Het verhaal van migranten en vluchtelingen die naar Europa willen, is een litanie van afwijzing. Dat is een groot contrast met de gang van zaken in Oeganda. Maaike van Buuren deed daar drie maanden onderzoek naar vluchtelingen waar je nooit iets over hoort: de onzichtbare, want geïntegreerde vluchteling.
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
De afgelopen maanden stond het nieuws bol van berichten hoe Europa Afrikaanse migranten wil weren. Het beleid is niet alleen meer gericht op het terugsturen van bootmigranten. Via het Afrikafonds wordt nu getracht migranten tegen te houden voordat zij de oversteek naar Europa maken. Er gaat geld naar ontwikkelingsprojecten om het perspectief van jongeren in landen als Libië, Nigeria, Mali, Eritrea en Soedan te verbeteren. Daarnaast wordt flink geïnvesteerd in grenswachten in Afrikaanse landen.
Waar Europa er alles aan doet om Afrikaanse migranten te weren, ontvangt Oeganda Zuid-Soedanezen met open armen. Oeganda maakt geen onderscheid tussen kansarme en kansrijke migranten of tussen ‘gelukszoekers’ en politieke vluchtelingen. Er komt geen asielprocedure of inburgeringscursus aan te pas, en vluchtelingen krijgen in het vluchtelingenkamp zelfs een stukje land aangeboden om eten te verbouwen. Het beleid is volledig gericht op integratie. Zo zijn de kampen opgedeeld in zones rondom de lokale bevolking. Er staan geen hekken om de kampen en de vluchtelingen worden gestimuleerd om met de lokale bevolking een sociaal netwerk op te bouwen en handel te drijven.
Wat uniek is aan het Oegandese vluchtelingenbeleid, is dat de vluchtelingen van meet af aan vrij zijn om zich door heel Oeganda te verplaatsen. Ze mogen wonen en werken waar ze willen. De meeste Zuid-Soedanezen blijven in de vluchtelingenkampen, maar velen wonen inmiddels tussen de lokale bevolking.
Geïnvesteerd in de toekomst
In het noorden van Oeganda, zeventig kilometer onder de Zuid-Soedanese grens ligt Arua, een vriendelijk stadje met een grote populatie Zuid-Soedanezen. Voor hen is Arua een goede uitvalsbasis omdat zowel Zuid-Soedan als de vluchtelingenkampen niet ver weg zijn. Dudu, een vrouw van eind dertig, woont in een dorp bij Arua met haar drie kinderen en schoonzus. Toen het geweld in Zuid-Soedan in 2013 hun regio bereikte, kochten Dudu en haar man een stuk land bij Arua en lieten er een huis bouwen. Hun woning groeide uit tot een van de mooiste en grootste huizen van het dorp. Ze hebben geïnvesteerd in hun toekomst, zich een plekje veroverd tussen de Oegandezen, en kunnen hun kinderen nu naar een goede school sturen. Want in het vluchtelingenkamp zijn de scholen overvol – waar op Oegandese basisscholen gemiddeld 53 leerlingen in een klaslokaal zitten, zijn dat er in de kampen liefst 126.
Onderwijs is een belangrijke reden waarom Zuid-Soedanezen buiten de vluchtelingenkampen willen wonen. Daarnaast zijn mensen het zat om in de overvolle kampen te verblijven. Pastoor Philip woont sinds vorig jaar in Arua en vertelt waarom: “Wij zijn als Soedanezen al vijf keer ontheemd geraakt. In het kamp is de school ver weg, soms is er dagen geen water, en zelfs eten is een probleem. Het leven in een kamp is zwaar.”
"We halen water uit dezelde bron"
De Zuid-Soedanezen worden niet alleen door de Oegandese regering verwelkomd, ook de lokale bevolking accepteert ze hartelijk. Huiseigenaren verhuren hun huizen aan Soedanezen, zodat Zuid-Soedanezen en Oegandezen als buren naast elkaar leven. Sommige kerken in Arua houden de dienst nu zowel in het Engels (de voertaal in Oeganda) als in een lokale Soedanese taal, zodat iedereen de dienst kan volgen. Tijdens zo’n kerkdienst zei de priester: “Er zijn veel nieuwe Zuid-Soedanezen in Arua, en we moeten ze verwelkomen. Het cadeau dat Afrika schenkt, bestaat niet alleen uit dansen en aanbidden, maar ook uit gastvrijheid.” Dit standpunt weerspiegelt goed hoe de Oegandezen zich tegenover de nieuwkomers opstellen. “Er zijn veel Zuid-Soedanezen in deze buurt. Soms is het lastig met de taal, maar voor de rest zijn we vreedzaam met elkaar”, legt een Oegandees uit. Zijn Soedanese buurman vult aan: “Oegandezen zijn vriendelijke, liefdevolle mensen. We halen water uit dezelfde bron.”
Terwijl de Zuid-Soedanezen blij zijn om in Arua te wonen, heeft het kamp voor hen ook nog voordelen. Wie de grens tussen Zuid-Soedan en Oeganda oversteekt, wordt geregistreerd als vluchteling. Dit betekent dat je een stukje grond aangewezen krijgt in een kamp, maar ook dat je maandelijks eten kunt ophalen. Internationale hulporganisaties delen elke maand 2100 kcal per persoon per dag aan maïs, bonen, olie, pap en zout uit. Ook degenen die buiten het kamp wonen, hebben recht op deze voedselvoorziening. En dus reizen de Soedanezen elke maand van Arua naar de kampen om hun eten op te halen. Ze combineren op deze manier het beste van beide werelden: het gratis eten van het kamp met de goede sociale voorzieningen van de stad.
Zuid-Soedanese zussen voor hun huis
Toch is het leven in Arua voor de Zuid-Soedanezen vooral financieel niet altijd makkelijk. Zo had pastoor Philip, net als de meeste van zijn lotgenoten, geen geld om een huis in Oeganda te kopen. Daarom huurt hij voor 25 euro per maand een huis. Een flink bedrag, want een gemiddeld Oegandees maandsalaris ligt rond de 50 euro. Hoewel hij zich welkom voelt in Arua, kan Philip lastig werk vinden. De werkloosheid in Oeganda is erg hoog, en de competitie op de arbeidsmarkt is moordend. De weinige banen die er zijn gaan vaak naar mensen die de lokale taal spreken en al een sociaal netwerk hebben. Vandaar dat Philip voor 2 euro per dag kluswerk doet, en soms krijgt hij financiële hulp van een vriend. Zo heeft hij het de afgelopen maanden kunnen volhouden, maar de toekomst blijft onzeker. “Sommige dagen wil ik subiet naar het kamp verhuizen, bijvoorbeeld wanneer de huisbaas klaagt. Andere dagen wil ik liever hier blijven, want het leven hier is echt beter dan in het kamp. Maar ik ben er nog niet uit, ik verander constant van gedachten.”
De Oegandese nationaliteit
De constitutie van Oeganda verbiedt buitenlanders, en dus ook Zuid-Sudanezen om de Oegandese nationaliteit te krijgen. Zelfs als je in Oeganda geboren bent en/of een van je ouders Oegandees is.
In de praktijk gaat het echter meer om welke mensen je kent. Als je een goede verstandshouding hebt met het hoofd van het dorp en die weer met de machten boven hem, wordt het onmogelijke mogelijk. Zoals een medewerkster van de gemeente, die te maken heeft met vluchtelingenzaken, zei: In Oeganda is er een verschil tussen de wet en wat er ‘on the ground’ gebeurt.
Daar zijn alle Zuid-Soedanezen in Arua het over eens: het leven in het stadje is beter dan dat in het vluchtelingenkamp. Tussen de lokale bevolking wonen maakt je tot mens, in plaats van tot vluchteling. “In het kamp eet je elke dag hetzelfde. Ook is het hier makkelijker om wat dingetjes te verkopen op de markt, want het vluchtelingenkamp is ver van alles”, vertelt een 40-jarige vrouw. “In het kamp zijn veel mensen getraumatiseerd. Hier wonen mensen die een normaal leven leiden.”
De vluchteling verdwijnt
En net zoals de Oegandezen in Arua een gewoon leven leiden, doen ook de Zuid-Soedanezen dat. Ze kunnen goed overweg met de Oegandese buren, en sommigen zijn zo geïntegreerd dat de lokale bevolking niet eens doorheeft dat ze Zuid-Soedanees zijn. Salomi (26) woont al sinds 1996 in Oeganda en spreekt de lokale taal. Ze heeft zelfs de Oegandese nationaliteit weten te bemachtigen, . “Hoe zouden mensen moeten weten dat ik niet Oegandees ben? Ik spreek de taal, ken de mensen en ben getrouwd met een Oegandees”, zegt ze. Daarna ‘verdwijnt’ de voormalige vluchteling tussen de lokale bevolking.
Wie buiten de kampen woont, valt buiten het beleid van internationale hulporganisaties. Zo wordt een paradox zichtbaar. Hoewel de internationale hulporganisaties zich inzetten om vluchtelingen te helpen integreren, zijn juist degenen die buiten hun beleid vallen het schoolvoorbeeld van succesvolle integratie. De Oegandese autoriteiten weten niet dat ze in Arua wonen, omdat ze geen registratie van vluchtelingen buiten het kamp voeren.
Maar voor Salomi en haar directe omgeving doet haar identiteit als Zuid-Soedanees er niet meer toe; ze is een van hen geworden. Waar het verhaal van migranten en vluchtelingen in Europa een verhaal is van afwijzing, is dat er in Oeganda een van acceptatie en inburgering.
Deze site maakt gebruik van cookies om u een optimale bezoekerservaring te bieden en onze site te verbeteren. AccepterenInstellingen
Cookiebeleid
Overzicht cookies op oneworld.nl
We verzamelen via cookies gegevens met het doel de technische werking van de website en uw gebruiksgemak te garanderen. De cookies (kleine tekstbestanden die bij het eerste bezoek aan deze website worden opgeslagen op uw computer, tablet of smartphone) zorgen ervoor dat de website naar behoren werkt en onthouden bijvoorbeeld uw voorkeursinstellingen. Ook kunnen wij hiermee onze website optimaliseren.
Hiervoor gebruiken wij cookies van Google Analytics, dat het sitegebruik geanonimiseerd registreert en hiervan gegevens opslaat. Met deze gegevens maken wij bezoekstatistieken, op basis waarvan we verbeteringen doorvoeren op onze website. Google Analytics verschaft deze geanonimiseerde data aan derden indien wettelijk verplicht, of als deze derden de data namens Google Analytics verwerken. Door gebruik te maken van deze website geeft u toestemming voor deze anonieme gegevensverwerking door Google Analytics.
Daarnaast gebruiken we functionele cookies van WordPress en WooCommerce. De cookies van WordPress zorgen ervoor dat de website beter kan worden gebruikt door bezoekers. Deze cookies zorgen er bijvoorbeeld voor dat u kunt zien of u bent ingelogd, ze houden ook bij welke individuele voorkeuren u hebt gekozen op uw profielpagina. De cookies van WooCommerce zijn van onze betaalde diensten (Vriendenabonnement, Vacaturebank, Partnernetwerk, Online agenda) en zorgen ervoor dat producten worden onthouden tijdens het aankoopproces. Elke aankoopsessie bij WooCommerce bevat een unieke code voor elke klant, zodat er kan worden achterhaald waar de productgegevens voor elke klant te vinden zijn.
Via deze cookiebalk krijgt u de mogelijkheid om de cookies te accepteren of de instellingen aan te passen. Onder 'Overige cookies' kunt u diverse cookies van externe diensten (zoals youtube, facebook, vimeo) uitzetten.
Een opt-out van Google Analytics op deze website kan via deze link.
Mocht u hierover vragen hebben, kunt u mailen naar: lezers@oneworld.nl
Op deze site gebruiken we functionele cookies van WordPress en WooCommerce. De cookies van WordPress zorgen ervoor dat de website beter kan worden gebruikt door bezoekers. Deze cookies zorgen er bijvoorbeeld voor dat u kunt zien of u bent ingelogd, ze houden ook bij welke individuele voorkeuren u hebt gekozen op uw profielpagina. De cookies van WooCommerce zijn van onze betaalde diensten (Vriendenabonnement, Vacaturebank, Partnernetwerk, Online agenda) en zorgen ervoor dat producten worden onthouden tijdens het aankoopproces. Elke aankoopsessie bij WooCommerce bevat een unieke code voor elke klant, zodat er kan worden achterhaald waar de productgegevens voor elke klant te vinden zijn. Deze cookies kunt u niet uitzetten.
In onze artikelen gebruiken wij content van diverse externe diensten. Het is mogelijk om de volgende cookies uit te schakelen. Hiermee wordt deze content niet langer getoond.
Naam cookie
Soort content
youtube_embed
Youtube player embed
vimeo_embed
Vimeo player embed
google_maps
Google maps embed
twitter_widget
Twitter social widget
soundcloud_embed
Soundcloud player embed
instagram_embed
Instagram embed
Daarnaast gebruiken we Google reCaptcha om de website te beschermen tegen bots. Ook dit kan hier uitgezet worden, maar formulieren die hiervan gebruik maken kunnen dan niet ingediend worden
