Westen zien we tijd als lineair, maar in veel andere culturen is dat helemaal niet zo. Het verleden ligt niet perse achter ons. Tijd is dan vaak circulair, waarin heden toekomst en verleden niet gescheiden zijn. Dat heeft ook invloed op het begrip dat je van de aarde hebt. Het verleden werkt altijd door en er bestaat niet dat Verlichtings-idee van de Tabula Rasa. Je begint niet steeds opnieuw, maar alles heeft altijd met elkaar te maken en er bestaat geen breuk tussen nu en vroeger of later. Dat maakt dat andere culturen veel minder statisch kijken naar vooruitgang en hun rol in het landschap.”