Achtergrond

De week van Went in tweets #63

Door 30 juni 2015
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

dWvWiT#63– Robert Went is econoom bij de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR). Hij werkt bij de WRR onder andere mee aan onderzoek naar en publicaties over 'de toekomst van werk' en 'middenklasse(n) onder druk', en twittert veel over economie en globalisering. Voor OneWorld selecteert en becommentarieert hij wekelijks zijn favoriete tweets. Uit zijn 313 (!) tweets van afgelopen week zijn dit de 16 die je niet mag missen. Ze gaan deze keer allemaal over Griekenland, de euro en de toekomst van Europa.

Europa vóór de EU en Euro
In 1953 kon het wél: de Duitse schuld werd met 50 procent gereduceerd. Een van de eerste landen die daarvoor tekende was Griekenland.

Maar deze keer gaat het anders
In 2010 werd Griekenland "gered" met geld dat grotendeels terecht kwam bij banken en waarvan maar weinig aan Griekenland zelf ten goede kwam. In 2012 is een deel daarvan kwijtgescholden, maar de schuld is nog steeds enorm en zal volgens IMF-stukken die in The Guardian zijn besproken in 2030 nog steeds 118 procent zijn – mits alles verder goed gaat.

Er wordt vaak gezegd dat de omvang van de schuld niet belangrijk is (NB: volgens de Maastricht-regels voor de euro mag de staatsschuld maar 6o procent van het bbp zijn), en dat kwijtschelding later 'natuurlijk' komt, als de Grieken eerst maar doen wat de troika zegt. Dat vind ik een raar argument, want zolang schulden als een molensteen om de Griekse nek blijven hangen kunnen zij gedwongen worden om… te doen wat de troika wil. De beste manier om de schuld kleiner te maken is door hard te groeien, maar of de adviezen en oekazes van de troika daar veel aan bijdragen is zeer de vraag. 

Tenzij…
Het kan nog steeds goedkomen, zeggen optimistische topeconomen als Joseph Stiglitz (die vorig jaar nog over de toekomst van globalisering sprak tijdens de jaarlijkse lecture van de WRR) en Piketty in deze brief in de Financial Times. Maar don't count on it.

Grote gevolgen
Niks aan de hand mensen, we hebben gelukkig nauwelijks export met Griekenland dus de gevolgen van een eventuele Grexit zullen klein zijn – zo wordt ons verzekerd. Maar geruststellende woorden hoorden we ook bij het uitbreken van de subprime crisis in 2008. Het kan waar zijn, maar het probleem is dat echt niemand met enige zekerheid kan voorspellen (laat staan controleren) wat de gevolgen op wat langere termijn zijn van wat zich nu afspeelt in en met Griekenland. Goed voor de solidariteit en eenheid in Europa is het in elk geval niet, die conclusie kunnen we nu al trekken. Want we staan nu eerder tegenover elkaar dan schouder aan schouder.

Dilemma

De euro in de problemen
De EU begon ooit als project om Europa te verenigen, gebaseerd op solidariteit, want we willen nooit meer oorlog. De euro werd daarin als volgende stap gezien, onder het motto: eerst de economie, dan volgt de rest vanzelf wel. Dat blijkt niet te kloppen, en economisch en sociaal en politiek groeien we uit elkaar in plaats van naar elkaar toe. De economen die waarschuwden dat dit mis zou gaan, waaronder een minderheid van de economen in ons land, krijgen hun bittere gelijk. Steeds vaker hoor je dat we er nooit aan hadden moeten beginnen.

"Stille" coup?
Aan de voormalige Britse premier Margareth Thatcher danken we de afkorting TINA (There is no alternative), en TINA is weer terug. In steeds meer artikelen wordt betoogd dat de troika niets aan Tsipras en Vaoufakis toe wil geven, hoe diep ze ook door het stof zijn gegaan. Waarom? Opdat niemand elders in Europa nog in de verleiding komt het dominante economische discours ter discussie te stellen. Is dit vergezocht, of val ik nu toch voor complotdenken – waar ik niks mee heb? Lees zelf.

Democratie?
Wat me lichtelijk verbijsterde afgelopen week waren de reacties van sommige mensen op de aankondiging van het Griekse referendum. Nee ik noem geen namen, maar het leek er op dat democratie alleen aan de orde is als het onszelf van pas komt. 'Chantage!' 'Dit kan echt niet, hoe durven ze?' 'Dit is niet democratisch, want hoe kunnen de Grieken snappen waar ze over stemmen' (alsof iedereen alle verkiezingsprogramma's en CPB-doorrekeningen leest voordat wij stemmen)? En ook mooi, want dat zou voor het eerst zijn dat wij in een referendum over de euro mogen stemmen: 'dan willen wij ook een referendum over de vraag of we geld willen blijven steken in Griekenland.'

