Mensen ontvluchten kamp Moria na de brand van 8 september. Beeld: Marieke Vrins

‘Als ik wist dat Moria zo was, was ik hier nooit heen gekomen’

Vol verbazing en soms moedeloosheid beschrijven minderjarigen Yusef en Ali en hulpverlener Marieke Vrins de gang van zaken in het kamp op Lesbos. Hun houvast is de hoop op redding: ‘De blijdschap van mensen als het eindelijk zover is, die ga ik altijd onthouden.’

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

Yusef (15) uit Iran reisde ongeveer een jaar geleden in zijn eentje via Turkije naar Lesbos

November 2019

Vorige week aangekomen op Lesbos. Geen geluk. Ik moest naar een speciaal kantoor waar ze kijken of er plek voor je is in het minder-jarigen-deel van Moria. Maar ik heb wachtnummer 138 en ze zijn pas bij 112, ze zeiden dat het nog maanden kan duren… Ik moest zelf een slaapplek gaan zoeken, niemand vroeg waar ik heenging toen ik het kantoor uitliep. Niemand hielp of vertelde welke organisaties hier zijn die kunnen helpen.

De eerste week had ik niets anders dan een deken – je krijgt hier alleen een tent als je volwassen bent. Ik zag veel jongeren met een deken op straat slapen, of in de jungle. Zo noemen ze hier de tentenkampen buiten het echte kamp Moria. Er staan allemaal zelfgebouwde huisjes van hout, zeil of plastic platen. Er zijn veel beesten en insecten, en dieven ook. Die eerste dagen waren heel slecht want ik kon niets vinden om te doen. Geen Engelse les, werk, vrienden, of een telefoon om spelletjes te doen. Ik sliep en ik liep rond.

Ik zag gewoon gebeuren hoe iemand werd doodgestoken. Voorlopig blijf ik in mijn tent als het donker is

Gisteren was ik blij. Toen vond ik vrienden uit Turkije, met een ten tin de jungle. Nu kan ik bij hen slapen. Maar man, wat was het heftig gisternacht! Ik zag mannen alcohol drinken en daarna met elkaar knokken. Ze zeggen dat dat hier normaal is. Iemand stak zelfs iemand dood, ik zag het gewoon gebeuren. Misschien ben ik het de volgende keer wel? Ik ben hier alleen, dus hoe moet ik mezelf verdedigen? Voorlopig blijf ik in de tent als het donker is, anders weet ik niet water gaat gebeuren. Misschien slaat iemand je of steekt je met een mes.

Koud is het hier ook. De douche is koud, en je staat soms twee uur in de rij. Ook voor de wc, ook zieke mensen, dat is heel erg om te zien. Is heel Europa zo, of alleen Moria? Als ik wist dat Moria zo was, dan was ik hier nooit heen gekomen

Juni 2020

Iemand heeft geregeld dat ik nu naar de ‘safe zone’ mag. Eerst mochten daar alleen kinderen jonger dan dertien wonen, nu ook van mijn leeftijd. Ik slaap met negen andere jongens in een container met stapelbedden. Er is er ook eentje voor meisjes. We hebben een schoonmaakrooster. Ik ben blij met deze slaapplek, het is minder gevaarlijk dan in de jungle. Gevechten zijn hier ook wel, maar het voelt veiliger. Er zijn twee bewakers die ingrijpen als er wordt gevochten enzo. Met vrienden ga ik naar het strand of we vertellen elkaar verhalen.
De ‘jungle’ buiten kamp Moria.Beeld: Marieke Vrins
Niet alle jonge mensen hier zijn hetzelfde, misschien is eentje een vechter en misschien vindt een ander het leuk om dingen te leren en misschien wil weer een ander niks doen, iedereen is anders. Als ik iemand kan helpen dan help ik natuurlijk, waarom niet, want hij is een mens zoals ik. En als ik hulp nodig heb, dan helpt hij mij misschien. We zijn allemaal bang om hier te zijn en we willen snel weg uit Moria. Laatst moesten alle jongeren een interview doen omdat sommige Europese landen minderjarigen willen opnemen. Een paar leeftijdsgenoten die hier korter zijn dan ik mochten al gaan, ik vraag me af waarom ik niet?

We krijgen hier ’s avonds een tomaat, een ei en twee sneetjes brood te eten. En elke dag twee flessen drinkwater, omdat je het kraanwater niet kunt drinken. Maar omdat daar vaak helemaal geen water uitkomt, kan ik me alleen wassen met het flessenwater. Vaak heb ik dorst.

Ik probeer van een slechte situatie een goede te maken

Ik ga nu drie avonden per week naar Engelse les in de jungle. We zitten op de grond en er zijn geen schoolbord en markers enzo. Maar ik probeer van een slechte situatie een goede te maken. En ik ben nu vrijwilliger bij een watertappunt. Ik deel zeep uit en open de tap. Een organisatie heeft die neergezet op de weg langs Moria, dan kunnen mensen hun handen wassen. Mijn kleding was ik hier zelf. Voor mezelf zorgen is wennen, maar wie doet het anders?

Op veel dagen voel ik me boos en verdrietig, want ik ben hier nu al zo lang. Voor een dag, een week, of zelfs een maand is het oké, maar niet voor zo lang. Maar ik zal ergens anders heen gaan, ik weet het zeker. Ik word een goede voetballer, hopelijk zo goed dat ik bij Ajax kan. Ik ga studeren, een goed mens zijn. Ik krijg een baan, maakt niet uit wat, en dan help ik mijn familie.

Augustus 2020

Vandaag kwam Marieke Vrins praten, ik ken haar van het handenwasproject. Ze wilde van alles weten over mijn leven hier. We zijn gaan zitten in de schaduw van de bomen op een veldje dichtbij het kamp, het was snikheet. Ik vond het best lastig om te vertellen. Ik durfde haar niet echt aan te kijken. Vooral als het over de vechtpartijen ging.

Al die gevechten… wat gebeurt hier?!

We hadden het ook over de lockdown in Moria sinds maart. Maar één persoon per gezin mag het kamp uit en ’s avonds mag helemaal niemand weg. Ik begrijp het wel. Er zijn hier zoveel mensen… als iemand corona krijgt, zullen heel veel mensen het krijgen. Zonder lockdown gaan er denk ik te veel mensen uit het kamp naar Mytilini, of naar het strand. Maar wel jammer dat de ngo’s niets meer kunnen organiseren en dat veel scholen nu dicht zijn. Ik las over hoe erg corona in Italië was, wat als het hier ook zo wordt? Organisaties kunnen ons dan niet helpen en ze kunnen ons nergens heen brengen. Heel veel mensen zullen doodgaan, denk ik.

Ali (17) uit Afghanistan reisde alleen via Iran en Turkije naar Lesbos.

Maart 2020

Ben net een paar dagen in het kamp. Met twee vrienden heb ik een tent gemaakt in de jungle. Ik had verhalen over Moria gehoord, maar dat het hier zo erg was! Ik zag hoeveel problemen mensen hadden, met eten, met toiletten en ook met dokters. En al die gevechten…wat gebeurt hier?! Op een nacht waren er allemaal mannen uit het kamp met maskers op en messen en stokken. Ze zochten een andere groep mannen die bij ons in de buurt stond. Ik was echt in shock. We hebben onze tent verplaatst, dat voelt veiliger.
Beeld: Marieke Vrins
Het ontbijt is hier brood, honing en een sinaasappel. Mijn vrienden en ik halen om de beurt ontbijt, lunch en avondeten. Dat is fijn omdat we dan allemaal maar één keer per dag twintig minuten in de rij hoeven te staan. Het is wel weinig eten, ik heb vaak nog honger. Jammer dat minderjarigen geen zeventig euro per maand krijgen van UNHCR, zoals de volwassenen. Dan zou ik extra eten en drinken kopen. Lunch en avondeten zijn vaak kip, rijst, aardappelen of brood. Soms is het goed, soms is het halfgaar en dus lastig te eten. Ik wou dat ik zelf beter kon koken, en daar de spullen voor had. Als mijn familie hier was, zouden zij voor me zorgen. Maar ik moet het zelf doen, meer geduld hebben, en alleen overleven.

Mei 2020

Laatst kreeg ik schoenen en kleren van een hulporganisatie, van hen krijgen we ook een keer per maand dingen als tandpasta en zeep. Ik weet niet precies wat andere organisaties doen.

Vandaag heb ik weer gevoetbald. Ik voetbal elke dag, zo vaak als ik kan. Ik draag nu een PSV-shirt, maar ik blijf voor Real Madrid! Zeker in de namiddag blijf ik niet in de tent, want dan is het heel warm. En ik zie vaak ratten, slangen en schorpioenen. Die kruipen heel makkelijk je tent in.

Zicht op kamp MoriaBeeld: Marieke Vrins
Als ik niet zou voetballen, zou ik alleen zitten te wachten tot de dag voorbij is. Dan begin ik te denken aan dingen. Hoe lang ben ik hier nog? Wat ga ik later doen? Ik hoop dat ik ergens anders heen kan, maakt me niet uit waarheen, als ik maar gewoon normaal kan leven. Ik wil economie studeren en daarna een baan vinden. Een eigen bedrijf of voor iemand werken. Ik vind alles prima.

Als ik niets doe, voel ik me onveilig en bang. Er zijn nu gelukkig minder gevechten, volgens mij zijn er mensen opgepakt. Er is nu ook meer politie hier. Maar al die gevechten en alle stress hier hebben me toch een beetje veranderd. Ik voel me ongeduldig en soms ook een beetje boos. Ik blijf tegen mezelf zeggen dat het op een dag ophoudt.

Augustus 2020

Marieke Vrins kwam me opzoeken bij de tent van vrienden. Ik heb haar via via leren kennen. Ik had een bankje gevonden, dus daar konden we op zitten. De buurman was zo aardig om een fles koud water te brengen zodat we die konden aanbieden, want het was nogal warm.

We hoorden ineens mensen juichen in de tent naast ons. Een van de buurjongens had een positieve uitslag van z’n interview! Ze gingen echt uit hun dak, iedereen juichen en springen. Het raakte me. Dat ga ik echt altijd onthouden, hoe blij mensen zijn als het eindelijk zo ver is! We moesten een tijdje terug interviews geven voor het relocatieprogramma, jammer genoeg zit Duitsland al vol. Daar heb ik wat familie. Als Duitsland niet lukt, dan maar ergens anders heen.

Kinderen lieten ons mesjes zien die ze zelf hadden geknutseld. Ze leken wel trots!

Avonds komen de ali baba’s, vertelde ik aan Marieke. De dieven. Gelukkig nog niet bij mij, maar wel bij de buren. Ze staken een mes door het tentzeil. Toen ik de scheur aan Marieke liet zien, kwamen er kinderen aangerend. Ze lieten ons mesjes zien die ze zelf hadden geknutseld, van een mes zonder handvat waar ze iets aan hadden vastgemaakt. Ze leken wel trots! Marieke schrok ervan. Toen ze dat zagen, werden ze ineens heel verlegen. Volgens mij weten ze wel dat het geen speelgoed is, maar ze voelen zich hier zelfverzekerder als ze met zoiets rondlopen. Sommigen zijn pas zeven jaar…

Brand

Bij kamp Moria op het Griekse eiland Lesbos braken op 8 en 9 september grote branden uit. Enkele dagen eerder was een eerste persoon er positief getest op het corona virus. Het kamp, ooit gebouwd voor 3100 mensen, kon het aantal vluchtelingen (op het laatst 13.000 mensen) al geruime tijd niet aan. Ook de 360 speciale plekken voor alleenstaande minderjarigen en de extra plekken in een door ngo’s opgerichte ‘safe zone’ waren niet genoeg. Het officiële kamp werd omringd doortentjes en zelfgebouwde slaapplekken. Op sommige plekken had een ngo een kamp opgezet – zoals de Olive Grove van Movement on the Ground – en elders was het een wirwar van tenten, de ‘jungle’. Momenteel wordt er een nieuw kamp uit de grond gestampt.
Kamp Moria na de brand.Beeld: Marieke Vrins
De afgelopen maanden toonden elf Europese landen (Nederland niet) zich bereid om 1600 alleenstaande minderjarigen en 1700 asielzoekers die op een andere manier kwetsbaar zijn, op te nemen. Toch waren er op het moment dat de branden uitbraken nog honderden minderjarigen aan het wachten. Volgens UNHCR is 92 tot 93 procent van de alleenstaande minderjarigen op Lesbos een jongen tussen de 14 en 18 jaar oud. Het merendeel van de vluchtelingen op het eiland komt momenteel uit Afghanistan.

