Onzekere witte mannen op oorlogspad

Daarnaast worstelen veel mannen met hun positie in de wereld. De acceptatie van feministische verworvenheden stelt ze op de proef. Want wat betekent ‘man zijn’ nog in de postmoderne wereld? Liever willen ze die vraag helemaal niet hoeven stellen.

Witte mannen hebben het vanzelfsprekend voor het zeggen gehad, een zekerheid die sommigen van hen nu vrezen kwijt te raken. Een deel daarvan voelt ook rancune, omdat ze het idee hebben alsmaar het boetekleed te moeten aantrekken voor allerlei vormen van onderdrukking. En heeft er ooit iets gevaarlijkers bestaan dan mannelijke onzekerheid?

We leven in een wereld van mensen zonder banden, stelt Mbembe. Dat wil zeggen, we leven in een wereld zonder banden met de buitenwereld. Een wereld waarin we het bestaan van anderen dan onze eigen denkbeeldige groep negeren; waarin we in de ban zijn van het onrealistische idee van een ‘gemeenschap zonder vreemdelingen’.

Opvallend is dat alt-right vrijwel uitsluitend uit mannen bestaat. Met name jonge witte mannen, die uit een bepaalde frustratie, of juist uit politiek fanatisme, een antwoord zoeken op wat er in hun ogen mis is met de wereld. Hun gedrevenheid is doordrongen van een verregaand gevoel van urgentie.

Ze begeven zich willens en wetens in een echo chamber die hun zorgen uitvergroot, en hen meesleurt in een door Google-algoritmen gevoede informatievoorziening, die hun duistere vermoedens steeds opnieuw bevestigt. Dit is de paradoxale flipside van het internet, waarbij informatievoorziening wordt beperkt in plaats van verruimd.

Sommige alt-righters spitsen het debat toe op hun schrikbeeld van witte genocide (de uitsterving van het witte ras), op de gevaren van rassenvermenging, of de teloorgang van de Europese cultuur. Voor anderen zijn joden nooit opgehouden het ultieme Kwaad te zijn.

Anderen voelen meer voor neo-paganisme, waarbij eerder wordt teruggegrepen op idealen die in Europese culturen golden voordat de joods-christelijke traditie dominant werd. Waarden zoals moed en kracht worden geprezen, terwijl universalisme uit den boze is.

Nog weer anderen richten hun pijlen op het feminisme, dat met haar ‘misplaatste’ streven naar gelijkheid de fundering van de samenleving uitgehold zou hebben. 2

Ter verduidelijking. Dit zijn grove schetsen, maar ze bieden een overzicht van de pijlers binnen het gedachtegoed. Vooral de verwerping van het egalitarisme 3 is sterk aanwezig.

Het ruime aanbod aan ideeën vormt zowel een kracht als een zwakte van alt-right. Ze weten aan de ene kant binding te vinden met een divers publiek, van antikapitalisten en rechtse anarchisten, met hun ideeën over decentralisatie 5, tot antidemocraten en neofascisten. Aan de andere kant maakt juist die verscheidenheid aan ideeën – en dat gebrek aan structuur – dat de beweging politiek wankel staat. Er zijn veel mogelijke breekpunten binnen en tussen de verschillende groepen. Maar dat lijkt een zorg voor later te zijn.

Denk maar aan de recente discussie rondom het verband tussen ras en IQ, het stokpaardje van befaamd alt-righter Jared Taylor, die de terugkeer van wetenschappelijk racisme hoogstpersoonlijk aanvoert. Media maken graag ruimte voor dit soort zaken en de lezer smult ervan, in al zijn gefascineerde verontwaardiging en afkeuring.

Media en publiek kunnen niet wegkijken, gegrepen als ze zijn door de contouren van een mythisch monster. Zo speelt de alt-right beweging gretig in op de perverse prikkels die mainstream media drijven.

“Het is aannemelijk dat extreemrechtse ideeën niet zijn uitgestorven na 1945, maar ondergronds zijn doorontwikkeld, en dat hun expressie is verfijnd, door groeperingen die wachtten op het juiste moment om de politieke macht opnieuw te grijpen”, stelt filosoof Matthew Sharpe. De kernideeën zijn misschien niet nieuw, en hun oorsprong is wellicht gemakkelijk te herleiden, maar laten we niet uitgaan van intellectuele stilstand, vooral niet nu er sprake is van vermenging tussen verschillende ideologische stromingen. Juist dit wil ik als uitgangspunt nemen voor een zoektocht.

De eerste groep die ik onder de loep wil nemen, is de mannenrechtenbeweging (ja, dat lees je goed). Deze concentreert zich in de ‘manosphere’, een grote online community waar met name het feminisme wordt bekritiseerd. De notie van een mannelijkheidscrisis doordesemt de online debatten die alt-righters onder elkaar voeren. Maar ook de mannenrechtenbeweging bestaat weer uit diverse stromingen. Zij zijn het onderwerp van mijn volgende stuk.