Er is hier natuurlijk sprake van een botsing van democratische mandaten (zegt Gideon Rachman terecht in het stuk hierboven), en ik ben wellicht naïef, maar …. je kunt er ook positief naar kijken. De Griekse regering wordt gedwongen door de troika tot beleid dat haaks staat op wat ze haar kiezers beloofd heeft, en ze wil dat alleen maar doen als de meeste kiezers daar een mandaat voor geven. Is dat ondemocratisch?

Ik ben vast niet de enige die wel eens op een partij heeft gestemd die daarna in een coalitie stapte met een programma waar ik niet van opknapte. Ik ben geen politicoloog dus geen flauw idee of dit kan werken, maar het is best een spannende gedachte dat een regeerakkoord voorgelegd zou kunnen worden aan de kiezers. Zoiets als: 'Beste kiezers, geen enkele partij in de regering had precies dit in zijn verkiezingsprogramma staan. Maar dit regeerakkoord willen we samen gaan uitvoeren, want het is wat ons betreft het best haalbare compromis. Wat vindt u: go for it, of beter van niet?'

Als je 1 ding leest in dit blog…
…. lees dan dit stuk! Geen term wordt zo losjes gebruikt als 'structurele hervormingen', maar het is een leeg begrip met een open einde – als iets niet werkt zijn er altijd meer of andere structurele hervormingen nodig. Het is een begrip dat zich makkelijk leent voor gewichtig doen en pretenderen dat je weet wat in land X of Y moet gebeuren. Wat meer bescheidenheid zou economen en journalisten die de term veelvuldig gebruiken echter sieren, want je hebt gedetailleerde kennis nodig over de economie, instituties, de sociale staat van en machtsverhoudingen in een land om te kunnen bepalen hoe daar zo snel mogelijk inclusieve groei tot stand kan komen. 

In ons WRR-rapport over ontwikkelingshulp (2010) pleiten we voor maatwerk met groeidiagnostiek voor ontwikkelingslanden. Dus: niet denken dat je vanuit Den Haag of Washington wel kunt bepalen hoe een land meer inclusieve groei kan genereren, maar analyseren waar in een concreet land de grootste obstakels (binding constraints, in de woorden van Dani Rodrik) zitten, en op basis daarvan bespreken en bepalen wat je zou kunnen doen. Die benadering zou niet alleen voor ontwikkelingslanden moeten gelden, en om die reden was ik blij (dat heb ik in dit blog ook geschreven) dat de Griekse regering de ILO en OESO erbij haalde om structurele hervormingen op maat te ontwikkelen.

Uit het verslag hieronder van het hoofd van de Griekse onderhandelaars, dat dinsdag online kwam, blijkt echter dat de troika niet bereid was daar serieus mee om te gaan. Kennelijk is daar nog steeds het idee dat Chicago-economen van het IMF en monetair economen van de ECB beter weten wat goed is voor Griekenland dan de OESO (die lessen heeft getrokken uit de crisis van 2008 en een interessante heroriëntatie heeft doorgemaakt) en de ILO. We praten allemaal veel over de schuld van de Grieken, maar dit gaat over de toekomst en is zeker zo'n belangrijk onderdeel van het probleem (zie ook 'Europa leeft, maar waarvoor?' hieronder). Het is ingewikkelde materie, en het krijgt (dus?) veel en veel te weinig aandacht, vind ik. Lezen daarom, dit stuk. En meer bescheidenheid graag!

Europa leeft, maar waarvoor?
Vorige week maandag zetten Hella Hueck en ik onze shortread online bij RTLZ over Griekenland en de toekomst van de euro en de Europese Unie. We stonden daarmee alleen op de pagina economie in de app van RTL en ook niet zo erg lang (er zijn meer columns die om aandacht vragen, en er is ook veel meer nieuws), maar het stuk werd de eerste drie dagen goed gelezen. Het werd nog beter daarna. We hadden uiteraard niet voorzien welke dramatische wending ons te wachten stond, maar na de aankondiging van het Griekse referendum groeide de interesse voor onze kijk op de zaak. Dank voor de leuke reacties, en de tweets en likes (we lopen richting 900, als ik dit blog afmaak). En voor wie 'm nog gemist heeft, hier is de link.

Blijf op de hoogte
Mijn eigen website vind je HIER [en nu ook met RSS-feed].

Vanaf nu elke week een mailtje wanneer mijn nieuwe blogpost online staat? Opgeven daarvoor (en eventueel later weer opzeggen) kan HIER.

Je abonneren op de RSS-feed van dit blog kan ook HIER. 

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Lees en steun

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons