Als werken voor een mensensmokkelaar je enige optie is
Door het strenge grensbeleid van de EU en andere landen werd mensensmokkel een gevaarlijke, maar lucratieve business. Wereldwijd raakten mensen er voor hun inkomen van afhankelijk. Zoals Fahrid en Yusif uit de straatarme Iraanse provincie West-Azerbeidzjan. ‘Migranten logeren bij mij. Wat er daarna met ze gebeurt, weet ik niet.’
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Yusif* weet van tevoren nooit wanneer hij gebeld gaat worden. ‘Het is heel willekeurig, elke opdracht kan de laatste zijn.’ De twintiger vervoert in zijn auto migranten die vanuit Iran de grens met Turkije willen oversteken op hun reis naar Europa. De ritten vinden altijd ‘s nachts plaats en verlopen zwijgend: hij praat niet tegen de migranten en ook zij blijven muisstil, waarschijnlijk omdat ze bang zijn, vermoedt Yusif. ‘Meestal zijn het jonge mannen: Afghanen, Pakistanen, Syriërs. Soms zitten er ook vrouwen en kinderen tussen,’ schrijft hij via WhatsApp.
Zoals die keer dat er twee keer zo veel mensen op hem stonden te wachten dan was afgesproken – vijftien in plaats van zeven. Een tweede auto was kapotgegaan en de smokkelaars hadden nog geen nieuwe kunnen regelen. ‘Ik kon ze niet op straat achterlaten. Ze wurmden zich allemaal in mijn personenwagen: vijf mannen in de kofferbak, zeven op de achterbank. De moeder met twee kinderen voorin naast me. Terwijl ze zich normaal goed moeten verstoppen zodat ze niet te zien zijn.’
“
De nachtelijke ritten zijn de enige manier om geld te verdienen, zodat Yusifs kinderen ooit naar school kunnen
Chauffeur Yusif was nog nooit zo bang geweest – hij kon zich amper concentreren op de weg en keek voortdurend naar de kinderen. ‘Ik kon mezelf er niet toe brengen om zo hard te rijden als moest. Ik vreesde dat de kinderen en de mannen in de kofferbak gewond zouden raken. De reis duurde uiteindelijk meer dan drie uur in plaats van de gebruikelijke twee. En het voelde nog veel langer. Zeker voor de migranten.’
Vergeten regio
Yusif woont in het Iraanse West-Azerbeidzjan. Die provincie ligt in het noordwestelijke puntje van het land, zo’n duizend kilometer van hoofdstad Teheran. De regio kent nauwelijks steden en ook weinig mogelijkheden om een baan te vinden. Yusif werkt in het dagelijks leven als taxichauffeur: hij vervoert mensen uit de omgeving van het stadje Avajiq, meestal naar Maku – de dichtstbijzijnde stad 40 kilometer verderop. Het is een rit van ongeveer 50 minuten door de bergen; hij probeert altijd voor zonsondergang thuis te zijn. ‘’s Avonds is het niet veilig omdat de wegen onverlicht zijn. Er gebeuren regelmatig auto-ongelukken.’
Toch voert hij met gevaar voor eigen leven regelmatig de nachtelijke ritten uit. Het is de enige manier om wat bij te verdienen en geld opzij te zetten om uiteindelijk naar Maku te verhuizen, waar zijn drie kinderen naar school kunnen. Elke rit brengt tussen 1 en 1,5 miljoen toman op – zo’n 60 à 85 euro.
“
Wat er met de migranten gebeurt als ze zijn huis verlaten weet Fahrid niet
In opdracht van smokkelaars rijdt Yusif eerst naar Khoy – de grootse stad in de provincie, op 130 kilometer van Avajiq. Daar pikt hij mensen op die hij naar een onderduikadres in de omgeving brengt om ze kort daarna – hooguit drie dagen – weer op te halen.
De bewoners die de migranten een logeerplek bieden zijn altijd opgelucht wanneer ze hem weer terugzien. Want ook al is het op zichzelf weinig werk – hooguit een paar maaltijden klaarmaken – het levert de mensen wel veel stress op. Fahrid*, een van de mannen die onderdak biedt aan migranten, kan pas weer rustig slapen als ze weer vertrokken zijn. Zijn grootste angst: dat zijn buren de Iraanse grenswachten op de hoogte stellen en hij gearresteerd wordt.
