Eddie Ndopu heeft zichzelf nooit bewust als mensenrechtenactivist gezien. Maar hij begrijpt dat hij er toch altijd één is geweest. “Zodra ik wakker word, confronteer ik de samenleving met iets waarop zij niet is ingericht,” zegt hij op een terras in het Zuid-Afrikaanse Johannesburg. Eddie zit in een rolstoel. “Veel dingen die voor niet-gehandicapte mensen normaal zijn, zoals uitgaan, daten en je verplaatsen in de stad, krijgen bij mij al snel een activistisch randje,” legt hij uit. “Ik moet ervoor moet vechten om dit soort alledaagse dingen in mijn leven te verwezenlijken.”
Verliefd op rechtvaardigheid en gelijkwaardigheid
Het maakte dat Eddie ‘verliefd werd op rechtvaardigheid en gelijkwaardigheid’, zoals hij het zelf verwoordt. Want hij ervoer met de jaren nogal wat achterstelling en discriminatie. Eddie is namelijk niet alleen gehandicapt, maar ook zwart en homoseksueel. Toch bouwde hij een leven op dat niemand voormogelijk had gehouden toen hij opgroeide in Namibië – en vanaf zijn tiende in Zuid-Afrika.
Dokters stelden op tweejarige leeftijd de ongeneeslijke ziekte spinale musculaire atrofie bij hem vast. Daardoor verslappen al Eddie’s spieren met de tijd steeds verder. “Ze zeiden dat ik de vijf jaar niet zou halen,” zegt hij. “Maar kijk me nu, ik zit op een terras in een luxe wijk in Johannesburg, vier binnenkort mijn vijfentwintigste verjaardag en verdien mijn eigen geld. Dat in zichzelf is inderdaad al een soort activisme.”
Edward ‘Eddie’ Ndopu (24)Eddie groeide op in Namibië. Zijn Zuid-Afrikaanse moeder voedde hem alleen op. Op zijn tiende verhuisden ze naar Zuid-Afrika. Daar studeerde Eddie aan de African Leadership Academy. Ook studeerde hij aan de Carleton Universiteit in Canada. Hij is sinds anderhalf jaar coördinator jeugdactivisme in sub-Sahara Afrika voor Amnesty International. Eddie woont in Johannesburg. In 2012 werd hij door de Zuid-Afrikaanse krant Mail & Guardian verkozen tot één van de tweehonderd meest invloedrijke Zuid-Afrikaanse jongeren.
Activisme moet gevoed worden
Activisme is iets dat hij ook graag onder andere Afrikaanse jongeren wil voeden. “Ik wil hen stimuleren onrechtvaardigheid persoonlijk op te vatten en ertegen te vechten.” Het moment is rijp, denkt hij. De Afrikaanse jeugd is opstandiger dan ooit. “Ze horen voortdurend dat Afrika het opkomende continent is,” zegt Eddie. “Maar dat verhaal sluit niet aan op hun eigen leven.”
Afrika in opkomst, het is het idee dat iedereen tegenwoordig dolgraag op het continent wil investeren. Afrika heet de toekomst te zijn. “En inderdaad, jongeren zien om hen heen wolkenkrabbers verrijzen,” zegt Eddie. “Ze zien China, India en Brazilië investeren. Maar zelf merken ze er weinig van. De jeugdwerkloosheid blijft hoog. Ze zijn nog steeds arm. Economische ongelijkheid groeit alleen maar.” En dus organiseren zij zich steeds sterker.
Eddie probeert dit als Amnesty’s jeugdcoördinator te stimuleren. “Wij kunnen natuurlijk niet ergens binnenkomen en organisatiestructuren opzetten die sterker zijn dan jeugdbewegingen die al bestaan. Dat zou arrogant zijn. Jongeren ter plaatse weten goed wat zij doen. Maar wij proberen wel te helpen hun boodschap luider te verkondigen. Mensen luisteren nu eenmaal vaak wat sneller naar een bekende organisatie als Amnesty.”
De Angola 15
Ook zet Eddie zich met Amnesty in om het toenemende aantal jonge mensenrechtenactivisten in Afrika zoveel mogelijk te beschermen. Belangrijke campagne is momenteel die om de Angola 15 vrij te krijgen, een groep jongeren die in Angola samenkwam om een boek over democratie te bespreken en kritische vragen begon te stellen aan haar regering. De jongeren werden opgepakt en vastgezet.
“Hun geval is exemplarisch voor wat in veel Afrikaanse landen gaande is,” zegt Eddie. “Je ziet dat Afrikaanse leiders overal hardnekkig proberen vast te houden aan de macht. Ook bijvoorbeeld in Burundi en Congo-Brazzaville. Jongeren pikken dat niet langer. Maar hen wordt de mond gesnoerd.”
Ondanks alle groei in Afrika is er nog steeds weinig geld voor onderwijs en gezondheidszorg, zaken waaraan jongeren echt iets zouden hebben
Groei op een transparante manier
Afrika moet volgens hem een continent worden dat niet simpelweg groeit, maar groeit op een transparante manier. “Afrika is nu nog slechts in opkomst voor het bedrijfsleven. Het geld dat internationale bedrijven er verdienen, blijft niet in Afrika. Ondanks alle groei is er nog steeds weinig geld voor onderwijs en gezondheidszorg, zaken waaraan jongeren op het continent echt iets zouden hebben.”
Toch gaat het niet alleen om macroprocessen als economie en politiek, benadrukt hij. Eddie hoopt juist ook dat er meer aandacht komt voor persoonlijke verhalen over mensenrechtenschendingen. Beleid baseert zich te vaak op algemene statistieken, meent hij. Dat is overzichtelijk en handig voor campagneslogans. Maar het is niet effectief. Want de werkelijkheid is oneindig meer divers.
“Neem het recht op vrijheid van verkeer,” geeft hij als voorbeeld. “Dat is vastgelegd in de Universele verklaring van de rechten van de mens. Maar wat betekent het eigenlijk? Als invalide betekent het voor mij dat ik niet aan bed gekluisterd dien te zijn. Maar dit is een ander soort vrijheid van beweging dan migranten wensen als zij de grens naar Europa of een ander Afrikaans land willen oversteken.”
De kracht van kunstvormen
Hetzelfde geldt volgens Eddie voor praktisch alle andere mensenrechtenschendingen. “Betekent confrontatie met seksisme precies hetzelfde voor een rijke zakenvrouw als voor een meisje in een sloppenwijk? En zo niet, verdient dit probleem dan niet meerdere oplossingen?”
De beste manier om de variëteit van op het oog eenduidige problemen onder de aandacht te brengen zijn persoonlijke verhalen. “Muziek, literatuur, kunst en mode zijn in dat opzicht belangrijk,” verzekert Eddie. “Daarin kunnen individuele problemen in perspectief worden geplaatst. Kunstvormen zijn krachtig, omdat zij de individuele diversiteit van algemene problemen kunnen uitbeelden.”
Maar om zulke persoonlijke verhalen te vertellen, is vrijheid van meningsuiting een absolute voorwaarde. Geen wonder dus dat Eddie dit recht in heel Afrika met eenzelfde passie probeert te verdedigen als zijn eigen recht om thuis in Zuid-Afrika, ondanks zijn handicap, iets van zijn leven te maken.
