Neem een sjaal mee tegen traangas en houd een telefoonnummer van een advocaat altijd bij de hand. De waarschuwingen van de organisatie in aanloop naar een grote afsluitende demonstratie zaterdag in Parijs tijdens de klimaattop bleken overbodig. Ondanks een samenscholingsverbod dat van kracht is sinds de aanslagen van 13 november, greep de politie niet in toen duizenden mensen toch de straat op gingen om protesteren tegen wat zij zien als het falende klimaatbeleid van hun regeringsleiders.
Het is tien uur 's ochtends en Ike Teuling van Milieudefensie hobbelt al met grote rugzak langs de neoklassieke facades van het 11e district van Parijs, gevolgd door een klein groepje internationale demonstranten. ''Wij zijn onderdeel van de letter 'E' in 'Justice''', zegt ze, en neemt nog snel een slok koffie uit kartonnen beker. ''Op dit moment lopen duizenden mensen door de straten van Parijs, en zullen een gps-signaal uitzenden. Zo worden op een kaart de woorden 'climate, justice, peace' zichtbaar.'' Chris, student energiewetenschappen in Utrecht, vult aan: ''Het idee is dat twitter en facebook overstromen, zodat ook de onderhandelaars het zullen merken.''
De actie is onderdeel van een alternatief programma, op het laatste moment in elkaar gesleuteld omdat een grote klimaatmars vanwege de terreuraanslagen in Parijs werd gecanceld. Door in kleine groepjes te verplaatsen worden de strenge regels van de Franse noodtoestand omzeild. Ike Teuling: ''Het is een slimme oplossing, en mooi om te zien dat er zoveel creativiteit zit in onze beweging.''
Een keurige Parijse man met coltrui en sigaret kijkt al lopend om wanneer nog even snel geprotesteerd wordt voor een bankkantoor bij Rue de la Roquette ('What do we want? Climate Justice!'), en dan gaat het gezelschap – nadat de gps-coördinaten zijn doorgegeven – hop de metro in, op weg naar de tweede, en belangrijkste actie van vandaag: een grote demonstratie bij de Avenue de la Grande Armée, vlakbij de Arc de Triomphe.
What do we want? Climate Justice!
Vanuit de metrotunnel bij halte Argentine klinkt het geluid van trommels steeds luider, en eenmaal boven bij de roltrap is een woelige mensenmassa zichtbaar. Vrijwel iedereen is in het rood, waarmee gehoor is gegeven aan de oproep van de organisatie om vandaag een 'rode lijn' te vormen.
''Wij willen het laatste woord hebben omdat de klimaattop tien kilometer verderop bij Le Bourget het klimaat niet zal beschermen'', zegt Tadzio Müller van de Duitse Rosa Luxemburg Stichting, inmiddels een bekend gezicht in de activistische scene rond de Parijse klimaattop. Müller sprak donderdag nog samen met de Canadese journaliste Naomi Klein in een grote industriehal in de binnenstad duizenden mensen toe. Hij verheft zijn stem om boven de zingende actievoerders uit te komen: ''De onderhandelingen gaan geen goede bindende afspraken opleveren, en ook niet genoeg geld op tafel leggen voor de landen die klimaatverandering nu al voelen. De boodschap die de regeringsleiders aan de wereld sturen is: als je het klimaat wilt redden dan moet je dat zelf doen.''
De kritiek van Müller op de regeringsleiders op de klimaattop, officieel de COP21 geheten, vindt weerklank in de leuzen die langslopende demonstranten scanderen: 'Move COP, out of the way, out of the way COP, out of the way!'.
De bijeenkomst bij de Arc de Triomphe was 24 uur terug nog verboden. Maar na onderhandelingen tussen actiegroepen en de Parijse politie werd toch goedkeuring gegeven. Ondanks dat vinden sommige demonstranten dat de Parijse autoreiten de noodtoestand hebben misbruikt om de protesten te dwarsbomen. ''De noodtoestand is bedoeld tegen terreur, maar wordt gebruikt tegen klimaatactivisten'', stelt de 26-jarige Franse Theo, een jongen met korte baard en zwarte krullen. ''De politie is langsgegaan bij vrienden van mij die betrokken zijn bij de organisatie van enkele demonstraties. Ze hebben hun laptops onderzocht, iets dat ze mogen doen nu met de noodtoestand.''
Maar bij de Arc de Tromph vandaag geen confrontatie tussen actievoerders en politie. Een politieagent glimlacht wanneer twee meisjes met gekleurd gezicht een boomblad als bloem komen aanbieden. Nadat de demonstranten een lange rode lijn hebben gevormd – een symbool van de rode lijnen die zij vinden dat regeringsleiders met het klimaatakkoord zullen overschrijden -, gaat de stoet richting Eiffeltoren. Afrikaanse verkopers met grote sleutelbossen vol mini-Eiffeltorens om aan toeristen te verkopen kijken gebiologeerd naar het bonte gezelschap dat al zingend voorbijtrekt.
Onder de actievoerders een brede waaier aan groeperingen, waaronder ook anarchisten en links-radicalen, zo komt nu naar voren. One solution, revolution! roept een jongen met blauwe muts op de brug die uitzicht geeft op rivier de Seine, die vandaag de grijze lucht weerspiegelt. Een man die meeloopt met de demonstratie drinkt Coca-Cola maar bedekt opzichtig het logo met zijn hand.
Een man die meeloopt met de demonstratie drinkt Coca-Cola maar bedekt opzichtig het logo met zijn hand.
De wind is koud op de brug bij de Eiffeltoren, en rond vier uur loopt het protest op een eind, en druipen de mensen langzaam af. Twee meisjes staan te kijken naar de laatste demonstranten. Ze gniffelen een beetje. ''Ik weet niet of wanneer je je zo uitdost dat indruk maakt op regeringsleiders'', zegt de Duitse Sarah die samen met haar vriendin Rachel op stedentrip is. ''Maar klimaatverandereing is een belangrijk onderwerp, en ik maak me er persoonlijk ook zorgen om.''
Isa Fremeaux was betrokken bij de organisatie van de demonstratie bij de Arc de Triomphe, en volgens haar hebben de protesten wel degelijk effect op de politici. ''Tijdens de actie met de rode lijnen waren er wel vijftienduizend mensen. Wanneer een beweging zo krachtig is, heeft dat absoluut impact. Het doel van onze mobilisatie was echter niet om onderhandelingen te beïnvloeden. We wisten dat het proces van de COP21 niet in staat zou zijn om iets betekenisvol op te leveren. Ze staan op het punt een overeenkomst te tekenen die praktisch genocidaal zal zijn voor vele mensen.''
Wanneer een beweging zo krachtig is, heeft dat absoluut impact
Maar niet iedereen blijkt het pessisme Fremeaux te delen. Het klimaatakkoord dat zaterdagavond bij Le Bourget door regeringsleiders werd ondertekend kan ook bij sommige activisten op een positieve reactie rekenen, zij het gematigd.
''Het is een stap vooruit als je bedenkt dat er eerst helemaal niks gebeurde'', zegt een Nederlandse actievoerder op zondag in 'La Lingerie', een café pal naast een tentenkamp in het centrum van Parijs waar veel demonstranten de afgelopen week hebben gebivakkeerd. ''Het probleem is echter dat niet is afgesproken hoeveel elk land nu gaat doen, en dat er geen mechanisme bestaat om iets af te dwingen. Voorlopig zal actie dus nog wel even nodig zijn.''
