Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Wat staat er in de geheime onderzoeken van de chemiesector? In de discussie over glyfosaat, een onkruidverdelger die vorig jaar opnieuw werd toegelaten in de Europese Unie (EU), speelde die vraag hoog op. Er loopt zelfs nog een rechtszaak over bij het Europees Hof. 1 Reden is dat de studies, die de basis vormen voor de risicobeoordeling, alleen vertrouwelijk worden gedeeld met de Europese Voedselveiligheidsautoriteit (EFSA). Bedrijfsgeheim, zeggen de fabrikanten. Maar als het aan de Europese Commissie ligt gaat dat nu veranderen.
Wetsvoorstel na burgerpetitie ‘Stop glyfosaat’
Meer dan 1 miljoen Europeanen ondertekenden een petitie voor een verbod op glyfosaat. In zo’n geval moet de Europese Commissie met een officiële reactie komen. Glyfosaat werd niet verboden, en in 2017 opnieuw voor vijf jaar toegelaten, maar de Commissie heeft in plaats daarvan een wetsvoorstel gepresenteerd. Dat moet het vertrouwen in de procedure ‘een boost’ geven.
“Binnenkort gaan in Brussel onderhandelingen over het voorstel van start
In een Commissievoorstel, dat momenteel bij het Europees Parlement en de Europese Raad (de lidstaten) ligt, valt te lezen dat alle industriedata, zoals van proefdierstudies, in de toekomst volledig openbaar moeten worden. Uitzonderingen zijn er alleen nog wanneer de fabrikanten zwaarwegende gronden voor geheimhouding kunnen aandragen. Dat kan zijn bij concurrentiegevoelige data, die – wanneer publiek gemaakt – het bedrijfsbelang schaadt.
In Brussel gaan binnenkort onderhandelingen over het voorstel van start. Daarbij gaat de Commissie om de tafel met delegaties van het Europees Parlement en de Europese Raad. Dat proces noemen Brusselse insiders ook wel de ‘trialoog’, en dit is dé manier waarop veel nieuwe wetten in de EU tot stand komen.
Lobbybrieven
In aanloop naar de gesprekken hebben grote chemiebedrijven zoals Bayer en BASF zich inmiddels ook gemeld. Uit lobbybrieven die de afgelopen maanden zijn verstuurd blijkt iets opmerkelijks. 2 Waar de fabrikanten er publiek prat op gaan voor meer transparantie te zijn, wordt via hun Brusselse belangengroepen gepoogd om het voorstel van de Commissie op fundamentele punten te verwateren.
“De brief is gericht aan het Oostenrijkse ministerie van Volksgezondheid
Dat blijkt onder meer uit een brief van de koepelorganisaties van de chemische industrie, die op 12 juni is verstuurd aan het Oostenrijkse ministerie van Volksgezondheid. Dat de brief aan Oostenrijk werd gericht is niet zomaar. Het land is momenteel als EU-lidstaat voorzitter van de Europese Raad. Oostenrijk speelt daarom een cruciale rol als het gaat om de aanstaande trialoog-gesprekken.
'Grote zorgen' industrie
Er bestaan ‘grote zorgen’ over ‘de omdraaiing van de bewijslast’, zo schrijven de chemiebedrijven, waarbij de industrie zal moeten aantonen dat informatie vertrouwelijk moet blijven. Ook de ‘beperkte hoeveelheid’ informatie die nog geheim mag blijven onder de nieuwe transparantieregels is volgens de industrie een probleem, net als de ‘timing van openbaarmaking’.
‘We staan volledig achter inspanningen om de risicobeoordeling transparanter te maken’, schrijven de bedrijven aan Oostenrijk, ‘maar we vinden ook dat dit volgens het principe van proportionaliteit moet gebeuren […].’
Wat precies met ‘timing van openbaarmaking’ wordt bedoelt, wordt duidelijk in een position paper van de European Crop Protection Association (ECPA), de Brusselse belangengroep van pesticide-fabrikanten, verstuurd aan de Europese Commissie. In het transparantievoorstel staat dat de studies openbaar zullen worden tijdens de beoordeling van EFSA. De sector is hier faliekant tegen: ‘Het openbaar maken van informatie voordat EFSA een conclusie heeft bereikt, kan vertraging veroorzaken bij de beoordeling’, schrijft de belangengroep, ‘of zelfs leiden tot onrechtmatige politieke druk, iets dat de onafhankelijkheid van EFSA kan ondermijnen’.
De chemiebedrijven willen dat hun data, bijvoorbeeld gegevens van laboratoria die hebben onderzocht of een stof kanker kan veroorzaken, alleen vertrouwelijk worden gedeeld met de toezichthouder. De gegevens worden dan pas openbaar als een bestrijdingsmiddel in de Europese Unie alweer groen licht heeft gekregen.
Stemming parlement
Interessant is dat in het Europees Parlement soortgelijke geluiden zijn opgekomen. Renate Sommer, een Duitse christendemocraat, is ‘rapporteur’ op het dossier. Dat is een invloedrijke positie in Brussel. Het betekent dat Europarlementslid Sommer momenteel leiding geeft aan het proces waarbij de 751 Europarlementariërs van de verschillende fracties van het parlement een gezamenlijk standpunt innemen.
“Renate Sommer wil, in lijn met de chemiebedrijven, dat de bewijslast bij EFSA blijft
In de tussentijdse rapportage van Renate Sommer, die verscheen op 10 juli, heeft zij voorgesteld dat de onderzoeken pas openbaar worden nadat EFSA de risicoanalyse heeft uitgevoerd, om zo, zoals de sector ook benadrukt, ‘politieke bemoeienis’ te voorkomen. Ook wil Sommer, in lijn met de wensen van de chemische industrie, dat de bewijslast voor openbaarmaking bij agentschap EFSA blijft liggen.
“We zien dat mevrouw Sommer wel zegt dat ze een en ander transparanter wil maken”, zegt Anja Hazekamp, Europarlementariër voor Partij voor de Dieren (PvdD), en lid van de milieucommissie van het parlement, “maar dat blijkt niet uit haar voorstellen.”
Hazekamp zou graag het wetsvoorstel van de Commissie verder willen aanscherpen, zo vertelt ze, maar merkt dat de rapporteur de andere kant op beweegt: “Je kunt aan haar mening horen dat ze graag naar de industrie luistert”, zegt Hazekamp.
“Lobbygroep ECPA heeft contact gehad met rapporteur Sommer
Belangengroep ECPA, de Brusselse vertegenwoordiger van grote pesticide-bedrijven zoals Bayer, heeft met meerdere Europarlementariërs gesproken over het nieuwe transparantievoorstel. Dat vertelt lobbyist Graeme Taylor van ECPA in een vraaggesprek met OneWorld. Ook met rapporteur Renate Sommer is contact geweest zo blijkt. “Vroeg in het proces hebben we haar gesproken”, aldus Taylor.
Maar Sommer ontkent dat deze lobby invloed heeft gehad op haar voorstellen.
“Ik heb niks gekopieerd en geplakt”, zegt Sommer in een telefoongesprek wanneer gevraagd naar de achtergrond bij de amendementen die ze heeft ingediend. 3 De Duitse Europarlementariër stelt dat ze vanuit haar eigen politieke visie de belangen van de chemiesector, een belangrijke economische motor in de EU, zo benadrukt ze, heeft ingebracht: “Mijn uitgangspunt is dat we onze industrieën beschermen”, zegt ze resoluut, “anders kunnen we in Europa wel gedag zeggen tegen innovatie.”
'Campagne door activisten'
Maar wat is nu precies het risico voor de industrie van vroegtijdige publicatie van de veiligheidsdata? Graeme Taylor van ECPA zegt dat de sector vreest dat activisten met de studieresultaten aan de haal gaan, om campagne te voeren tegen pesticiden: “Als iedereen tijdens de toelatingsprocedure de studies zomaar kan downloaden”, zegt hij, “ook mensen zonder expertise, dan kan dat de toelating ernstig vertragen.”
“Ook onafhankelijke wetenschappers moeten de gegevens kunnen inzien
Hazekamp vindt het echter onacceptabel dat de toelating besloten blijft, en alleen toegankelijk is voor de fabrikanten: “Ook wetenschappers die niet verbonden zijn aan deze bedrijven moeten de gegevens tegen het licht kunnen houden”, zegt zij. “Zeker bij pesticiden, waar het draait om effecten op het milieu, op de biodiversiteit, maar ook op de gezondheid. Bij normaal wetenschappelijk onderzoek is dat ook het geval.”
