Overtollig water van katoenplantages zorgt voor milieuproblemen in Turkmenstan. Met het water stromen pesticiden en chemicaliën in het noordoosten het Sarykamysh meer in, aan de grens met Oezbekistan. Op andere plekken belandt het in irrigatiekanalen, de bodem of in de Amu Darya rivier. Het kunstmatige meer moet dit oplossen door als reservoir voor overtollig water te fungeren. Volgens de overheid voorkomt het bodemvergiftiging, en worden daardoor andere wateren niet meer belast met het vervuilde water.
| In 2000 begon onder voormalig president Niyazov de aanleg van het kunstmatige meer. De kosten werden in 2009 geschat op twintig miljard dollar. Vorig jaar zomer opende president Berdimuhhamedow het eerste irrigatiekanaal, waardoor het meer nu langzaam volloopt, wat tot 2022 zal duren. De omtrek wordt 1916 vierkante kilometer. |
Oase door Altyn Asyr?
Het Altyn Asyr meer zorgt volgens het staatshoofd voor een kunstmatige oase. In het gebied kunnen mensen nieuwe katoenplantages aanleggen en groeien er straks planten. Ook voorspelt hij dat vogels en ander wild naar de omgeving van het Golden Age Lake trekken.
Pesticiden van katoenplantages
Volgens milieuorganisaties uit Turkmenistan en Oezbekistan, die anoniem wensen te blijven, berokkent het project echter veel schade. Tegenover Gündogar, een organisatie die zich inzet voor democratisering en mensenrechten in Turkmenistan, zeggen zij dat het Altyn Asyr meer in de verzengende hitte van de Karakum zou verdampen. De woestijnbodem is ook niet geschikt voor dit soort projecten. Het overblijvende water zakt er volgens hen in weg. Bovendien nemen windstormen giftige stofdeeltjes van de katoenplantages mee die vele kilometers ver worden meegenomen.
Turkmeens Aralmeer
Henk Simons, senior adiviseur biodiversiteit van IUCN Nederlands Comité plaatst vraagtekens bij de ecologische omstandigheden rond het meer. “In vergelijkbare half-woestijn gebieden zijn dit riskante projecten. Het bekendste voorbeeld is het Aralmeer, op de grens van Oezbekistan en Kazachstan. Dit is ook een meer waarvan de watertoevoer voor katoen werd gebruikt. Het droogt uit en de bodem verzilt en vervuilt. Ik kan mij voorstellen dat dit ook in Turkmenistan gebeurt. Waterkwaliteit-expert Nico Jaarsma, van ingenieursbureau Witteveen en Bos, ziet nog een potentieel probleem. “Ik vermoed dat het water veel voedingsstoffen zoals fosfaat en stikstof bevat. Dit kan voor overmatige groei van algen zorgen, waaronder blauwalg, die giftig kunnen zijn.”
Conflict om water met Oezbekistan
Analisten vrezen nog het meeste dat het meer tot een conflict met buurland Oezbekistan leidt, wanneer de Amu Darya rivier nog meer wordt afgetapt om het kunstmeer te vullen. Deze stroomt van Turkmenistan naar Oezbekistan. De Oezbeken hebben het water hard nodig voor landbouw. Volgens de FAO is Oezbekistan de grootste katoenexporteur ter wereld (1997).
Al sinds de jaren vijftig wordt er via het Turkmeense Karakum kanaal water van de rivier getapt. Een milieuactivist uit de Oezbeekse deelrepubliek Karakalpakstan zegt tegen democratiseringsorganisatie Gündogar: “Ieder voorjaar vrees ik dat de bewoners van Karakalpakstan en Khorezm te weinig water krijgen. Wanneer de Amu Darya droogvalt, krijgt de bevolking te weinig water voor hun vee en om te oogsten. Dit Turkmeense meer brengt de levens van velen in gevaar.” Een andere Oezbeekse milieuactivist stelt dat Turkmenistan al sinds de onafhankelijkheid in 1991 meer water uit de Amu Darya haalt dan toegestaan.
Volgens een anonieme medewerker van het Turkmeense ministerie van water, geciteerd in het artikel van Gündogar, gaat het project hoe dan ook door. “Er is al zoveel geld in gestoken. Het project gaat door, ongeacht de kosten.”
