De zittende parlementariër en oud-officier doet de gemoederen hoog oplopen, zo hoog dat hij op 6 september te midden van een menigte fans werd neergestoken. Bolsonaro lag 23 dagen in het ziekenhuis, maar overleefde de aanslag. “Ik, zoals miljoenen anderen, voel me letterlijk bedreigd door het betoog van deze man”, zei de 40-jarige dader Adélio Bispo de Oliveira na zijn arrestatie.
Homofoob en vrouwenhater
En toch haalde Bolsonaro zondag 46 procent van de stemmen, gevolgd door Fernando Haddad van de Arbeiderspartij met 29,3 procent. Op 28 oktober vindt de tweede ronde van de verkiezingen plaats, waarin Bolsonaro en Haddad het tegen elkaar opnemen, die keer zonder andere tegenstanders erbij.
Meer dan een kwart van de vrouwelijke Braziliaanse kiezers was vorige week van plan op Bolsonaro te stemmen. Een van hen is Alessandra Kirchenchtejn. “Hij zou een racist, homofoob en vrouwenhater zijn”, aldus de 46-jarige verpleegster. “Maar daar geloof ik niks van. Veel dingen zei hij jaren geleden, en dat wordt nu tegen hem gebruikt. Mijn dochter is lesbisch en ik vond dat aanvankelijk best moeilijk, maar nu niet meer. Twintig jaar geleden was homoseksualiteit vreemd in Brazilië. Nu is het alom geaccepteerd. Bolsonaro kan de klok niet terugdraaien.”
“Ik ben bang dat links Brazilië in een socialistische republiek wil veranderen. We kennen allemaal de ellende in landen als Cuba of Venezuela
Brazilië is bij lange na geen Cuba of Venezuela. Maar de angst voor een socialistische heilstaat zit diep en wordt door rechtse politici en media voortdurend als schrikbeeld opgehoest. De linkse Arbeiderspartij regeerde van 2003 tot 2016 en introduceerde een aantal sociale programma’s. Dat was prima in de jaren dat de economie explosief groeide, maar werd problematisch vanaf 2014, toen de crisis begon te bijten. Sindsdien worden negatieve groei, stijgende werkloosheid en inflatie veelal op het conto van de Arbeiderspartij geschreven.
Liberalisering en privatisering
Bolsonaro’s economische adviseur is Paulo Guedes, een neoliberaal die een fortuin vergaarde op de aandelenbeurs en pleit voor de vrije markt en privatisering van staatsbedrijven.
Voor Alessandra Kirchenchtejn was de economie niet de belangrijkste reden om op Bolsonaro te stemmen. “Veiligheid komt eerst”, zegt ze. “Ik ben tegen vrij wapenbezit, maar wil méér bevoegdheden voor de politie, en hardere straffen. Zoals Bolsonaro stelt: voor een bandiet gelden geen privileges.”
“Voor een bandiet gelden geen privileges
Brazilië kampt al jaren met een enorme drugscriminaliteit en ongekende moordcijfers. In 2017 kwamen maar liefst 63.880 Brazilianen door geweld om het leven – meer dan in Syrië. De overgrote meerderheid betreft jonge mannen uit achterstandswijken.
Wijdverbreide corruptie
Ook dit is een veelgehoord argument. Operatie Lava Jato, een onderzoek van de Braziliaanse federale politie naar corruptie, bracht sinds 2014 een reeks schandalen aan het licht waarbij tal van bedrijven en politici betrokken waren. Voormalig president Lula werd onlangs tot twaalf jaar cel veroordeeld vanwege een appartement dat hem cadeau was gedaan. Maar ook tal van rechtse politici komen met een onfrisse geur.
Ook Adilna Guimaraes Garcia, een 45-jarige moeder van twee, stemt op Bolsonaro omdat hij een relatief nieuw gezicht is. Ze werkt sinds haar 19e als huishoudster. Ze is zwart maar gelooft niets van de beschuldiging dat Bolsonaro zwarte mensen en vrouwen zou haten.
“Iedereen moet werken voor zijn geld en een uitkering maakt mensen alleen maar lui
Doel van de Bolsa Família is bestrijding van armoede en kinderarbeid. Tegenstanders claimen dat mensen alleen maar misbruik maken van het programma. Garcia’s toevoeging “vooral in het Noordoosten” is opvallend. Het over het algemeen wittere en welvarender zuiden van Brazilië mag graag schelden op het over het algemeen donkerdere en armere Noordoosten van het land.
Weg met cultuur
Als oud-militair heeft Bolsonaro weinig op met kunst en cultuur. Hij wil het ministerie van cultuur afschaffen. Een cultureel ‘secretariaat’ verbonden aan het Ministerie van Onderwijs zou moeten volstaan.
Gaat Bolsonaro de verkiezingen winnen? Daar lijkt het wel op. Hij heeft immers nog maar 4 procent nodig. Op 28 oktober, tijdens de tweede ronde tussen de nummers 1 en 2, zal de ‘tegenstem’ vermoedelijk de doorslag gaan geven. Volgens een verkiezingsenquête van Datafolha gaf maar liefst 45 procent van de ondervraagden aan nooit voor Bolsonaro te zullen stemmen, terwijl 41 procent zei nooit voor de linkse kandidaat Haddad te zullen gaan. Een ding is duidelijk: Brazilië is tot op het bot verdeeld.
Gezien Jair Bolsnaro’s gepeperde opvattingen zal het niet verbazen dat de oud-militair nogal wat weerstand oproept. De Facebook-groep Mulheres Unidades contra Bolsonaro (Vrouwen Verenigd tegen Bolsonaro) had binnen de kortste keren meer dan twee miljoen volgers, en werd vorige maand gehackt. Op 29 september jongstleden gingen miljoenen Brazilianen het hele land de straat op met de kreet Ele Não: ‘Hij Niet’. Volgens hen is Bolsonaro het prototype van de hedendaagse fascist die, zoals Trump in de Verenigde Staten, het geweld tegen vrouwen en minderheden zal doen aanwakkeren. Bovendien is er een gezonde vrees dat Bolsonaro een terugkeer naar een militair regime voorstaat. Hij liet zich meermalen lovend uit over de militaire dictatuur die Brazilië van 1964 tot 1985 in een ijzeren greep hield. Bolsonaro sprak zelfs openlijk zijn bewondering uit voor de Chileense ex-dictator Augusto Pinochet.
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
