Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Klagen over subsidieslurperij is een nationale hobby. Laten we gelijk open kaart spelen: wij hebben natuurlijk zelf zo onze ervaring met subsidie krijgen, en daar flink voor veroordeeld worden. Neem voormalig VVD-Kamerlid Han ten Broeke, die in 2016, naar aanleiding van een hem onwelgevallig
opiniestuk over de Nederlandse aanpak van diversiteit, zelfs
Kamervragen stelde over de subsidie die OneWorld toen nog via het ministerie van Buitenlandse Zaken ontving.
‘Ophouden met potjes ter beïnvloeding van idiote, onmeetbare doelen als mondiaal burgerschap!’, riep hij op Twitter. Kamervragen beantwoorden kost de overheid trouwens tot wel 3750 euro pér vraag. Maar het was blijkbaar een te grote opgave voor Ten Broeke om zelf even te googelen; dan had hij direct kunnen terugvinden dat de subsidie reeds werd afgebouwd naar nul euro in 2018.
Vastgelopen discussies, eeuwig rondzingende onjuistheden en foodhallen: van sommige dingen zou het fijn zijn als we er met z’n allen een punt achter zetten en ons bezighouden met nuttigere zaken. OneWorld is er klaar mee. Deze maand: subsidie-ophitsing.
Je zou het subsidieophitsing kunnen noemen: het opjutten van burgers met het idee dat financiële steun aan ‘linkse’ organisaties schuldig is aan groeiende ongelijkheid, bezuinigingen in zorg en onderwijs, de wooncrisis, lage lonen en dito rentes. Kortom: alle financiële malaise waar de ‘gewone’ man en vrouw onder te lijden hebben. Het doet ook denken aan VVD’er Thierry Aartsen, het Bredase Kamerlid dat eind 2018 het idee de wereld in hielp dat ‘hoge’ (lees: Randstedelijke, elitaire) kunst te veel subsidie kreeg, vergeleken met lage (lees: lokale, volkse) cultuur.
Méér naar bloemencorso en carnaval; mínder naar het Concertgebouw, was zijn voorstel.
Voor het gemak slingerde Aartsen wat onjuiste cijfers de wereld in, die de Volkskrant klakkeloos overnam: zo zou het Concertgebouw 7 miljoen euro per jaar ontvangen en het Bloemencorso nul. Allebei niet waar: het Koninklijk Concertgebouworkest kreeg in 2017 zo’n 1,3 miljoen euro subsidie van de gemeente Amsterdam, en bloemencorso’s ontvangen wel degelijk subsidie.
Subsidie in cijfers
- De hypotheekrenteaftrek is de afgelopen jaren gestegen naar zo’n 14 miljard euro per jaar.
- Een derde van het totale EU-budget gaat naar landbouwsubsidies, stelt de Algemene Rekenkamer. In 2018 verdeelde Nederland 720 miljoen euro aan Europese subsidie onder Nederlandse boeren, volgens onderzoek van Follow the Money. Naast Europese gelden zijn er nationale, provinciale en gemeentelijke subsidieregelingen voor landbouwbedrijven.
- Volgens cijfers van het CBS daalde de subsidie voor provinciale natuurbeschermingsorganisaties van 114 miljoen euro in 2010 tot 82 miljoen euro in 2016.
- Subsidies van het ministerie van Economische Zaken aan ondernemers – het Innovatiebudget – verdubbelden tussen 2003 en 2010. Komend jaar wordt er voor 2,85 miljard euro uit publieke middelen in het bedrijfsleven gestoken (na 1,1 miljard in 2019).
- Tussen 2011 en 2016 staken Nederlandse gemeenten samen 230 miljoen euro gemeenschapsgeld in het betaald voetbal – ook al is dat in Europees verband verboden.
Ook ‘nodeloos kwetsend’ platform GeenStijl (saillant: ‘eigen’ televisieomroep PowNed ontving volgens berekeningen van de Volkskrant in 2016 zo’n 3,8 miljoen euro aan subsidie – voor het uitzenden van slechts 22 uur televisie dat jaar) was blij toen bekend werd dat Amsterdamse culturele instellingen gekort werden op kunstsubsidie. Of, in de woorden van de GeenStijl-auteur: ‘Het kneiterlinkse stadsbestuur besloot in al haar wijsheid KEIHARD op te treden tegen al die handophoudende ruifvreters die tot elf uur in hun nest liggen te ruften omdat het geld toch wel binnenkomt.’ Kijk, en dáár komt de ware frustratie aan het licht. De retoriek van Aartsen kwam me al zo bekend voor. De luie handophouders, natuurlijk!
Nietsnutten
“
Veel kunstenaars hebben geaccepteerd niet van hun autonome kunst te kunnen leven
Subsidie-
basher Eric Wiebes (‘Kunst is een hobby die niet gesubsidieerd moet worden’)
had het vorig jaar in tv-programma Zomergasten ook al over die vermaledijde nietsnutten. En als we over hobby’s gaan beginnen: gemeenten steunen
noodlijdende betaald-voetbalclubs met in totaal honderden miljoenen euro’s. En royale kunstenaarssubsidies zijn er allang niet meer. De Wwik bijvoorbeeld, een regeling die een tijdelijke aanvulling op het inkomen van kunstenaars mogelijk maakte, is al acht jaar afgeschaft. De meeste schrijvers, muzikanten of schilders hebben dan ook geaccepteerd niet van hun autonome kunst te kunnen leven en geven ernaast les of doen commerciële klussen. Ook al duurt hun dag – zelfs al zóú die pas om elf uur beginnen – dan tot in de late uurtjes.
“
Nederland steunt de fossiele sector jaarlijks met 7,6 miljard euro
Wiebes weet dat dit beeld niet klopt maar: het vált zo lekker. Want ‘Jan Modaal’ gelooft misschien wel dat iedere kunstenaar in zijn loft de hele dag naakte vrouwen schildert – en kijkt daar met jaloezie naar. Dit weet Wiebes dondersgoed – immers zelf ‘financieel onafhankelijk’ na een loopbaan bij misschien wel de allergrootste #subsidieslurper in Nederland: Shell. Uit
onderzoek van onder andere Climate Action Network Europe (CAN-Europe) uit 2017 bleek dat Nederland de fossiele sector jaarlijks met 7,6 miljard euro steunt, in de vorm van belastingregelingen, subsidies, investeringen en via staatsbedrijven in olie en gas. Daarbovenop betaalde Shell welgeteld nul euro winstbelasting;
op 1 miljard euro is dat al snel 250 miljoen euro die de Nederlandse schatkist misloopt. Een bedrag waarvan we tot in de eeuwigheid OneWorlds kunnen maken.
Ook geen toeval: het taalgebruik in al deze kritiek. Let maar op: het woord ‘subsidie’ wordt vooral gebruikt voor financiële steun aan ófwel hulpbehoevenden (‘huursubsidie’), ófwel organisaties in het maatschappelijke- of culturele veld. Financiële overheidssteun aan kapitaalkrachtiger individuen of organisaties heet geen subsidie, maar is slim omgedoopt tot ‘hypotheekrenteaftrek’, ‘belastingvoordeel’, ‘gunstig fiscaal klimaat’ of ‘wachtgeld’ (eufemistisch afgewisseld met ‘uitgesteld loon’). Door andere woorden te gebruiken, krijgen verschillende overheidsgelden ook heel andere associaties – handig, in deze tijden van politiek gewin uit polarisatie. Ondertussen stelt de Wereldhandelsorganisatie dat ook belastingaftrek – zoals voor bedrijven die gas winnen op de Noordzee – onder subsidiëring valt.
Maar in plaats van te verzanden in een taalspel, moeten we kijken waar nu echt de crux zit: meer dan over ‘rechts’ of ‘links’ gaat het over ‘omhoog’ of ‘omlaag’. Media als Follow the Money richten zich net zo goed op geldstromen, maar kijken ‘omhoog’, naar vastgeroeste systemen en machthebbende partijen die zichzelf verrijken, in plaats van naar ‘links’. Aan de andere kant staan media of politici die publiek willen scoren door ‘omlaag’ te trappen, door bijvoorbeeld te suggereren dat vluchtelingen naar Nederland komen voor gratis borstvergrotingen, zoals Halbe Zijlstra (VVD) in 2015 deed. Een volstrekt feitenvrije uitspraak, maar wat hindert het. Het is olie op het vuur van de verongelijkte sentimenten onder kiezers. Alles om hen af te leiden van waar de meeste staatssteun daadwerkelijk naartoe gaat: hypotheekrenteaftrek (jaarlijks 14 miljard euro), landbouw (720 miljoen euro in 2018), het bedrijfsleven (2,85 miljard euro in 2020) en winning van fossiele brandstoffen.
“
Laten we onze gevoelens van onrechtvaardigheid bundelen en de daadwerkelijke subsidieslurpers aanpakken
Alertheid en een kritische blik op overheidsuitgaven zijn essentieel voor een werkende democratie, laten we dat vooral blijven toejuichen. Salarisexcessen betaald van publiek geld (‘tax-poet’ in GeenStijl-jargon) zijn het waard om te onderzoeken en zo nodig te herzien – of dat nu om bestuurders van ngo’s, tv-presentatoren of politici zelf gaat. Maar laten we wel de feiten checken, dingen in perspectief plaatsen, niet het één ‘subsidie’ en het ander een ‘gunstige fiscale regeling’ noemen. Laten we niet net doen alsof een investering in een tech-startup ‘zichzelf altijd terugverdient’ terwijl steun aan een bibliotheek ‘weggegooid geld’ is. Laten we onze gevoelens van onrechtvaardigheid liever bundelen en de daadwerkelijke subsidieslurpers aanpakken. Dat scheelt ons allemaal energie. Zo houden wij bij OneWorld tijd over om zakenman George Soros te vragen of hij misschien nog wat geld over heeft.
Dit artikel verscheen eerder in OneWorld-magazine en op OneWorld.nl op 21 februari 2020.
We leven in onzekere tijden door het coronavirus. Er is behoefte aan betrouwbare informatie én verdieping. We hopen dat je dit bij ons vindt en wil bijdragen aan onze onafhankelijke journalistiek.
Dit kan je doen door te doneren of je te abonneren op ons magazine. Alvast bedankt!