Wat er met migranten gebeurt als ze zijn huis verlaten, weet Fahrid niet. Via WhatsApp schrijft hij: ‘Ze worden naar mijn huis gebracht, meestal door een chauffeur uit de buurt – die mij ook betaalt – en later pikt dezelfde chauffeur ze weer op zodra de overtocht is geregeld.’
De wereld op slot
Migranten kiezen de gevaarlijke weg door de Iraanse bergen omdat er geen ander alternatief bestaat: Turkije bouwde de laatste jaren muren aan de grenzen met Syrië en Iran. In deze context is de dienst van een mensensmokkelaar voor velen de enige manier geworden om Europa te bereiken.
De EU treedt hard op tegen mensensmokkel en sluit deals met Afrikaanse landen om migratie een halt toe te roepen, maar biedt geen veilige routes aan. Reizen naar Europa (of andere bestemmingen) wordt door zulke restricties alsmaar dodelijker. En niet enkel in West-Azerbeidzjan: de groeiende militarisering van grensbewaking is een trend die – anders dan verwacht – mensen niet tegenhoudt, maar tot het ontstaan van steeds gevaarlijkere migratieroutes leidt.
Indonesische vissers begonnen bijvoorbeeld mensen naar Australië te smokkelen, nadat hun andere inkomstenbronnen waren opgedroogd. Ook in de Hoorn van Afrika is mensensmokkel een belangrijke inkomstenbron: daar zouden mensen voor hun levensonderhoud afhankelijk zijn van het bieden van voedsel, onderdak en (niet-criminele) diensten aan smokkelaars.
‘West-Azerbeidzjan is gewoon té afgelegen’
Herders uit Avajiq, in de Iraanse provincie West-AzerbeidzjanBeeld:Still uit ‘A Horse Has More Blood than a Human’
Afghanen, Pakistanen en – steeds vaker – Syriërs worden na hun onderduik begeleid naar de grens met Turkije. Ook daar huren mensensmokkelaars dorpsbewoners voor in, die kennen de omgeving immers het beste. Ze trekken door besneeuwde ravijnen en bergen waar niemand durft te komen. ‘Deze gebieden zijn zelfs voor dieren onbereikbaar’, vertelt de Iraanse regisseur Abolfazl Talooni vanuit zijn flat in Londen via Skype. Hij maakte een documentaire over de Iraanse smokkelroute naar Europa: A Horse has more Blood than a Human. ‘Ze riskeren hun leven maar krijgen daar weinig voor terug. Mensensmokkelaars weten dat de mensen nauwelijks alternatieven hebben en misbruiken hun wanhoop.’
Talooni (39) kent de problemen waar de bewoners van West-Azerbeidzjan mee kampen uit eerste hand – zijn ouders komen uit een dorp in de regio. In 1979 verhuisde het gezin naar de hoofdstad maar elke zomer brachten ze door in West-Azerbeidzjan, waar de familie nog woonde. Een paar jaar geleden besloot Talooni, die toen al in het Verenigd Koninkrijk woonde, terug te gaan naar zijn ouders’ geboortedorp. Daar was weinig veranderd: ‘Er is nog altijd weinig infrastructuur. De dichtstbijzijnde scholen en ziekenhuis zijn vijf uur rijden vanuit het dorp en er is geen busverbinding tussen de dorpen.’
“
Veel onderzoeken bespreken de situatie van migranten en vluchtelingen in de Griekse kampen. Maar ze missen het begin van het verhaal
In het dorp ving Talooni verhalen op over jonge mannen die waren omgekomen terwijl ze migranten naar de grens begeleidden. Zo ook een verre neef: hij was doodgevroren in de bergen. Alleen zijn paard overleefde de tocht, omdat ‘paarden meer bloed hebben dan mensen’, zei een van de bewoners. De uitspraak raakte Talooni, die ‘m besloot te gebruiken als titel voor zijn documentaire. ‘Veel onderzoeken bespreken de situatie van migranten en vluchtelingen in de Griekse kampen. Maar ze missen het begin van het verhaal, dat zich afspeelt op de onbegaanbare paden in de Iraanse bergen. Het verhaal dat je nooit hoort: West-Azerbeidzjan is gewoon té afgelegen. Media besteden er geen aandacht aan.’
