‘Corona: niet de eerste ziekte die wordt gebruikt voor koloniale oorlogsvoering’

Niet omdat wij Inheemse mensen, wereldwijd 370 miljoen personen, ver weg zijn (al is dat wel soms een factor). Maar omdat ons bestaan als volk imperialistische economieën confronteert met de misdaad van landroof en de toe-eigening van grondstoffen. Bij uitwissing gaat het niet enkel over slechte of gebrekkige representatie, maar om een koloniale leugen waarin Inheemse volken enkel herkend worden als verleden tijd. Het is pijnlijk hoe die dynamiek opspeelt bij coronaverslaggeving.

Midden in de coronapandemie vroeg een Inheems gezondheidscentrum in Seattle testen en medische middelen aan bij verschillende overheidsinstanties, maar in plaats daarvan kreeg het lijkzakken en teenlabels opgestuurd. Schokkend? Of een déjà vu? Een Inheemse gemeenschap in Canada overkwam hetzelfde tijdens de varkensgriep in 2009. ‘Foutje, bedankt’ gaat niet op als het keer op keer gebeurt en onderdeel is van een doorlopende geschiedenis van koloniale uitwissing.

Kijk alleen al naar de woorden van Jeffery Amherst, een Britse generaal uit de achttiende eeuw. ‘Kan het het niet zo geregeld worden de pokken onder die rebelse indianenstammen te sturen? We moeten bij deze gelegenheid elke strategie gebruiken die in ons vermogen ligt om ze te reduceren’, schrijft Amherst in 1763. Kolonel Henry Bouquet antwoordt dat hij het zal proberen met behulp van dekens van de zieken. Ook in het dagboek van de Britse marineofficier Watkin Tench, die schreef over de kolonistenvloot naar Australië in 1789, staat te lezen dat ze flessen meebrachten met monsters van de pokken.

In nabijgelegen gebied waar op Inheems land teerzand voor olieproducten uit de grond wordt gehaald, is (seksueel) geweld tegen vrouwen toegenomen – met maar liefst 70 procent, blijkt uit onderzoek van National Crime Statistics Exchange – en treuren gemeenschappen om vermoorde en vermiste zusters en dochters.De Wet’suwet’en nemen het op tegen 6,6 miljard dollar aan investeringen en machtige multinationals die gezamenlijk opdrachtgever LNG Canada vormen: Shell (40 procent), PETRONAS (25 procent), PetroChina (15 procent), Mitsubishi Corporation (15 procent) en KOGAS (5 procent).

Maar met de komst van corona werd massaal protest onmogelijk, terwijl groepen geïmporteerde arbeiders het gebied blijven betreden. Ze vormden al een bedreiging voor de natuur en de manier van leven van de Wet’suwet’en, maar nu brengen zij ook een direct besmettingsgevaar mee.

Brits-Columbia, de Canadese provincie waar Wet’suwet’en land zich bevindt, beschouwt het Coastal Gaslink-bouwproject als een ‘essentiële dienst’. De provinciale gezondheidsfunctionaris Bonnie Henry vertelde de pers dat het niet veilig of praktisch is om lopende bouwprojecten zomaar te stoppen.

De regering van de provincie Alberta noemt het werk cruciaal om financieel sterker uit de coronacrisis te komen: “We kunnen niet wachten tot het einde van de pandemie.” Ondertussen hebben drie Amerikaanse staten een wet aangenomen die protest tegen pijpleidinginfrastructuur strafbaar maakt.

Nog een voorbeeld van de directe gevolgen van corona in combinatie met kapitalistische projecten op Inheemse gemeenschappen: in Brazilië was de vijftienjarige Alvanei Xirixana het eerste coronaslachtoffer van de Yanomani-gemeenschap. Hoe deze tiener uit een Amazonedorpje met zeventig mensen besmet raakte? Door illegale goudmijnwerkers, vermoeden Yanomami-leiders. Je hoeft geen antikoloniale klimaatactivist te zijn om een patroon te herkennen.

Al zolang zij bestaan, vormen zij niet alleen een strijdbaar collectief tegen de toe-eigening van land en grondstoffen, maar vormen ze ook een herinnering dat goed samenleven met de natuur in de 21e eeuw wel degelijk kan. Door geïndustrialiseerde civilisatie is sinds 1970 maar liefst 60 procent van de dierenpopulaties weggevaagd, volgens een rapport van het Wereld Natuur Fonds. Van de resterende biodiversiteit bevindt 80 procent zich op land van Inheemse volken.

Wickham sluit haar stukje af: “We zijn dankbaar voor wereldwijde ondersteuning in de strijd die we voeren.” Andere sprekers in de webinar herinneren N.D.N.’s (not-dead-natives) eraan dat we niet bang moeten zijn. We hebben concentratiekampen en eeuwenlange kolonisatie overleefd. Het kolonialisme dat mij beangstigt heeft hen moedig, strijdbaar en weerbaar gemaakt.

Het is een westerse gedachte dat kolonialisme een gebeurtenis op een tijdslijn is in plaats van een structuur die tot op heden niet is ontmanteld. Toe-eigening van land is geen verleden tijd. Koloniaal geweld, de roofeconomie en gezondheidscrises van vroeger en van nu liggen in elkaars verlengde. Het medicijn voor deze conditie is politieke solidariteit gebaseerd op historisch besef.

Ieren kennen het leed van onderdrukking door een buitenlandse regering en veel Ieren willen, nu de Navajo hongersnood en ziekte ervaren, graag een historische wederdienst verrichten naar een Inheemse natie in nood. Toen een van de organisatoren van de Navajo-crowdfunding de donatieberichten las: ‘Ireland remembers’ en ‘Ik doneer vandaag ter nagedachtenis aan ons gedeelde verleden en om deze crisis samen te helpen overwinnen – net als bijna twee eeuwen geleden’ stroomden de tranen over haar gezicht. Met deze daad van solidariteit wordt meer bestreden dan ziekte. Er wordt weerbaarheid gekweekt tegen politiek van uitwissing en verdeel-en-heers, waar imperialisme op gedijt.

Wat kolonisatie doet, is invasie tot norm maken. Tot ‘essentieel werk’ verheffen. Voor wereldwijde gezondheid en herstel moet Inheems leiderschap op bijval kunnen rekenen en mag het systematisch vernietigen van de aarde niet langer legaal zijn. Beide zijn met elkaar verbonden en essentieel voor het overleven in de 21e eeuw.

Dit artikel verscheen in mei 2020 in het OneWorld Magazine.