Belastingontwijking lijkt een ingewikkeld thema. Maar eigenlijk komt het erop neer dat belasting voor ieder land de belangrijkste bron van inkomsten is. Als er weinig belastinginkomsten binnenkomen zijn het uiteindelijk vooral de bewoners die getroffen worden: de overheid kan door de misgelopen inkomsten essentiele voorzieningen als onderwijs en gezondheidszorg niet betalen. De mechanismen van het belastingsysteem lijken abstract, maar de gevolgen ervan zijn praktisch en concreet.
Onderwijsmiddelen, die met eventuele inkomsten van belastingen betaald hadden k kunnen worden, ontbreken. Daarom leert juffrouw Dyna uit Zomba, Malawi haar leerlingen wiskunde met behulp van takjes, bladeren en bessen (foto Save the children)
Vrouw in Centraal Afrikaanse Republiek verzamelt water uit een bron in de bush Meer dan de helft bewoners op het platteland van CAR heeft geen toegang tot schoon watervoorzieningen. Voorzieningen die met de misgelopen inkomsten uit belastingen betaald hadden kunnen worden (foto htptcar).
De gevolgen van belastingontwijking zijn dus simpel samen te vatten: het helpt de rijken rijk te blijven en verhindert de economische opkomst van de armsten. Een gezond belastingklimaat wereldwijd zou daarom gunstig zijn voor iedereen. Misschien met uitzondering van de rijksten.
Belasting?
Met de Panama papers krijgt het onderwerp de aandacht van actualiteitenrubrieken wereldwijd. Maar het probleem van belastingontwijking is niet nieuw. Al in 2011 vroegen journalisten van The Guardian zich af: Hoeveel belasting betalen de grootste bedrijven in het Verenigd Koninkrijk? Het antwoord? Weinig.
Starbucks betaalde zelfs helemaal geen belasting in 2011
Belasting, winst en omzet van de grootste bedrijven in het Verenigd Koninkrijk.
Schattingen van het percentage bedrijven dat de mazen in de wet gebruikt om belasting te ontwijken, variëren van twintig tot dertig procent. Belastingparadijzen, leningen en onroerend goed spelen meestal een rol in deze constructies. Maar niet alleen tropische (ei)landen zoals Panama helpen grote bedrijven aan de belastingdienst te ontsnappen. Ook veel westerse landen hebben een zeer vriendelijke handelsklimaat dat ze koesteren.
Zo ondertekende Oeganda in 2004 een belastingverdrag met Nederland, waardoor Nederlandse bedrijven minder belasting betalen in Oeganda. Dat verdrag geldt ook voor Amerikaanse bedrijven die in Nederland een vestiging openen. Amerikaanse bedrijven lijken van deze mogelijkheid gebruik te maken.
Tussen 2007* en 2012 is het aantal investeringen vanuit Nederland in Oeganda drie en een half keer zo groot geworden
*In 2007 ging het verdrag met Nederland van kracht
Percentage van investeringen in Oeganda afkomstig uit buitenlandse bedrijven
Percentage van investeringen in Oeganda afkomstig uit buitenlandse bedrijven
Dit meldt ActionAid in het recente rapport Mistreated. Belastingverdragen tussen twee landen bepalen wanneer, welke en hoeveel belasting er mag worden gevraagd aan bedrijven in het andere land. Terwijl zo´n verdrag niet per se ongunstig is, blijkt uit de gegevens dat een op vier verdragen tussen een OESO en een niet-OESO landen de belastingheffing bovengemiddeld wordt ingeperkt. Sommige van die verdragen zijn zelfs nog tijdens de koloniale tijd ondertekend. ActionAid roept de overheden op om deze verdragen te herzien.
Rijken worden rijker, armen blijven arm
Wanneer bedrijven belasting ontwijken, lopen overheden inkomsten mis. Zo onstaan er gaten in het overheidsbudget. Deze kunnen niet makkelijk opgevuld worden. Niet alleen gaan daardoor de belastingen omhoog voor de andere belastingbetalers, ook moet de overheid bezuinigen. Vaak bezuinigen overheden op overheidstaken die met name voor de allerarmsten belangrijk zijn, zoals de zorg en sociale zekerheden.
De rijkste tien procent verdient nog meer dan de andere negentig procent.
Gemiddeld inkomenskloof tussen de allerrijksten en de rest van het Verenigd Koninkrijk.
Ondanks al die belastingontwijkers hebben we het in het westen toch nog redelijk goed. Maar voor veel landen in Afrika zijn de gevolgen van belastingontwijking extreem, omdat de bevolking daar veel armer is. Toch zijn juist daar de illegale geldstromen relatief gezien de grootste ter wereld.
De grootste kapitaalvlucht vindt plaats vanuit Afrika onder de Sahara en het voormalige Oostblok
Kapitaalvlucht als percentage van BNI
Een groot deel van deze kapitaalvlucht bestaat uit belastingontwijking en de manipulatie van handelsprijzen. “Grote commerciele corporaties maken zich het meest schuldig zijn aan kapitaalvlucht [uit Afrika], gevolgd door de georganiseerde misdaad”, vertelde de voormalige Zuid Afrikaanse president Thabo Mbeki in een interview met The Guardian.
Een groot deel van wat er aan investeringen en ontwikkelingshulp Afrika binnenkomt, vloeit er via kapitaalvlucht zo weer uit.
De netto-opbrengst voor de ontwikkelingslanden zie je in de blauwe zone
Belastinginning is een grote uitdaging in Afrika, mede dankzij corruptie en zwak bestuur. Maar het geld is hard nodig om doorbraken te bereiken op het gebied van voedselzekerheid, gezondheidszorg, hygiene, gelijkheid van mannen en vrouwen, toegang tot schoon water en goede infrastructuur.
Wil jij aandeelhouder worden in onze offshore company? OneWorld gaat onderzoeken hoe we onze eigen belasting ontwijkende constructie kunnen oprichten. Meld je aan!