Precaire situatie van Iraanse minderheden
Bewoners van West-Azerbeidzjan die hun situatie willen verbeteren zouden in principe naar Teheran kunnen verhuizen. Maar vaak komen ze daar in nog moeilijkere omstandigheden terecht. ‘De laaggeschoolde dorpelingen kunnen enkel op slecht betaalde baantjes rekenen terwijl alles tegenwoordig erg duur is’, legt Talooni uit. ‘In de hoofdstad riskeren ze bovendien discriminatie omdat ze hun afkomst niet kunnen verbergen. Iedereen merkt direct dat ze Iraanse Azeri’s zijn – een Azerbeidzjaans-sprekende minderheid die, zoals elke etnische minderheid in Iran, met minachting wordt behandeld.”
Armoede in West-Azerbeidzjan
Het onderzoekscentrum van het Iraanse parlement schat in dat een op de vijf mensen in West-Azerbeidzjan onder de armoedegrens leeft. Het werkloosheidspercentage is er 2,3 procentpunt hoger dan het landelijk gemiddelde dat in 2017 en 2018 12 procent en in 2019 11 procent bedroeg. Sinds de uitbraak van de coronacrisis stijgt de werkloosheid opnieuw. Het Internationaal Monetair Fonds verwacht dat in december 2025 het gemiddelde werkloosheidspercentage er op 15 procent zal uitkomen.
In 2019 stelde de VN-rapporteur voor de mensenrechten dat de verslechterende economische situatie in Iran de rechten van de etnische minderheiden nog meer onder druk heeft gezet. De economie stortte in elkaar nadat Donald Trump zich in 2018 uit het atoomakkoord van 2015 had teruggetrokken. Hij riep de sancties tegen Iran opnieuw in het leven, en stortte het land zo in de ergste crisis sinds de jaren tachtig. Iran kon het grootste deel van zijn olie niet meer exporteren en de Iraanse rial verloor ongeveer 80 procent van de waarde ten opzichte van de dollar. Miljoenen gezinnen kwamen in armoede terecht.
Tot voor kort hielden plattelandsbewoners in West-Azerbeidzjan zich onder andere bezig met het fokken van schapen. Maar met de ingevoerde beperkingen op grazen in grensgebieden in 2018 werd het veel moeilijker om daarvan te leven. ‘De mensen vertelden dat ze veel gecontroleerd werden – in de regio doken zelfs ambtenaren op om de kuddes te filmen’, vertelt Talooni. ‘Fokkers kregen zware boetes opgelegd – berekend op basis van het aantal grazende schapen. Weigerde een fokker te betalen, dan werden zijn dieren in beslag genomen.’
“
In de lente, als Fahrid zijn dieren naar de bergen brengt, stuit hij regelmatig op bevroren lichamen
Sommige fokkers besloten daarna samen te gaan werken met smokkelaars. Zo ook Fahrid, die in de loop van twee jaar vier keer migranten heeft laten verblijven in zijn woning. Hij deed dat voor het eerst toen hij door een overstroming zijn schapen wekenlang niet kon laten grazen. ‘Ik moest dringend hooi kopen om de dieren te voeden. Een lening regelen zou maanden in beslag nemen, zonder garantie dat ik er een zou krijgen. Ik hoorde dat ik via de lokale chauffeur die migranten vervoert smokkelaars kon laten weten dat ik bereid ben mensen in mijn huis te laten logeren. Hij gaf dat door aan de smokkelaars en zo kreeg ik het eerste telefoontje – mijn problemen waren onmiddellijk opgelost.’
Een vrouw rouwt om haar familieleden, die omkwamen in de bergen.Beeld:Still uit ‘A Horse Has More Blood than a Human’
Momenteel werkt Fahrid niet meer voor de smokkelaars; hij vreest de autoriteiten te veel. Over zijn eerdere bijverdiensten heeft hij gemengde gevoelens: enerzijds is hij blij dat hij mensen bij hun reis naar een beter leven heeft geholpen, anderzijds beseft hij goed dat de migranten een enorm risico lopen. Hij heeft gezien hoe het kan aflopen: in de lente, als hij zijn dieren naar de bergen brengt, stuit hij regelmatig op bevroren lichamen. Eén keer vond hij een gezin van vijf, bedekt met sneeuw, doodgevroren in een vallei. Hij herkende ze: een paar maanden eerder sliep het gezin nog in zijn logeerkamer. Hun lichamen nam hij mee naar het dorp. Nu liggen ze begraven op het kerkhof in Avajiq.
*Alle namen zijn gefingeerd vanwege de veiligheid van de dorpsbewoners. Hun echte namen zijn bekend bij de redactie.
De korte documentaire ‘A Horse Has More Blood Than a Human’ is in april online te zien in het kader van de filmfestivals Go Short (14 – 18 april) en Movies That Matter (16 – 25 april).
Deze site maakt gebruik van cookies om u een optimale bezoekerservaring te bieden en onze site te verbeteren. AccepterenInstellingen
Cookiebeleid
Overzicht cookies op oneworld.nl
We verzamelen via cookies gegevens met het doel de technische werking van de website en uw gebruiksgemak te garanderen. De cookies (kleine tekstbestanden die bij het eerste bezoek aan deze website worden opgeslagen op uw computer, tablet of smartphone) zorgen ervoor dat de website naar behoren werkt en onthouden bijvoorbeeld uw voorkeursinstellingen. Ook kunnen wij hiermee onze website optimaliseren.
Hiervoor gebruiken wij cookies van Google Analytics, dat het sitegebruik geanonimiseerd registreert en hiervan gegevens opslaat. Met deze gegevens maken wij bezoekstatistieken, op basis waarvan we verbeteringen doorvoeren op onze website. Google Analytics verschaft deze geanonimiseerde data aan derden indien wettelijk verplicht, of als deze derden de data namens Google Analytics verwerken. Door gebruik te maken van deze website geeft u toestemming voor deze anonieme gegevensverwerking door Google Analytics.
Daarnaast gebruiken we functionele cookies van WordPress en WooCommerce. De cookies van WordPress zorgen ervoor dat de website beter kan worden gebruikt door bezoekers. Deze cookies zorgen er bijvoorbeeld voor dat u kunt zien of u bent ingelogd, ze houden ook bij welke individuele voorkeuren u hebt gekozen op uw profielpagina. De cookies van WooCommerce zijn van onze betaalde diensten (Vriendenabonnement, Vacaturebank, Partnernetwerk, Online agenda) en zorgen ervoor dat producten worden onthouden tijdens het aankoopproces. Elke aankoopsessie bij WooCommerce bevat een unieke code voor elke klant, zodat er kan worden achterhaald waar de productgegevens voor elke klant te vinden zijn.
Via deze cookiebalk krijgt u de mogelijkheid om de cookies te accepteren of de instellingen aan te passen. Onder 'Overige cookies' kunt u diverse cookies van externe diensten (zoals youtube, facebook, vimeo) uitzetten.
Een opt-out van Google Analytics op deze website kan via deze link.
Mocht u hierover vragen hebben, kunt u mailen naar: lezers@oneworld.nl
Op deze site gebruiken we functionele cookies van WordPress en WooCommerce. De cookies van WordPress zorgen ervoor dat de website beter kan worden gebruikt door bezoekers. Deze cookies zorgen er bijvoorbeeld voor dat u kunt zien of u bent ingelogd, ze houden ook bij welke individuele voorkeuren u hebt gekozen op uw profielpagina. De cookies van WooCommerce zijn van onze betaalde diensten (Vriendenabonnement, Vacaturebank, Partnernetwerk, Online agenda) en zorgen ervoor dat producten worden onthouden tijdens het aankoopproces. Elke aankoopsessie bij WooCommerce bevat een unieke code voor elke klant, zodat er kan worden achterhaald waar de productgegevens voor elke klant te vinden zijn. Deze cookies kunt u niet uitzetten.
In onze artikelen gebruiken wij content van diverse externe diensten. Het is mogelijk om de volgende cookies uit te schakelen. Hiermee wordt deze content niet langer getoond.
Naam cookie
Soort content
youtube_embed
Youtube player embed
vimeo_embed
Vimeo player embed
google_maps
Google maps embed
twitter_widget
Twitter social widget
soundcloud_embed
Soundcloud player embed
instagram_embed
Instagram embed
Daarnaast gebruiken we Google reCaptcha om de website te beschermen tegen bots. Ook dit kan hier uitgezet worden, maar formulieren die hiervan gebruik maken kunnen dan niet ingediend worden
