Bangladesh: “Laat de overstromingen maar komen!”

"Aan de normale overstromingen heeft de bevolking zich al lang aangepast. Elk jaar staat in de regentijd één derde van Bangladesh onder water," vertelt Marlou Geurts, expert op het gebied van Disaster Risk Reduction en klimaatverandering van Cordaid. "Maar in 2007 bijvoorbeeld, was tweederde van het land overstroomd. Op dat soort grote uitwassen zijn mensen nog niet voorbereid."

Klimaatspecial Aan de vooravond van de internationale klimaattop in Kopenhagen brengt OneWorld wekelijks verhalen over de gevolgen van klimaatverandering voor arme landen. Vandaag deel 5. Lees ook: 4 El Salvador: Videocamera maakt klimaatslachtoffers weerbaar 3 Zanddammen helpen vrouwen in droog Ethiopië 2 Ontlasting voor klimaat Indonesië 1 Het weer valt niet meer te vertrouwen

DRR
De nieuwe aanpak van Disaster Risk Reduction (DRR), blijkt erg geschikt voor Bangladesh. Het programma bereidt de bevolking voor op nieuwe weersomstandigheden en helpt hen zich hierop aan te passen. Centraal hier bij staat community management: de lokale bevolking bepaalt de aanpak en voert deze ook uit.

De klimaatverandering vereist een structurele aanpak – alleen noodhulp is niet (meer) voldoende. "We merkten dat er een soort cultuur van berusting ontstond," vertelt Geurts. "Mensen hadden een houding van: de overstromingen komen, en de hulp komt ook wel." Maar zeker bij zo’n grote en structurele veranderingen is het belangrijk dat de dorpen het heft in eigen handen nemen. En dat is dan ook precies wat er gebeurt bij de DRR-programma’s.

CARITAS
In Bangladesh werkt Cordaid samen met partnerorganisatie CARITAS. Deze organisatie, die ook al eerder actief was via noodhulp, ondersteunt de bevolking bij het opzetten van een aanpassingsprogramma. "Zo’n programma bestaat eigenlijk uit vier stappen. Eerst wordt in een dorp het systeem uitgelegd. Vervolgens worden er commissies opgericht bestaande uit leidinggevende dorpsbewoners. Deze commissies maken een risicoanalyse en een inventarisatie van de problemen. Op basis hiervan neemt het hele dorp zelf maatregelen," legt Geurts de werkwijze uit.

Het project is gebaseerd op eigen verantwoordelijkheid – en dat blijkt goed uit te pakken, aldus Marlou Geurts. "We zien veel enthousiasme bij de betrokkenen. Hoewel de idee van zelfbeheer en eigen verantwoordelijkheid heel voor de hand liggend is, worden nog weinig ontwikkelingsprojecten op deze manier uitgevoerd. Het blijkt echter heel goed te werken: mensen nemen het heft in eigen handen en binnen korte tijd kan er veel gerealiseerd worden. Men ontwikkelt een houding van: laat de overstroming maar komen, wij zijn er klaar voor!"

Cycloon shelters

Aanpassingen
Het DRR programma gaat over duidelijke, concrete aanpassingen. Zo krijgen mensen plastic tonnen waar voedsel langer vers in blijft en tevens bestand is tegen overstromingen. De tonnen worden begraven of op een vliering bewaard. Ook wordt er beter gelet op de plek waar waterputten geslagen worden. Mensen krijgen informatie over aangepaste landbouwmethoden als meer diversiteit in de gewassen, betere irrigatie en alternatieve locaties. En als klap op de vuurpijl, leren zij ook over de bouw van cycloon shelters.

Cycloon shelters zijn enigszins grauwe, maar vooral stevige gebouwen op palen, waarin dorpsbewoners bescherming kunnen zoeken tijdens een cycloon, een wervelwind. "Traditioneel worden huizen in Bangladesh van natuurlijk materiaal gebouwd. Maar als gevolg van overbevolking, worden er steeds meer onnatuurlijke materialen gebruikt, zoals golfplaten. Als deze versplinteren, zijn ze levensgevaarlijk," legt Geurts uit. De shelters zijn op die momenten dus erg belangrijk. Bovendien neemt het aantal stormen sterk toe de afgelopen tijd. "Afgelopen jaar zijn er, na de zware cycloon Sidr, nog vier andere stormen geweest." Bovendien worden de shelters, grote betonnen gebouwen op palen, door het jaar heen gebruikt als school of gemeenschapshuis.

Community versterking
Het wrange aan de klimaatverandering is natuurlijk dat de armsten het hardst getroffen worden, terwijl zij slechts weinig hebben ‘bijgedragen’ aan de opwarming van de aarde. Ook in Bangladesh is dit het geval. Het land ligt aan de Golf van Bengalen en is in feite één grote delta van de rivieren de Ganges en de Brahmaputra. Het laaggelegen gebied, dicht bij het water, is het vruchtbaarst en dus het meest geschikt voor landbouw. Zo’n 70 procent van de Bengaalse bevolking is werkzaam in de agrarische sector en juist deze sector wordt getroffen door de toenemende onvoorspelbaarheid.

De arme Bengalezen worden echter niet alleen door het klimaat, maar ook door discriminatie en kastenverschillen benadeeld. Naast de directe voordelen bij zware weersomstandigheden, is daarom ook het community aspect een belangrijk deel van Cordaid’s nieuwe aanpak. "De versterking van de community is ook heel zinvol om andere problemen aan te pakken," meent Geurts. "In sommige dorpen was totaal geen community organisatie of samenwerking, en zeker in dit deel van de wereld spelen kastenverschillen en discriminatie vaak een grote rol. Door het versterken van de lokale gemeenschappen, kunnen dorpen een front vormen tegen de overheid." De lokale DRR-aanpak kan op deze manier de machtsverhoudingen veranderen.

Onvermijdelijk
Het DRR-programma klinkt als een goede kans voor de Bengalezen om de klimaatverandering te trotseren. Het is echter belangrijk te beseffen dat aanpassingen niet alleen handig zijn, maar essentieel voor een groot deel van de bevolking van Bangladesh. Het land kampt met een grote overbevolking en wanneer de miljoenen armen die op de kwetsbare plekken wonen zich niet kunnen aanpassen, zullen zij moeten vluchten naar bijvoorbeeld buurland India – iets waar de Indiërs niet op zitten te wachten. Disaster Risk Reduction is een stap in de goede richting bij het verminderen van de gevolgen van natuurrampen.

Bekijk hier een filmpje over hoe Disaster Risk Reduction in de praktijk werkt in Bangladesh: