Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Tijdens een rondleiding op mijn eerste werkdag krijg ik een uitleg over de koffiemachine. “Er zit standaard koemelk in. Als je plantaardige melk wilt, dan kun je een andere melkopwarmer gebruiken. Maar die moet je dan wel zelf meenemen.”
Afgelopen maart heb ik koemelk voorgoed uit mijn dieet verbannen. Dat was tenminste het plan. Sinds juni druk ik toch weer elke ochtend op het cappuccino-knopje, want amandelmelk naar m’n werk sjouwen bleek veel te veel moeite.
Maar wat als amandelmelk de standaardoptie was? Dror Etzion, universitair docent strategie en organisatie aan McGill University, oppert in zijn paper over sustainability by stealth om duurzame varianten van voedsel de default te maken. Dan krijg je als consument in eerste instantie een gezonde of minder vervuilende variant voorgeschoteld. Naar een niet-duurzaam product zou je expliciet moeten vragen. “En dat doen mensen minder snel”, zegt Herman Lelieveldt aan de telefoon. “Zo werkt het bijvoorbeeld in sommige bedrijfskantines. Als kroketten en frieten niet in het zicht liggen en mensen erom moeten vragen, en ze er ook nog eens langer op moeten wachten dan op de gezondere optie, dan zijn ze ook minder snel geneigd om deze vette snacks te bestellen. Dit zijn bevindingen uit de sociale psychologie.”
“
Maar wat als amandelmelk de standaardoptie was?
Ook McDonald’s past deze methode toe. “Als je bij het bestellen van een Happy Meal niet expliciet om een cola vraagt, dan krijg je melk of water. Dat is de standaardoptie”, legt Lelieveldt uit. “Bij donorwetgevingen gebeurt iets vergelijkbaars: als je de wetgevingen van verschillende landen vergelijkt, dan zie je dat er veel meer donors zijn in de landen waar je een ‘default donor’ bent. Het kost namelijk moeite om een formulier in te vullen waarmee je aangeeft dat je niet akkoord gaat.”
Consumentje pesten?
In april werd in Groot-Brittannië een
suikerbelasting ingevoerd. Met een opvallend informatiebordje brengt supermarktketen Sainsbury’s haar klanten op de hoogte van de aangepaste prijzen van frisdrank. Lelieveldt: “Je zou kunnen denken dat mensen zich hierdoor betutteld voelen. De suikerbelasting wordt al lang geframed als burgertje pesten. ‘Ga je ons nu ook al verbieden om een colaatje te drinken?’ Als je aan eten en drinken komt dan ligt dat gevoelig, omdat dit aan onze identiteit raakt. De prijsverhoging was in Groot-Brittannië in eerste instantie een manier om de strijd tegen overgewicht aan te gaan. Maar het bleek ook een geslaagd mechanisme om het gedrag van producenten te doen veranderen. Sommige producten hebben het suikergehalte in hun producten namelijk verlaagd om in een lagere prijscategorie terecht te komen.”
Planten zijn de nieuwe koeien
Nudging (gedrag beïnvloeden door indirecte suggestie) is dus iets heel anders dan voorlichtingscampagnes die mensen door middel van informatie duurzamer willen laten consumeren, onder het mom van ‘meer weten, beter eten’. Zo horen we in de nieuwe reclame van Becel dat plantaardige drankjes minder CO₂ uitstoten, rijk zijn aan calcium en de helft minder suiker bevatten dan koemelk. We weten ook allang wat er allemaal in de zuivelindustrie gebeurt: massale inseminatie van koeien, mannelijke kalfjes die moeten ‘verdwijnen’, enzovoorts.
https://www.youtube.com/watch?v=wV67S-IxCIg
Waarom gooien we dan geen rijstmelk in onze winkelmandjes, en waarom wordt er nooit havermelk ingekocht voor op kantoor? Omdat we veel minder rationeel handelen dan we denken.
Daarom is sustainability by stealth niet zo’n gek idee, aldus Lelieveldt. “Slechts een klein groepje mensen houdt zich bezig met duurzaam eten en drinken. De grote massa ligt er niet wakker van. Via het aanbod duurzaam gedrag stimuleren kan een oplossing zijn. Zo stimuleer je gezond gedrag niet door slechte keuzes uit te sluiten, door bijvoorbeeld vlees van het menu te schrappen, maar door gezonde keuzes gemakkelijker te maken. Psychologen vinden dit veelbelovender dan beter informeren.”
“
Maak vegetarische balletjes en andere plantaardige varianten btw-vrij
Maak vegetarische balletjes en andere plantaardige varianten btw-vrij. Introduceer een vleestaks. Of maak het consumeren van vlees en zuivel minder sociaal aanvaardbaar. “Kijk naar roken. Toen ik een kind was rookte letterlijk iedereen. En overal: in restaurants, cafés, bushaltes. Het was standaard om te roken. Als je er last van had, moest je een rookvrije plek vinden. Nu is dat helemaal omgedraaid. En hetzelfde moet nu met vlees gebeuren.”
Gaan we binnenkort allemaal alleen nog vlees eten als we zelf een konijn neerknallen met een geweer? Waarschijnlijk niet, maar zolang een vegaburger duurder is dan een stuk vlees, en ik koemelk in de koffiemachine op mijn werkplek kan vinden, zijn we er nog lang niet.
