Waarom is het Minsk-akkoord ter ziele?
Om te beginnen is van vrede nooit sprake geweest in Oost-Oekraïne. In Wit-Rusland is medio februari weliswaar het Minsk II-akkoord gesloten (Minsk I uit september 2014 voldeed niet), de oorlog is in Oekraïne nooit gestopt. Er zijn de afgelopen maanden dagen geweest dat de legerwoordvoerder trots meldden dat er geen soldaten én geen burgers waren gesneuveld. Helaas waren dat er minder dan dat er wel slachtoffers vielen.
Maar het geweld laait op. Is er een zomeroffensief?
Daar wordt sinds vorige week wel aan gedacht. Op 2 juni schort Moskou een bijeenkomst op van de zogeheten trilaterale contactgroep – vertegenwoordigers van Rusland, Oekraïne en de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE). Enkele uren later wordt melding gemaakt van een militair offensief bij Marijnka, een stad nabij Donetsk. De OVSE neemt de aanval waar. De Oekraïense premier Arsenij Jatsenjoek spreekt direct van een verband tussen het geannuleerde overleg en het opgelaaide geweld. President Petro Porosjenko, die zich vandaag liet fotograferen in de loopgraven bij de bedreigde havenstad Marioepol, liet afgelopen week in de Oekraïense tegenhanger van de troonrede weten zelfs te vrezen voor een complete Russische invasie.
Is daar bewijs voor?
Er is momenteel geen bevestiging van de aanwezigheid van duizenden Russische troepen in Oekraïne, wel van een flinke toename de afgelopen tijd van materieel dat de grens over is gegaan. Dan hebben we het over grens die op dit moment wordt gecontroleerd door de separatisten in hun deel van de regio’s Donetsk en Loegansk, oftewel de niet-erkende staten DNR en LNR.
Wat nemen de NAVO en de OVSE waar?
De NAVO spreekt op basis van satellietbeelden al weken over een flinke Russische troepenopbouw aan de Oekraïense grens. Ook journalisten die naar de grens afreizen maken er melding van. De OVSE spreekt daarnaast over niet nagekomen afspraken wat betreft de terugtrekking van zware wapens. Zowel de separatisten als het Oekraïense leger zouden zich volgens de OVSE schuldig maken aan het overschrijden van de afgesproken demarcatielijn. De OVSE kan overigens nog steeds niet vrij monitoren in en rondom het bezette gebied. Dan gaat het met name om de demarcatielijn en de grensposten tussen Oost-Oekraïne en Rusland. Ook dat is een schending van Minsk II.
Op hoeveel plekken in Oekraïne wordt er momenteel gevochten?
De intensiteit van de gevechten – met name artillerie- en raketvuur – verschilt iedere dag. De strijd is het hevigst opgelaaid bij Gorlovka – nu bezet door DNR-rebellen, die vanuit daar diverse Oekraïense stadjes en infrastructuur aanvallen – en Sjirokyne, het grensdorp aan de Zwarte Zee dat eigenlijk al maanden onder vuur ligt. Ook doelwitten in DNR en LNR worden bestookt, maar het is onduidelijk of dit enkel een reactie van het Oekraïense leger is. Kiev suggereert dat de rebellen enkele aanvallen door henzelf bezet grondgebied ensceneren – om te doen voorkomen dat ze aangevallen worden.
Wat vreest men voor als het zomeroffensief doorzet?
Om een aanval die enkele fases van het plan van de separatisten moet verwezenlijken. In eerste instantie richten de DNR- en LNR-strijders, met Russische steun, zich op strategische punten. Denk aan een wapendepot bij de stad Artjomovsk, waar het Oekraïense leger zich bevoorraadt. Maar ook enkele wegen die de separatisten kunnen bevoordelen of de Oekraïners kunnen benadelen staan op het spel. De rebellen voeren bovendien een meerfrontenoorlog, omdat ze uit zijn op de bezetting van grotere steden in de regio Donetsk, zoals Slavjansk, Kramatorsk en Marioepol. Die steden werden vorig jaar al ingenomen, maar kwamen snel weer onder controle van het Oekraïense leger. Het is de separatisten een doorn in het oog dat zij slechts de helft bezetten van de provincies Donetsk en Loegansk. Daarnaast hebben verschillende rebellenleiders aangegeven dat zij een corridor naar de door Rusland geannexeerde Krim wensen. Een uiteindelijke droom is de bezetting van Russischtalige regio’s en steden als Charkov en Odessa (met een verbinding naar het eveneens door Rusland bezette Transdnjestrië op Moldavisch grondgebied), maar dat is separatistische toekomstmuziek.
Wat doet Oekraïne?
Er wordt hard gewerkt aan een muur om de grens met Rusland beter onder controle te hebben. Daarnaast gaat er steeds meer budget uit de (praktisch lege) staatskas naar het leger. Ook probeert president Petro Porosjenko het moreel onder de bevolking verder op te krikken door intern met poppetjes te schuiven. Zo heeft hij de oud-Georgische president Micheil Saakasjvili – een oude studievriend van Porosjenko – aangesteld als gouverneur van de regio Odessa. Ook in Donetsk Oblast (het Oekraïense territorium) heeft de president de gouverneur gisteren vervangen. Al spelen hier ook interne belangen (aanpakken van oligarchenclans) een rol.
En wat doet de NAVO?
Weinig. Oekraïne is geen lid van de NAVO en staat dus eigenlijk alleen voor. Er worden wel agenten getraind, er wordt materieel geleverd en militaire oefeningen worden ondersteund, maar echt ingrijpen op Oekraïens grondgebied zal onder NAVO-vlag niet gebeuren.
Waarom is daar, 15 maanden na de annexatie van de Krim, de aanhoudende gevechten in het zuidoosten en bijna een jaar na het neerhalen van de MH17, nog steeds geen animo voor?
Veel Westerse landen verschuilen zich als het ware achter dat niet-NAVO-lidmaatschap van Oekraïne. Men wil het conflict niet op de spits drijven, zeker niet met Rusland. Een recente opiniepeiling van het Amerikaanse Pew Research Center toont dat er vooral in West-Europa weinig interesse is voor ingrijpen – zelfs als Rusland een NAVO-land zou aanvallen.
Deze en volgende week oefent de NAVO twee weken in Polen. Wat is daar dan de betekenis van?
Het is een training onder de codenaam Allied Shield. Er wordt met vijftienduizend man geoefend, uit vele Europese landen. Het idee is inderdaad om te oefenen op een snelle interventie. Er wordt ook voor het eerst getraind met de flitsmacht – een eenheid die vanaf 2016 operationeel moet zijn. Maar ook daar heeft Oekraïne weinig aan. Zelfs de oefening is enkel gebaseerd op ingrijpen bij de aanval op een NAVO-lid.
En Oekraïne tot de NAVO toelaten?
Daar lobbyt Oekraïne al maanden voor. De Verenigde Staten zouden dat steunen, maar Europese landen zijn argwanend. Voor een NAVO-lidmaatschap voor Oekraïne is in Europa geen draagvlak. In feite is dit debat een non-discussie. Volgens de NAVO-regels moet er én unaniem gestemd worden – en consensus is er zeker niet – én mag er ook geen huidig territoriaal conflict in het desbetreffende land zijn. En dat laatste is voor Oekraïne moeilijk te ontkennen.
[[{“fid”:”36878″,”view_mode”:”default”,”fields”:{“format”:”default”,”field_file_image_alt_text[und][0][value]”:”Neem een abonnement op OneWorld”,”field_file_image_title_text[und][0][value]”:”Neem een abonnement op OneWorld”},”type”:”media”,”attributes”:{“alt”:”Neem een abonnement op OneWorld”,”title”:”Neem een abonnement op OneWorld”,”style”:”height:72px; width:581px”,”class”:”file-default media-element”}}]]