Industriestudies vallen gunstiger uit
Milieuorganisatie Global2000 zette de studieresultaten in het Europese toelatingsrapport van glyfosaat op een rij. Daaruit blijkt dat ongeveer 70 procent van de onafhankelijke studies concludeert dat de onkruidbestrijder het DNA van cellen kan beschadigen. Vertrouwelijke studies afkomstig van de fabrikanten concluderen vrijwel allemaal dat dit niet het geval is.
Anja Hazekamp is niet benaderd door ECPA, vertelt ze desgevraagd, maar heeft de afgelopen tijd wel verschillende milieuorganisaties over de vloer gehad, waaronder Greenpeace. Die lobbyen op het moment ook stevig, en pleiten voor zo min mogelijk uitzonderingen op de openbaarmaking van wetenschappelijke data.
'Vertragingstactieken'
Het wordt spannend of het nog gaat lukken om vóór de Europese verkiezingen, die voor mei 2019 op de agenda staan, overeenstemming te bereiken. Als dat niet lukt, zo waarschuwen Brusselse milieuorganisaties, kan het zijn dat de transparantieregels, met nieuwe politieke verhoudingen, weer op losse schroeven komen te staan.
“Uit een brief blijkt dat Sommer heeft geprobeerd het voorstel op de lange baan te schuiven
Renate Sommer heeft op 11 oktober een brief aan Oostenrijk verstuurd, die OneWorld kan inzien, waaruit blijkt dat zij als rapporteur heeft geprobeerd om het Commissie-voorstel op de lange baan te schuiven. In de brief schrijft Sommer aan een Oostenrijkse ambtenaar dat de trialoog-gesprekken niet op korte termijn kunnen starten.
‘We hebben afgelopen week met de schaduw-rapporteurs [vertegenwoordigers van de andere politieke fracties] besloten dat de onderhandelingen met de Raad […] niet voor de Europese verkiezingen kunnen plaatsvinden […]’, lichtte Sommer op 15 oktober toe tegen website POLITICO. ‘Het dossier is té belangrijk om haastig af te handelen.’
“Voedselagentschap EFSA zou druk op Sommer hebben uitgeoefend
Maar Sommer bond uiteindelijk in. Voedselagentschap EFSA zou daarbij ook druk hebben uitgeoefend: ‘Elke vertraging om […] meer transparantie te creëren, zou uiterst betreurenswaardig zijn’, benadrukte een woordvoerder van de voedselautoriteit op 17 oktober tegen POLITICO.
EFSA is de afgelopen jaren fel bekritiseerd omdat het agentschap zich bij glyfosaat baseerde op geheime industriestudies. De Europese toezichthouder heeft zich tegen die kritiek verweerd door te stellen dat het graag meer openheid van zaken geeft, maar dat dit onder de huidige EU-wetgeving niet kan.
Volgens Anja Hazekamp probeert haar collega Renate Sommer momenteel nog steeds het dossier te vertragen. Hazekamp vertelt dat de stemming in het Europees Parlement vorige week weer naar een latere datum is verplaatst. Die stond voor 29 november op de plenaire agenda, maar zal nu op 11 december plaatsvinden.
Sommer laat weten dat de tijdsdruk waaronder het parlement momenteel tot een standpunt moet komen simpelweg te groot is, en dat dit de reden voor de vertraging is.
Gaan de regels er dan nog wel komen voordat de Europese verkiezingen plaatsvinden? Sommer ‘denkt van wel’, zo zegt ze, maar zeker is het niet. Dat is ook afhankelijk van hoe de onderhandelingen met de Raad en Commissie zullen verlopen, benadrukt ze.
De eerste trialoog-gesprekken staan nu gepland voor januari 2019. Deze maand wordt nog in de milieucommissie van het parlement over het wetsvoorstel gesproken.
Dit artikel is aangepast na publicatie.
- Deze zaak is aangespannen door de Europese Groenen, en draait om de vertrouwelijke dierstudies die zijn gebruikt bij de toelating. ↩︎
- Eén brief is terug te vinden in een register van de Europese Commissie, en is ingezonden door de industrie tijdens de publieke consultatie over het wetsvoorstel. Een tweede brief staat op een webpagina van ECPA, de Brusselse belangengroep van de pesticide-fabrikanten. ↩︎
- De vraag aan Sommer: of haar amendementen zijn geïnspireerd door suggesties van de pesticide-fabrikanten. ↩︎
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
Terugkerende klant? Klik hier om in te loggen
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen
