Blockchain maakt koffieketen volstrekt transparant

Dankzij blockchaintechnologie weten we nu hoeveel een koffieboer voor zijn koffie krijgt en we kunnen de route van de koffieboon in real-time volgen. Maar blockchain heeft nóg een voordeel: het kan een ultieme revolutie in de koffieketen mogelijk maken.

Door 26 augustus 2018
blockchain fair food fairtrade food koffie koffieboeren
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Ik zag ze voor het eerst toen ik in het Colombiaanse koffieproducerende gebied Zona Cafetera een plantage bezocht. Rode bolletjes die aan de struiken op de heuvels rijpen en dan handmatig geoogst worden. Zo anders dan gepolijste Instagram-foto’s van schattige mokken en latte art die ik zo gewend was. Van de herkomst van koffie wist ik maar weinig. Wat is bijvoorbeeld het verschil tussen de prijs die de boer voor zijn koffie krijgt en de prijs die ik in een Nederlandse supermarkt betaal?

Er is een probleem met de koffieketen, zie dit filmpje:

https://www.youtube.com/watch?v=lR1QGyhs7Vo

Eenmaal thuis kon ik eerlijke koffie met een keurmerk kopen. Die gaf mij de enige garantie dat de koffieboeren een billijke vergoeding krijgen en dat ze onder menswaardige omstandigheden werken. Maar het blijft uiteraard slechts een label dat ik moet vertrouwen. Het geeft me geen inzicht in de processen en geldstromen binnen de koffieketen. Is een eerlijke prijs voor de koffieboeren en een verbod op kinderarbeid voldoende om koffie eerlijk te kunnen noemen?
Niet volgens de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Koffie en Thee (KNVKT), voor wie duurzame koffie meer nodig heeft dan een certificering alleen. Verschillende organisaties vinden dat ook en denken een stap verder dan de bestaande keurmerken. Zo richtte Guido van Staveren van Dijk in 2012 zijn Nederlands-Ethiopische koffiebedrijf Moyee op, en introduceerde hij fairchain. Dit systeem oppert niet alleen een eerlijke prijs voor de boeren, maar streeft naar een eerlijkere verdeling van winsten in de productieketen. Daarom wordt er meer toegevoegde waarde gecreëerd door bijvoorbeeld de koffie in het land van herkomst te roosteren en verpakken, en de opbrengst te gebruiken voor sociale projecten.

De laatste experimenten met blockchaintechnologie (‘de grootste leugendetector van onze tijd’, volgens Van Staveren van Dijk) moeten de realisatie van fairchain vergemakkelijken door het proces van de rode bes tot aan de gemalen boon volledig transparant te maken. “Zo stap je af van storytelling, om plaats te maken voor storyproving”, aldus Channa Brunt van Fairfood. “Je ziet met je eigen ogen waar je kopje koffie vandaan komt.”

Wat is het verschil tussen fairtrade koffie, fairchain koffie en blockchainkoffie?

Via fairtrade ontvangen de koffieboeren een eerlijke prijs voor hun product en werken zij onder menswaardige omstandigheden. Om een product fairtrade te kunnen noemen, moeten alle partijen in de handelsketen aantoonbaar maken dat zij aan de internationale principes van fairtrade voldoen. Lees hier meer over verschillende soorten keurmerken. 50 procent van de koffie die in Nederland wordt gedronken is fairtrade, meldt KNVKT.

Fairchain koffie gaat verder dan fairtrade. Dit systeem wil niet alleen een eerlijke prijs voor de boeren, maar ook een eerlijkere verdeling van de winsten in de productieketen. Daarom beoogt fairchain om meer toegevoegde waarde te creëren in de koffielanden. Dit door bijvoorbeeld:

  • een premie te betalen op de lokale prijs van bonen;
  • ter plekke te roosteren, in een joint venture met lokale partners die investeren in het verbeteren van de landbouw- en leefomstandigheden;
  • winsten te gebruiken om sociale projecten te financieren.

Blockchain is een technologie om de realisatie van fairchain mogelijk te maken. Alle processen binnen de koffieketen worden onomkeerbaar gelogd in een digitale databank en zijn voor iedereen op het netwerk te raadplegen. Deze radicale transparantie zou de fairtrade-certificering in de toekomst overbodig maken, vindt Van Staveren van Dijk. “Als we laten zien wat we die boer betalen. Als wij laten zien dat we een fairchain-premie betalen. Als we met de blockchain laten zien dat daadwerkelijk 50 procent van het geld achterblijft in de koffielanden. Dan heb je geen certificering meer nodig.”

