"We zullen op jullie jagen. Jullie sites neerhalen. Accounts. E-mails. En jullie onthullen. Vanaf nu is er geen veilige plek meer online voor jullie. Jullie zullen worden behandeld als een virus en wij zijn de genezing.” Met die boodschap verklaarde collectief Anonymous na de aanslag op de redactie van Charlie Hebdo, begin 2015, in een video de oorlog aan IS. Na de luchtaanvallen op IS van de Amerikanen, Fransen en Russen en de grondoorlog van de Koerdische Peshmerga, heeft Anonymous daarmee een derde front geopend in strijd tegen IS: de online wereld.
Wat is Anonymous?
Anonymous is een groep activisten en hackers die in 2003 ontstond op het online forum 4chan. In de beginjaren richtten ze zich vooral op het uitvoeren van gecoördineerde online grappen, zogenaamde ‘lulz’. Vanaf 2008 begon de groep zich steeds meer bezig te houden met online activisme, hacktivism. In dat jaar richtten ze hun pijlen op de Scientologykerk. Ze kregen wereldwijde bekendheid in 2010 met ‘Operation Payback’ tegen betaalsites die weigerden hun diensten te verlenen aan WikiLeaks nadat die organisatie door de Amerikaanse overheid in de ban was gedaan. De website van PayPal werd offl ine gehaald en ook de websites van MasterCard en Visa werden aan-gevallen.
Anonymous is amper een organisatie te noemen en lang niet alle Anons zijn programmeurs of hackers. Het is een anarchistische beweging zonder strakke hiërarchie die strijdt voor vrijheid van internet. Iedereen die de waarden van het collectief – anonimiteit en vrijheid online – onderschrijft, kan zich aansluiten. Binnen Anonymous zijn weer talloze subgroepen, zoals BinarySec en GhostSec. Communicatie vindt doorgaans plaats in chats. Anonymous maakt ook veel gebruik van sociale media, vooral Twitter en YouTube, om hun boodschap aan het grote publiek te vertellen. Als ze in foto’s of video’s verschijnen, dragen ze een Guy Fawkes-masker, bekend van het stripverhaal V for Vendetta en de bijbehorende verfi lming.
Tweezijdig zwaard
Veel grondgebied in Irak, Syrië en Libië staat onder controle van IS, en door de terroristische aanslagen reikt de invloed van IS tot in Europa en de Verenigde Staten. Maar ook online grijpt IS alle ruimte om toe te slaan, waarbij sociale media werken als een tweezijdig zwaard. Door gruwelijkheden te verspreiden via Twitter boezemt IS wereldwijd angst in, want een aanslag kan bijna overal plaatsvinden. Tegelijkertijd rekruteert IS via sociale media nieuwe boodschappers van angst en terreur, en jihadisten die afreizen naar het door de terreurorganisatie uitgeroepen kalifaat in delen van Syrië en Irak.
Het mediateam van IS draait overuren. “Het is een heel leger aan mediapersoneel”, zegt voormalig IS-strijder Abdullah al-Maghribi tegen The Washington Post. “De mensen van de media zijn belangrijker dan de soldaten. Hun maandinkomen is hoger. Ze hebben betere auto’s. Ze hebben de macht om daar aan te moedigen om te vechten en om meer strijders die kant op te laten komen.”
Professionele executievideo's
Niet alleen de communicatiestrategen van IS zitten achter het toetsenbord. De AIVD schrijft in een rapport dat de wervende kracht van IS’ (sic) propaganda wordt versterkt door de sociale media van onofficiële gelijkgestemde mediaorganisaties, IS-strijders en grote aantallen andere volgers. IS heeft naar schatting 50.000 Twitter-accounts, met elk gemiddeld duizend volgers. ‘Zij zorgen voor een snelle verspreiding van de boodschap van IS en spelen zo een belangrijke rol bij de effectiviteit van deze propaganda.’
Talloze twitteraars verspreiden video’s, foto’s en zelfs een online glossy Dabiq, waarin ‘het beeld van onverschrokken, onoverwinnelijke strijders van het kalifaat breed wordt uitgemeten’, schrijft de AIVD. ‘Bovendien blinken de vaak schokkende video’s van executies van gevangenen, die door ISIS naar buiten worden gebracht, uit in professionele cameravoering, timing en enscenering.’ Films zijn geïnspireerd op computerspelletjes zoals Call of Duty en Grand Theft Auto en films als The Hunger Games. Maar IS verstuurt via internet niet alleen een boodschap van angst, dood en verderf. Ook verschijnen er beelden waaruit moet blijken dat het leven in het zelfuitgeroepen kalifaat goed is. Kom ook hierheen, is de boodschap. Sociale media helpen bij het creëren van een beeld van terrorisme als een leven vol glamour, spanning en eer. De toestroom van nieuwe strijders wordt voor een groot deel toegeschreven aan de mediacampagne van IS.
Sociale media creëren een beeld van terrorisme als een leven vol glamour, spanning en eer
#OpISIS
“We willen niet langs de zijlijn staan en toekijken hoe een oprukkend gevaar zich verspreidt”, zegt GhostSec, een team hackers dat propaganda- en recruteringswebsites van IS zoekt en offline haalt. Ze doen dat onder de noemer #OpISIS, de naam die Anonymous gaf aan de cyberoorlog tegen IS na de aanslagen in Parijs van 13 november. GhostSec is een team binnen Anonymous. Ook andere teams en personen die zich als Anonymouslid (ook wel Anons genoemd) identificeren doen mee in de ‘operation’. Naar eigen zeggen haalde Anonymous tienduizenden Twitteraccounts van IS-aanhangers neer. Ook websites werden het doelwit. Hackers probeerden websites offline te halen door ze te overspoelen met informatie. “We stellen ook hosts van zulke sites op de hoogte met het verzoek de websites offline te halen”, zegt een Amerikaanse hacker die het pseudoniem @TouchMyTweets gebruikt op Twitter. Ze is woordvoerder namens de hackersgroep BinarySec, die dit voorjaar ontstond om IS online te bestrijden. ‘Veel van onze leden vechten al sinds 2014 tegen IS”, schrijft ze. Er is kritiek geweest binnen en buiten de hacktivistgemeenschap over #OpISIS. Een van de argumenten is dat Anonymous en gelijkgestemden altijd hebben gevochten voor de vrijheid van internet. Om nu websites en sociale media van IS-aanhangers als doelwit te nemen, zou daarmee in strijd zijn.
@TouchMyTweets is het er niet mee eens: “Burgers over de hele wereld moeten het recht hebben om hun mening vrijelijk te uiten, maar IS gebruikt internet als platform om aanhangers over te halen verschrikkelijke daden tegen de menselijkheid te begaan.” Bovendien, zegt ze, “ook in de VS zijn er beperkingen aan internetvrijheid, bijvoorbeeld met betrekking tot pedofilie.” Andere kritiek op de actie komt van Jeremy Hammond, een Anon die sinds 2013 in de cel zit omdat hij Stratfor, een Amerikaans bedrijf dat samenwerkt met de veiligheidsdiensten, gehackt had. Hammond verwerpt #OpIsis omdat het ‘de militaire agenda van de overheid ondersteunt’, schrijft hij op zijn blog FreeJeremy.net. @TouchMy Tweets werpt tegen: “De tijd van academische discussie of nobele doelen is voorbij. Zou Jeremy ook tegen de geallieerden geweest zijn die de nazi’s bevochten in de Tweede Wereldoorlog? IS is een veel wredere vijand.”
Geitenplaatjes als wapen
Vrijdag 11 december 2015 riep Anonymous op tot ‘Trolling ISIS Day’. Ze vroegen sociale media-gebruikers met de hashtags #daesh en #daeshbags (een samentrekking van de Arabische naam voor IS, Daesh, en het Engelse woord douchebag, dat sukkel betekent) IS-aanhangers belachelijk te maken met foto’s en kwetsende teksten. Een suggestie was om met foto’s van geiten en tekstjes over IS-aanhangers en hun vrouwen te insinueren dat IS-strijders seks hebben met geiten. Het doel, schreef Anonymous, was als volgt: ‘Ze gedijen bij angst en met hun acties proberen ze ons stil te krijgen. (…) Maar op 11 december laten we zien dat we niet bang zijn, dat we ons niet zomaar verschuilen. (…) We laten ze zien dat we zegevieren na al hun horror, omdat ze ons niet controleren. Het zal een dag zijn die ze nooit vergeten.’ Er werden volgens een van de oproepers, Cyan, minstens 15.000 tweets verstuurd die IS en aanhangers belachelijk maakten. “Naast hacken kan Anonymous één ding heel goed”, zegt hij, “en dat is trollen.”
Als wapen om de terroristen te verwarren, stuurde twitterend België massaal kattenfoto’s
Een andere vorm van burgerverzet liet zich zien toen Brussel, vlak na de aanslagen in Parijs, gebukt ging onder verhoogde terreurdreiging. De politie vroeg om niet op social media te berichten over hun bewegingen in de stad. Dit zou het opsporen van vermeende terroristen kunnen hinderen. België gaf gehoor aan de oproep. Tegelijkertijd ontstond spontaan een Belgisch burger verzet. Als wapen om de terroristen te verwarren, stuurde twitterend België massaal kattenfoto’s. Onder vermelding van #BrusselsLockDown vulden de tijd lijnen zich met beeldmateriaal van snoezige poezen en in Supermanpakjes geklede katten.
Verwoestende cyberwapens
De vraag is: moeten computervaardige individuen degenen zijn die de online strijd tegen IS aanvoeren? Naar het schijnt beschikt het Amerikaanse leger over ’s werelds meest verwoestende arsenaal aan cyberwapens, maar omdat ze maar één keer effectief zijn in te zetten, zijn de Amerikanen huiverig om ze tegen IS te gebruiken. De VS kunnen via een fout in de software bijvoorbeeld het financiële systeem, elektriciteitscentrales, en andere vitale infrastructuur van een land platleggen, maar zo’n aanval geeft tegenstanders de kans om het gat in hun eigen software dichten.
Online bewandelen de VS een vergelijkbaar pad als offline: veiligheidsklusjes besteden ze graag uit
Deze geheimen geven de Amerikanen liever niet prijs aan de Russen en Chinezen, omdat zij zich daarmee beter kunnen verdedigen tegen aanvallen van de VS. Online bewandelen de VS een vergelijkbaar pad als offline: veiligheidsklusjes besteden ze graag uit. Tijdens de oorlog in Irak waren het private militaire organisaties, zoals de huurlingen van Blackwater, die het vuile werk mochten opknappen. Nu zoeken ze toenadering tot de hackers die IS bevechten. En dat leidde tot controverse binnen de hackersgemeenschap, toen enkele leden van GhostSec zich in oktober 2015 uitspraken voor samenwerking met de overheid. Een splitsing was het gevolg. De meer overheidswantrouwende Anons binnen GhostSec gingen onder die naam verder. Onder de naam GhostSecGroup werken de anderen verder nu samen met de overheid, en krijgen daar ook een fi nanciële bijdrage voor. Het leverde GhostSecGroup heftige kritiek op van de hackersgemeenschap. TouchMy- Tweets, van IS-bestrijders BinarySec: “Als je geld aanneemt van de overheid ondermijnt dat het proces. Je verliest je individuele doelen.” Onafhankelijk hacker, of in dienst van de overheid: er ligt hoe dan ook een rol voor de computernerds. Want met kattenplaatjes laat IS zich niet verslaan.
*******
Dit artikel verscheen in het januari-nummer van OneWorld Magazine.