Marieke (28) Marieke Vrins woont sinds 2018 op Lesbos en werkte voor verschillende hulporganisaties en als researcher voor documentaires.

8/9 september 2020

Laat het niet waar zijn. Laat het alsjeblieft meevallen. Dat dacht ik toen ik een paar uur geleden hoorde van de brand. Om twee uur ’s nachts ben ik met een oud-collega naar het kamp gelopen. Daar zag ik heel veel mensen op straat, niemand wist wat er zou gebeuren. Bizar dat het nog slechter blijkt te kunnen worden dan het al was. Dat mensen keer op keer iets kunnen verliezen. Ze hadden al weinig spullen, en nu zijn ze die door de brand ook kwijt. Mensen die al op de vlucht waren, zijn nu eigenlijk opnieuw vluchteling van het kamp. We probeerden in te schatten wat het hardst nodig was – drinkwater en eten – en hebben veel met mensen gepraat. Voelde me machteloos. We kunnen wel pleisters plakken, maar niet structureel iets veranderen. Maar ik moet proberen dat gevoel tijdelijk uit te schakelen, anders kan ik helemaal niets doen.

Yusef en Ali heb ik vannacht niet gezien. Ik moet denken aan de gesprekken die ik met hen had. Mensen zeggen wel vaak ‘Moria bad, Moria problem’, maar het was aangrijpend om het zo concreet te horen. Mijn leven was zó anders toen ik hun leeftijd had… Waar zijn ze nu?

21 september 2020

Tot nu toe non-stop aan het werk geweest. Het nieuwe kamp is enorm; eindeloze rijen witte UNHCR-tenten. Ben druk met voedseldistributie. Hoe meer ik erover nadenk, hoe minder ik het allemaal begrijp. Ik snap gewoon niet hoe dit kan en hoe de EU hiermee akkoord kan gaan. En dan dat eeuwige duivelse dilemma van ngo’s: moeten we alles weer oppakken, zodat alles weer hetzelfde is en de EU denkt ‘Het is onder controle daar’, of moeten we daarmee stoppen en actie afdwingen? Maar dan krijgen mensen dus geen hulp. Het maakt me moedeloos. We moeten hoe dan ook een doorbraak forceren, want iedereen hier weet dat het zo niet door kan gaan.

Ik heb begrepen dat Yusef en Ali met andere minderjarigen naar het vasteland zijn gebracht. Niets meer gehoord.

Kinderen van migranten protesteren op 11 september bij Mytilini.Beeld: Marieke Vrins
Elke dag hoor ik hier in het nieuwe kamp dat mensen terug naar Moria willen. Veelzeggend. Mensen zijn ook bang dat het nieuwe kamp een gesloten kamp wordt, wat tot nu toe gelukkig niet zo is. Soms als je mensen aankijkt, zie je nog hoop, maar bij sommigen lijkt alle hoop uit hun ogen verdwenen te zijn. Dat vind ik het allermoeilijkst, want er is ook niets dat ik kan zeggen om het beter te maken. Als ik kinderen zie, kan ik alleen maar denken: ik hoop dat hun toekomst beter is dan hun begin.

Dit artikel verscheen eerder in OneWorld magazine.

*Deze dagboekfragmenten zijn geschreven op basis van uitvoerige interviews met Ali en Yusef. Alles wat aan bod komt, hebben zij verteld. Hun namen zijn gefingeerd voor hun veiligheid. Hun echte namen zijn bij de redactie bekend.

Verslag uit brandend Moria: 'Niet genoeg drinkwater'

Wie beschermt vluchtelingen in de coronacrisis?

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —   8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —   6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
Totaal
Subtotaal in winkelwagen  0,00
Besteltotaal  0,00
  •  0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons