Na Sotsji beloofde premier Rutte dat bij grote sportevenementen mensenrechten op de politieke kaart gezet zouden worden. Driekwart van de Nederlanders vindt dat bij het kiezen van een gastland voor WK’s en Olympische Spelen gelet moet worden op mensenrechten, blijkt uit onderzoek van NCDO. Voor Brazilië is dat te laat, maar misschien dat koning Willem-Alexander en koningin Máxima, als ze naar Brazilië gaan om het Nederlands elftal aan te moedigen, in de skybox een woordje kunnen wisselen met een paar Braziliaanse machthebbers? OneWorld vroeg drie correspondenten om de belangrijkste onderwerpen voor een dergelijk gesprek op een rij te zetten.
Beste Willem-Alexander,
U gaat naar het WK in Brazilië, dat is goed nieuws. Het is namelijk een uitstekende gelegenheid om met de Braziliaanse regering van gedachten te wisselen over het functioneren van de militaire politie in het land.
Wist u dat de Braziliaanse politie gemiddeld vijf burgers per dag doodschiet? Volgens de agenten zelf gaat het om zelfverdediging in hun strijd tegen drugsbendes en andere criminele groepen. Maar er vindt vrijwel nooit onderzoek plaats naar de precieze toedracht, laat staan dat agenten bestraft worden voor eventuele misdaden.
Excessief geweld
Bijna driekwart van de Brazilianen heeft geen enkel vertrouwen in de politie, zo bleek onlangs uit een opiniepeiling. Vooral in de sloppenwijken gebruikt de politie excessief geweld tegen burgers. Ze vallen er zonder gerechtelijk bevel huizen binnen, martelen minderjarigen en schieten om te doden. Bovendien staan de dienders bekend als corrupt en sluiten sommige agenten zich aan bij gewapende milities die de bevolking terroriseren.
Antropoloog en openbare veiligheidsexpert Luis Eduardo Soares kan u hierover een goede uiteenzetting geven. Hij was begin deze eeuw minister van veiligheid in deelstaat Rio de Janeiro, en tijdens het presidentschap van Lula da Silva werkte hij als staatssecretaris voor Openbare Veiligheid. Sindsdien heeft hij zich ontpopt tot een fel criticus van het Braziliaanse systeem van ordehandhaving.
Corrupt en gewelddadig
Zo hekelt de expert de pacificatiepolitiek in Rio de Janeiro. Daarbij trekken zwaarbewapende elitetroepen de sloppenwijken in om een einde te maken aan de macht van drugsbendes. Zij maken vervolgens plaats voor de ‘vredespolitie’, militaire agenten die een meer humane werkwijze zouden hanteren. Maar volgens Soares, en met hem veel sloppenwijkbewoners, zijn ook deze ‘vredestroepen’ corrupt en gewelddadig. ‘De politie beschouwt iedere inwoner van een sloppenwijk als crimineel’, aldus de professor. ‘De straffeloosheid werkt het politiegeweld in de hand.’
De huidige structuur van het politieapparaat stamt uit de laatste dictatuur (1964-1985). Toen zijn de taken van de civiele politie drastisch ingeperkt en is het bewaken van de openbare orde volledig in handen gekomen van de militaire politie. Tot op de dag van vandaag krijgen de agenten een militaire training, gericht op oorlog voeren en het uitroeien van de vijand.
Amnesty
De Mensenrechtencommissie van de Verenigde Naties drong in 2012 aan op het opheffen van de militaire politie in Brazilië. Ook internationale mensenrechtenorganisaties als Amnesty International en Human Rights Watch trekken al jaren aan de bel over de repressieve handelswijze van de Braziliaanse politie en de vele doden die zij op haar naam heeft staan.
Sinds de protesten vorig jaar juni is ook in Brazilië zelf de discussie flink aangewakkerd. Toen reed de militaire politie in gepantserde voertuigen door de steden en schoot lukraak met rubberkogels, traangas en pepperspray op vreedzame demonstranten, journalisten en voorbijgangers. De verontwaardiging was groot en de roep om hervorming van het politieapparaat klinkt sindsdien steeds luider.
Demilitariseren
Als u hier meer over wilt weten, loont het de moeite een kopje koffie te drinken met senator Luiz Lindbergh Farias. Hij deed een wetsvoorstel om de politie te hervormen dat waarschijnlijk nog dit jaar in de senaat behandeld zal worden. De senator kan u haarfijn uitleggen waarom demilitariseren van de politie essentieel is voor het functioneren van de Braziliaanse democratie.
Mocht u tijdens de voetbalwedstrijden in de vip -box andere senatoren of president Dilma Rousseff tegen het lijf lopen, dan kunt u hen wellicht vast warm maken voor Farias’ voorstel. Veel Brazilianen zouden dat waarderen.
Met vriendelijke groet,
Marjolein van de Water
Correspondent in Rio de Janeiro.
Beeld: Rafael Fabrés.