De route van de boon

Maar hoe werkt het nu eigenlijk, blockchainkoffie? Via Fairfood ontvang ik een voorbeeldexemplaar van 100 gram  Colombiaanse blockchainkoffie, waar de organisatie op dit moment mee experimenteert. Via de website fairfood.nl/beanthere die op de verpakking vermeld staat check ik welke weg deze koffie heeft afgelegd. Tien procent van de koffie uit de verpakking komt van koffieboer Hugo Cabrera. Op Google Maps zie ik de precieze locatie van zijn plantage. Ik kan de bonen volgen naar La Florida, waar de boerenorganisaties Pastoral en Asprocaes de koffieboeren helpen hun bonen te verzamelen, controleren, wassen en drogen. Daarnaast bieden ze ondersteuning in het onderhandelen van goede prijzen. De koffie wordt schoongemaakt in de Colombiaanse stad Armenia en gebrand in het Nederlandse Dronten om vervolgens op het Amsterdamse kantoor van Fairfood te belanden.
De rekening voor de koffie op de blockchain.
Dit is wat iedereen te zien krijgt: niet alleen de consument, maar iedereen in de keten, van koffieboer tot medewerker van de koffiebranderij. Blockchain is in feite een digitale databank die elk stukje informatie over de koffieketen, van oogst tot betaling, opslaat. Ze wordt beheerd door iedereen binnen het netwerk; dus niet door één partij. Transacties zijn transparant en onomkeerbaar: eenmaal ingevoerd kan de informatie niet meer worden gewijzigd, omdat die door een cryptografische sleutel is vergrendeld. Dit moet gesjoemel met gegevens voorkomen.

Wat kunnen we ermee?

Transparantie binnen de koffieketen, hoe belangrijk ook, is uiteraard geen doel op zich maar een middel om concrete verbeteringen door te voeren in de keten. “Zo kunnen overbodige tussenpersonen of tussenschakels worden gedetecteerd en uitgesloten”, vertelt Brunt.
“

In de toekomst ga je als merk argwaan wekken als je jouw keten niet transparant maakt. Want wat heb je te verbergen?

De consument kan ook meer invloed uitoefenen op het lot van koffieboer en milieu. Die kiest namelijk zelf waarin hij investeert bij het kopen van blockchainkoffie. Zo zette de stichting FairChain in juni honderd verpakkingen Ethiopische koffie online. Voor zes euro inclusief verzendkosten kreeg je 250 gram koffie (de eerste verpakkingen zijn ondertussen uitverkocht), samen met een plastic token ter waarde van 50 cent om te investeren in drie projecten met drie soorten impact:
– economisch (gedeelde stations voor de washing van de koffiebonen);
– sociaal (investering in digitale betaaltechnologie door boeren van een smartphone te voorzien);
– of ecologisch (agronomische training voor de koffieboeren).

Toekomstmuziek

Brunt benadrukt dat het verhaal van totale transparantie nog toekomstmuziek is. “De applicatie is op dit moment nog heel duur. We willen de techniek uiteindelijk voor iedereen toegankelijk maken, ook voor kleine merken die het niet kunnen betalen. Daarom werken we aan wat wij noemen een Open Food Blockchain, die voor iedereen beschikbaar is. Momenteel zijn het de grote merken die de financiële middelen hebben om met de technologie aan de slag te gaan. Daarom voeren we gesprekken met de grote spelers, denk Douwe Egberts en Ahold, om ze te overtuigen hun producten op de blockchain te zetten. Sowieso zullen waarschijnlijk eerst merken die niets te verbergen hebben zich aansluiten. Maar we geloven dat er op deze manier druk ontstaat die merken zal dwingen hun producten op de blockchain te zetten. In de toekomst ga je als merk argwaan wekken als je jouw keten niet transparant maakt. Want wat heb je te verbergen?”

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —  € 8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —  € 6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
 Totaal
Subtotaal in winkelwagen € 0,00
Besteltotaal € 0,00

  • € 0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Lees en steun

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons