Hoe je het ook wendt of keert, de begrippen 'sexy' en 'vernieuwend' zijn niet de eerste woorden die bij de gemiddelde Nederlander opkomen als je het hebt over een waterschap. Veel mensen weten überhaupt niet waar we naast de Provinciale Statenverkiezingen voor naar de stembus gaan aanstaande woensdag. Tijd voor wat uitleg dus.
Maarten Verkerk, kandidaat voor Water Natuurlijk.
De vraag die bij menig Nederlander op de lippen brandt: wat doet een waterschap eigenlijk?
"Een waterschap is verantwoordelijk voor vier belangrijke zaken in een bepaald gebied: zorgen dat de dijken stevig en veilig zijn, zorgen voor voldoende water voor mens en natuur, zorgen dat we droge voeten houden en tot slot zorgen dat het water schoon is. Het water uit de kraan wordt overigens verzorgd door waterbedrijven, daar heeft een waterschap niets mee van doen."
"Nederland bestaat uit 23 waterschappen, elk met een dagelijks en algemeen bestuur, voorgezeten door een water- of dijkgraaf. Ik ben zelf verkiesbaar voor het waterschap de Stichtse Rijnlanden en ik werk bij waterschap Aa en Maas. De problemen verschillen per gebied: uiterwaarden dreigen te overstromen, een zwemplas kampt met blauwalg, afvalwater wordt niet goed gezuiverd. Het landelijke Deltaprogramma, het Bestuursakkoord Water tussen waterschappen, gemeenten, provincies en Rijk én de Europese Kaderrichtlijn Water zijn de belangrijkste kaders waar we als waterschap uitvoering aan geven."
Verkerk won vorig jaar de publieksprijs bij de landelijke verkiezing 'Jonge Ambtenaar van het Jaar'. Daarmee bewees hij het oubollige imago van de waterschappen een dienst.
Bij een telling uit 2013 bleek dat de bestuurders van een waterschap gemiddeld 60 jaar oud zijn, vertegenwoordigd worden door uitsluitend blanke mensen en dat slechts 20 procent vrouw is. Dat komt vrij conservatief over?
"Voor de huidige algemene besturen is dat ook zo. Bij de diverse kandidatenlijsten van Water Natuurlijk is de verhouding man-vrouw en de mix van leeftijden al aanzienlijk beter. Maar niet alle partijen lukt dat even goed. Bij Water Natuurlijk kan de mix van autochtonen en allochtonen trouwens wel nog beter."
Een waterschap: hoe, wie en wat?Een waterschap bestaat uit een algemeen en een dagelijks bestuur. Het hoofd van beide besturen is een dijkgraaf, die wordt aangesteld door de koning. Het algemeen bestuur wordt gevormd door zeven 'geborgde zetels' van belanghebbenden plus 23 leden die via de waterschapsverkiezingen worden gekozen. Het dagelijks bestuur bestaat uit enkele vaste aangewezen bestuursleden, in de meeste waterschappen zijn dat er vijf. Het algemeen bestuur is vergelijkbaar met een gemeenteraad, het dagelijks bestuur met het college van wethouders. Grote verschil daarbij is wel dat waterschappen geen beleid maken, maar slechts uitvoeren. Om de werkzaamheden van waterschappen te financieren, worden zogenaamd (directe) waterschapsbelastingen geïnd.
Volgens Verkerk zijn de waterschappen allerminst saai en conservatief. "Sexy zou ik het waterschap niet willen noemen, maar vernieuwend zeker wel. Zo liggen de waterschappen volgens de klimaatmonitor 2014 goed op schema voor het behalen van klimaatdoelstellingen. Waterschappen investeren in technische innovaties zoals fosfaatwinning uit slib en nieuwe vormen van waterzuivering. En er zijn ontelbare voorbeelden van succesvolle energieopwekking en grondstofwinning uit afvalwater. "
Charmeoffensief
Om het imago van de waterschappen op te krikken en mensen naar de stembus te lokken, lanceerden verschillende waterschappen campagnefilmpjes (zie onder) en kwam de Amsterdamse stadszender AT5 met een reeks afleveringen waarin op luchtige wijze wordt uitgelegd wat de waterschappen doen. [[{“fid”:”34751″,”view_mode”:”file_styles_artikel_volle_breedte”,”fields”:{“format”:”file_styles_artikel_volle_breedte”,”field_file_image_title_text[und][0][value]”:”waterschapcampagne windkracht 21″,”field_file_image_alt_text[und][0][value]”:”waterschapcampagne windkracht 21″},”type”:”media”,”link_text”:null,”attributes”:{“alt”:”trailer windkracht 21″,”style”:”color:rgb(100, 100, 100); font-family:open sans,sans-serif; font-size:1.1rem; height:327px; line-height:1.6rem; width:581px”,”class”:”file-file-styles-artikel-volle-breedte media-element”}}]]Hoogleraar Bestuurskunde Marcel Boogers sprak tegenover de NOS echter zijn twijfels uit over het nut van een dergelijk charmeoffensief. Hij noemt de waterschapsverkiezingen 'gekke' verkiezingen en vermoedt dat weinig mensen daadwerkelijk de moeite nemen om zich in de inhoud van de verkiezingen te verdiepen. 'Het is beter om gemeenteraadsleden weer een stem over de waterschappen te geven in plaats van de burger', zo luidt z'n pleidooi. Bovendien denkt hij dat de invloed op besluitvorming beperkt is, omdat de taken van een waterschap al vast liggen. In het huidige regeerakkoord staat zelfs dat de waterschapsverkiezingen na 2025 verleden tijd zijn en de waterschappen moeten opgaan in zogeheten superprovincies. Minister Schultz van Infrastructuur en Milieu heeft echter aangegeven de waterschappen graag te willen behouden.
Inspelen op actualiteit
Verkerk denkt, in tegenstelling tot Boogers, dat actieve campagnevoering wel degelijk een positief effect heeft op de kiezer. "Het is de kunst om te laten zien wat je doet. De opkomst van social media helpt bij de bekendheid van waterschappen en partijen, zeker in vergelijking met de vorige verkiezingen. We moeten het waterbeheer nog beter en sneller kunnen verbinden aan wat mensen raakt. Neem als voorbeeld de Ice Bucket Challenge, iets dat alleen mogelijk is met behulp van voldoende en schoon water."
Hoe zit het eigenlijk precies? Er zijn speciale waterpartijen, maar ook landelijke partijen doen mee aan de waterschapsverkiezingen?
"Er zijn twee typische waterschapspartijen: Water Natuurlijk en de Algemene Waterschapspartij. Beide profileren zich als deskundige partijen, waarbij Water Natuurlijk meer nadruk legt op duurzaamheid en ecologie. Verder doen een aantal landelijke partijen mee. Dat is pas sinds de vorige waterschapsverkiezingen het geval. CDA, PvdA, Partij voor de Dieren, VVD en 50Plus doen in een aantal waterschappen mee. D66 en GroenLinks kiezen ervoor om Water Natuurlijk te steunen. De ene partij heeft prioriteiten bij verbetering van het milieu, de andere vindt het belangrijk dat de juiste gebruikers of vervuilers opdraaien voor bepaalde kosten. Het kieskompas kan je helpen wegwijs te worden in de verschillen tussen de partijen."
Waterschappen moeten meer inspelen op actualiteiten of hypes zoals de Ice Bucket Challenge
"De meeste kandidaten zijn vooral inhoudelijk gedreven. Het schort nog wel eens aan gedegen financieel toezicht op de waterschappen. Journalist Theo Dersjant schreef een boek over de waterschappen en noemt in zijn artikel voor De Correspondent een aantal incidenten met soms grote financiële gevolgen. Die incidenten moeten we terugdringen en dat staat los van politieke tegenstellingen."
Op naar woensdag
De twee vorige waterschapsverkiezingen, in 2004 en 2008, waren met een opkomst van respectievelijk 23 en 24 procent niet bepaald populair te noemen. Dat ontging ook de landelijke politiek niet. Daarom besloot Kabinet-Rutte II om de verkiezingen voortaan samen te laten gaan met een andere stemgelegenheid: de Provinciale Statenverkiezingen. In plaats van een ingevuld stembiljet op te sturen, kunnen mensen in een stemhokje nu voor zowel de Provinciale Staten als voor de waterschappen stemmen. Volgens Verkerk een goede ontwikkeling. "Ik verwacht dat het aantal mensen dat stemt voor de waterschappen nu een stuk hoger ligt."
Of dat daadwerkelijk gebeurt, weten we op donderdag als de uitslag bekend is. Verkerk blijft de komende dagen in ieder geval nog hard zijn best doen om mensen woensdag naar de stembus te krijgen en de ingewikkelde wereld van de waterschappen uit te leggen.
Kijk op dit kieskompas voor welk waterschap jij kunt stemmen en welke partij het beste bij je past.
