Alleen onder dwang zal Kim Jong-un mensenrechten verbeteren

Zelfs de grootste optimist had dit niet kunnen voorspellen. De landen bestookten elkaar het afgelopen jaar met oorlogsretoriek. Het kernwapenprogramma van Noord-Korea en een reeks raketlanceringen deden in de Verenigde Staten de alarmbellen rinkelen. ‘Rocket Man is op een zelfmoordmissie’, tweette Trump. Dat was nadat Kim de president had uitgemaakt voor ‘geestelijk gestoorde seniele vent’, die hij met vuur zou ‘temmen’.

De Verenigde Staten en Noord-Korea zullen samenwerken aan ‘een blijvende en stabiele vrede’, stelt het akkoord. Ook streeft Pyongyang naar een ‘complete denuclearisatie van het Koreaanse schiereiland’. Als bewijs van goede wil ontmantelt Kim binnenkort een locatie voor het testen van raketmotoren en staken de VS en Zuid-Korea voorlopig hun gezamenlijke militaire oefeningen. De verklaring bevatte geen streefdatum, geen tijdschema en zelfs geen agenda voor verder overleg. Sceptici vinden dan ook dat het akkoord weinig voorstelt. In 1994 deed Noord-Korea ook vergaande beloftes over de ontmanteling van het kernwapenprogramma – in ruil voor economische hulp – en daarvan bleek later ieder woord gelogen. Maar Trump wilde hier niets van weten. ‘Het verleden hoeft het heden niet te bepalen en de historie wijst telkens weer uit dat voormalige vijanden ook vrienden kunnen worden’, benadrukte hij nog eens tijdens een afsluitende persbijeenkomst. ‘We dromen van een toekomst waarin álle Koreanen zullen leven in harmonie, waarin families zullen worden herenigd en het vredeslicht de donkere oorlogsdreiging zal verjagen.’ Alle Koreanen? Dus ook de 80 à 100 duizend gevangenen in de strafkampen?

De Noord-Koreaanse goelag bestaat al decennialang. Eind jaren negentig verscheen het geruchtmakende boek De Aquariums van Pyongyang van Kang Chol-hwan en Pierre Rigoulot. Het was de eerste getuigenis van een gevluchte Noord-Koreaan die als jongen tien jaar in strafkamp Yodok had doorgebracht. Zijn familie moest een heropvoeding ondergaan en zware dwangarbeid verrichten omdat de opa van Kang Chol-hwan beschuldigd werd ‘een vijand van het regime’ te zijn.

Verschillende radiostations in Seoel richten zich uitsluitend op luisteraars in Noord-Korea. Ze proberen de leugens van het Kim-regime te ontkrachten en mensen te vertellen wat vrijheid en leven zonder angst en honger betekent. Naast nieuws, achtergronden en getuigenissen van gevluchte Noord-Koreanen worden er ook brieven voorgelezen aan achtergebleven familieleden. “De vrije uitzendingen bieden hoop”, vertelde Kang Chol-hwan in 2010. “De Noord-Koreanen putten er moed uit. Maar ze hebben niet de kracht zichzelf te bevrijden van het misdadige regime. Dat kan alleen met hulp van buiten.” De oprichter van een van de radiostations beaamde dat: “Er heerst totale onmacht. Verandering is uitsluitend mogelijk door hulp van buitenaf.”

Voor Trump is het doel van de onderhandelingen met Kim vooral denuclearisatie. Maar als de dooi doorzet en Kim álle VN-sancties die tegen zijn land van kracht zijn, van tafel wil hebben en hij normale relaties ambieert met Noord-Amerika en Zuid-Korea, dan zullen ook de mensenrechten op de agenda moeten staan.

In het industriële complex Kaesong – op de grens tussen Noord en Zuid – waren 123 Zuid-Koreaanse bedrijven gevestigd die gebruik maakten van goedkope Noord-Koreaanse arbeidskrachten. Het complex werd in februari 2016 gesloten na Kims vierde nucleaire test. De bedrijven liepen daardoor een miljardenomzet mis en het Kim- regime miste ruim 90 miljoen dollar aan inkomsten (de arbeiders moesten hun salarissen grotendeels afdragen). Het bedrijfsleven staat te trappelen om terug te keren naar Kaesong en dat heeft hogere prioriteit dan eisen stellen aan mensenrechten bij de noorderburen.

De toekomst moet uitwijzen of zijn intenties oprecht zijn of verzinsels in het kader van een sluwe PR-campagne waarmee hij zijn vijanden om de tuin leidt. Voorlopig hoeft Kim geen harde aanpak te vrezen en wordt hij vooral opgehemeld. De BBC noemde hem ‘The new kid on the diplomatic block’, de nieuwe populaire leider in de politieke klas van 2018; presidenten zouden in de rij staan om hem te kunnen ontmoeten.

In Pyongyang werd De Geweldige Leider en de Briljante Kameraad na zijn terugkomst op woensdag met groot enthousiasme onthaald. Kranten prezen hem voor zijn leiderschap inzake de geopolitieke situatie van het Koreaanse schiereiland. Onder de inwoners van Seoel daarentegen, was ook veel weerstand tegen het spektakel van de afgelopen dagen. Dominee Chun, die de afgelopen 25 jaar twaalfhonderd Noord-Koreanen hielp te ontsnappen, walgde ervan. ‘Kim blijft mensen onderdrukken,’ zei hij tegen de NOS. ‘Hij heeft zoveel moorden op zijn geweten. Het is verschrikkelijk dat deze show van hem nu een ‘superster’ maakt.’