Kunnen we ons een leven als mens voorstellen zonder een gezonde bodem? Njet. Zijn we er daarom zuinig op? Njet. Van alle landbouwbodems gaat wereldwijd ongeveer 52 procent hard achteruit. Op zich is het probleem van bodemerosie niets nieuws: menige historische beschaving delfde het onderspit dankzij uitputting van hun bodem. Maar op dit moment vernaggelen we onze vruchtbare bodems wel 30 keer zo snel. Zo gaat er in droge gebieden door verwoestijning elke minuut 23 hectare verloren.
Terwijl de bodem ons natuurlijke kapitaal vormt waarvan ons voedsel de rente zou moeten zijn, putten we hem uit om onze hoge mondiale positie als agro-exporteur te behouden.
In Nederland zitten we eigenlijk op rozen: als vlakke delta zitten we met sediment uit half Europa, zonder hellingen waarvan de bodem gemakkelijk afglijdt. En er is hier altijd wel water voorhanden. Vermoedelijk heeft dat ons lui en blind gemaakt. In elk geval zorgt de landbouw ook hier voor geweldige problemen. Voor zover die wordt bedreven als grootschalige monocultuur, drijft op fossiele brandstof en inputs uit de chemische industrie. Terwijl de bodem ons natuurlijke kapitaal vormt waarvan ons voedsel de rente zou moeten zijn, putten we hem uit om onze hoge mondiale positie als agro-exporteur te behouden. En daarbij zijn we vooral vergeten dat de bodem in wezen één groot, levend organisme is.
hoe worden we ons allemaal bewust van de waarde van de bodem, die schat onder onze voeten?
De Verenigde Naties riep 2015 uit tot het jaar waarin dat wereldwijd moet gaan kantelen: het jaar van de bodem. Voor boeren, burgers en beleidsmakers geldt de vraag: hoe worden we ons allemaal bewust van de waarde van de bodem, die schat onder onze voeten? En natuurlijk: wat kun je zelf doen als wereldburger?
Daar zijn goede antwoorden op te vinden. Vraag jezelf maar eens af uit welke bodem jouw voedsel komt, en hoe die wordt beheerd. En maak op die basis je voedselkeuzes, want daarmee steun je een bepaald productiesysteem. Wie zelf een stuk grond gebruikt, kan natuurlijk nog verder gaan. Tuinier je graag of wil je zelf wat voedsel telen? Volg dan deze principes.
Vijf tips om zelf aan de slag te gaan
1. Tuinier zonder gif! Het hoort niet bij voedsel. Plus: een rijk bodemleven is de beste preventie voor ziekte en zwakke planten.
2. Voed de bodem met koolstofrijk organisch materiaal, zoals compost, strorijke mest, houtsnippers.
3. Geef de bodem en het bodemleven rust; spit, ploeg en bewerk hem minimaal, en gebruik aparte vaste paden om over te lopen.
4. Teel verschillende planten en stem ze liefst op elkaar af, qua ruimte, timing, bezonning, beworteling en voedingsbehoeften.
5. Houd de bodem tussen de planten zoveel mogelijk bedekt met organisch materiaal, om vocht en temperatuur te behouden en onkruid af te remmen.
Fransjan de Waard is schrijver en bodemambassadeur. Hij is lid van de werkgroep Jaar van de bodem, filmmaker van Bodemboeren en docent permacultuur.
Deze blog schreef hij vanuit down2earth: een groep van burgers en boeren die verontrust is over het continue verlies van humus uit onze landbouwgrond. Op helphumus.nu kun je een petitie tekenen voor beter bodemgebruik.
