De autist versus de ‘aspie’

Dat hij op de hoogte was van het lot dat hen daar wachtte, blijkt onder andere uit zijn aantekeningen in het dossier van Herta, een tweejarig meisje dat hij doorverwees naar deze kliniek: ‘Moeder zegt in tranen dat ze kan zien dat haar kind mentaal onwel is. Als ze niet geholpen kan worden, zou het beter zijn als ze stierf.’ De dag na haar derde verjaardag, stierf Herta inderdaad, aan een longontsteking. Deze ziekte werd in Spiegelgrund routinematig opgewekt door middel van barbituraatvergiftiging.

Deze twee vertellingen lijken lijnrecht tegenover elkaar te staan. Aan de ene kant staat academisch en journalistiek onderzoek door de jaren heen, en aan de andere kant Czechs paper, samen met een handvol vergelijkbare, recente publicaties. Het beeld van Asperger als collaborateur wint aan populariteit, maar de vraag hoe het beeld van hem als verzetsheld zo lang verankerd heeft kunnen zijn in publieke en wetenschappelijke opinie, blijft onbeantwoord. Taalbarrières, onwetenschappelijk giswerk of angst voor reputatieschade als gevolg van Aspergers populariteit?

Zoals ook Czech onderschrijft, was het argument van ‘functioneren’ vrij gangbaar in de context van nationaalsocialisme. ‘Hoog-functionerende’ mensen waren nuttig voor het volk; ‘laag-functionerende’ mensen een last. De vraag is dus niet of Asperger autistische kinderen de dood instuurde, of hen juist neerzette als waardevolle, mini-professoren – hij deed het allebei. Het hing er vanaf welk functioneringslabel hij het kind in kwestie toekende.

In medische teksten wordt deze mannelijkheid vaak expliciet benoemd. Asperger zelf omschreef de ‘autistische persoonlijkheid’ als een ‘extreme variant van mannelijke intelligentie’. Technisch gezien heeft dit betrekking op autistische mensen in het algemeen, niet alleen degenen die later ‘zijn’ diagnose zouden dragen. In de praktijk is het echter heel onwaarschijnlijk dat hij deze mannelijke intelligentie ook toekende aan de patiënten die hij naar Spiegelgrund stuurde: kinderen die hij met autisme diagnosticeerde, maar ook met ‘intellectuele retardatie’ en een ‘verstoorde persoonlijkheid’.

Ook deze theorie slaat in theorie op autistische mensen in het algemeen, maar lijkt in de praktijk geschreven voor mannen die als hoog-functionerend gezien worden. Zo schrijft Baron-Cohen dat autismespectrumstoornissen veel vaker voorkomen bij mannen dan bij vrouwen, om deze bewering vervolgens te ondersteunen met de opmerking dat ‘bij mensen met hoog-functionerend autisme of asperger’, er een geslachtsratio bestaat van tenminste tien mannen voor elke vrouw. Ander onderzoek toont aan dat, hoe lager men vindt dat een autistisch persoon ‘functioneert’, hoe groter de kans dat ze een vrouw is.

Dit heeft er vermoedelijk mee te maken dat mensen van kleur, specifiek zwarte mensen, minder goed in het geracialiseerde beeld van de geniale, kleine aspie professor passen. In neonazi-kringen worden aspies openlijk in verband gebracht met witheid. In een forumdiscussie op de neonazi-website Jow, over wie toegang krijgt tot de ‘witte etno-staat’, betogen leden bijvoorbeeld dat ‘alle aspies welkom zullen zijn als honorary whites’, omdat zij ‘diep van binnen wit zijn’.

Aan de andere kant hebben doorsnee autisten, en zelfs mensen die gediagnosticeerd zijn met Asperger’s maar niet-wit en/of niet-man zijn, helemaal niets aan deze boodschap. Sterker nog, voor hen is het gevaarlijk. Waar witte mannen hun inherente mannelijkheid op kunnen voeren als vrijbrief, wordt zwarte mannelijkheid omgevormd tot een racistisch stereotype van brute basisinstincten. Voor autistische mannen van kleur draagt de theorie van het extreem mannelijke brein daaraan bij.

Op het eerste gezicht lijkt het stereotype van de slimme, sociaal onhandige aspie bij te dragen aan een positieve beeldvorming van autisme. Toch komt het goede imago van asperger niet zozeer voort uit het omarmen van menselijk verschil, maar uit patriarchale en racistische ideeën van witte, mannelijke superioriteit. Voor het daadwerkelijk verbeteren van de positie van autistische mensen – en juist van hen die op meerdere vlakken gemarginaliseerd zijn – is helaas geen shortcut. Het idee van aspie-superioriteit is een gevaarlijke pleister op de permanente wond die validisme heet.