De zeven mythes van Nieuw Rechts

Tegenlicht zond twee documentaires uit waarin extreemrechts vrijwel zonder tegenwicht reclame voor zichzelf mag maken. De VPRO vroeg me om daar een opinieartikel bij te schrijven. Een groot compliment, maar ook moeilijk. Want ik ben blij met Tegenlicht, en de kans om voor een ander publiek te schrijven, maar helemaal niet zo met deze twee documentaires. Neonazi’s mogen zichzelf erin voorstellen als hippe voorvechters van de vrijheid van meningsuiting, als avant-garde zelfs.

Dit artikel is dus geschreven in opdracht van VPRO Tegenlicht. Ik werd ervoor gevraagd door de online redactie. Ze hebben het niet geplaatst. Volgens het laatste bericht wordt er ook niet betaald zoals was afgesproken. Waarom is nogal obvious, denk je misschien: “Ze vonden het te kritisch, of het was te slecht”, zou je zeggen. Misschien heb je gelijk. Of misschien is er iets anders aan de hand. Ik hoop er binnenkort op terug te komen. Intussen geef ik je vast het artikel dat Tegenlicht weigerde te plaatsen.

De eerste aflevering (Radicaal Rechtse Voorhoede) ging vooral over Duitse Identitairen, ook wel Nipsters genoemd (neonazi-hipsters). En over mensen die aan hen verwant zijn, zoals de extreemrechtse ideoloog Götz Kubitschek, AfD, Pegida en een gewapende extreemrechtse militie die in Bulgarije op vluchtelingen jaagt.

Na deze eerste toch echt vrijwel kritiekloze Tegenlicht is er een klein maar boos online stormpje losgebarsten, nota bene uit rechtse hoek. Oa. Leon de Winter loog op Twitter: “De commentaarstem, ondersteund door enge muziek, meldde continu dat we enge neonazi’s gingen zien, maar we hoorden welopgevoede rechtse mensen.” Gelogen, want dat De Winter extreemrechts niet eng vindt maakt ze nog geen nette mensen. Maar het was vooral gelogen van Leon, omdat het woord neonazi in werkelijkheid geen enkele keer viel – en bovendien werden we in het geheel niet gewaarschuwd, op één enkele voorzichtig-kritische vraag over een adelaar na.

De tweede aflevering (‘Trollen, Trump & Thierry’) ging vooral over de rechtse online trollen van Alt Right in de VS. Met het zwaartepunt op de ‘Kekistani’ van internetforum 4chan, met uitstapjes naar vergelijkbare groepen in Nederland en commentaar van ideoloog Jordan Peterson, Angela Nagle en een paar Alt Right vloggers. Je kunt hier meer lezen over een aantal van hen. De mensen en groepen uit de twee afleveringen zijn onderdeel van één en dezelfde beweging: Nieuw Rechts.

Opvallend is trouwens dat we in beide afleveringen steeds rechtse mensen zien die zich keurig gedragen, en linkse mensen die schreeuwen, emotioneel of agressief zijn. Dat is een redactionele keuze. Het is bepaald niet moeilijk om beelden te vinden waarin het omgekeerde gebeurt. Zeker niet in de VS of in Duitsland, waar extreemrechtse aanslagen aan de orde van de dag zijn, en trouwens ook niet in Nederland, met zijn hysterische boze burgers.

Maar wat precies is Nieuw Rechts?

De beweging waar hij, en niet alleen hij, maar alle groepen uit de twee Tegenlicht documentaires onderdeel van uitmaken, is Nieuw Rechts. En dat is (zoals Kubitschek al zegt) inderdaad verre van nieuw, ondanks de naam. Nieuw Rechts is sinds de jaren ’60 bezig met een strijd tegen de democratische rechtsstaat, tegen gelijkheid, tegen vrouwenrechten, tegen politieke, culturele en etnische minderheden, en voor ontmanteling van de verzorgingsstaat, toename van ongelijkheid, militarisering en autoritarisme.

Maar eigenlijk bestaat Nieuw Rechts al langer dan haar naam. Een aantal prominenten uit de beweging is al actief sinds WOII.

Waarom het “Nieuw” Rechts heet? Omdat het niet met “oud rechts” wil worden geassocieerd, oftewel: nazisme.

De oplossing was simpel: al snel had men het niet meer over ras, maar over cultuur. Er veranderde niets aan het denken of aan de consequenties van dat denken, maar alles aan het taalgebruik. Nieuw Rechts is zo bezien niets anders dan een PR praatje, waarin men het niet over minderwaardige rassen, maar minderwaardige culturen heeft. Het zijn nieuwe woorden voor hetzelfde denken.

Nieuw Rechts bestaat in twee smaakjes: neoliberaal en neoconservatief, waarbij de laatsten niet alleen antiliberaal, maar ook antidemocratisch en tegen de verlichting zijn. Nieuw Rechts, voor alle duidelijkheid, is een in wezen extreemrechtse stroming. Hoewel grondlegger Alain Benoist vooral met een paneuropees nationalisme bezig was, is de beweging globaal. In de VS komt Nieuw Rechts al in het kielzog van McCarthyisme tot grote groei. (Zie onder andere Saul Landau: Nieuw Rechts in Amerika, Van Gennep 1983)
Zowel de Identitairen, FvD, AfD, Teaparty, Kekistan als Alt Right zijn er moderne vormen van.

De twee Tegenlichtdocumentaires gaan niet over nette mensen, maar over de extremere kanten van Nieuw Rechts.

De Nieuw Rechtse ideologie moet het sterk van verzinsels en dubbele bodems hebben. Wie botweg stelt dat hij zijn eigen bevolkingsgroep boven anderen stelt, ondervindt immers al snel veel tegenwerking. Wat zijn dan de mythes waarop Nieuw Rechts haar bestaan heeft gebouwd? En waarom zijn die zo effectief?

Je kunt deze mythe heel makkelijk ontzenuwen door naar de werkelijkheid te kijken, en het is de vraag waarom Tegenlicht dat niet gewoon even doet. Kijken we naar de top van cultuur, sport, politiek of bedrijfsleven, dan zien we voornamelijk witte hetero cismannen. Ze zijn dus geen slachtoffer, maar juist bevoorrecht.

Maar nu extreemrechts een vrij succesvolle campagne uit de kast trekt om naar je gevoel te kijken in plaats van de feiten (Storm und Drang!) is het belangrijk om te zien waar het idee vandaan komt dat mannen niet meer zichzelf mogen zijn. Dat blijkt gebaseerd op een hoax rond ‘wit (en mannelijk, en heteroseksueel, en …) privilege’.

Larie is dat, die zich baseert op een bewust verkeerd begrip van wat ‘wit privilege’ betekent. Wit privilege wil niks anders zeggen dan dat je, als je wit bent, niet gediscrimineerd wordt omdat je zwart bent. Want dat ben je niet. ‘Wit privilege’ (of heteroseksueel privilege, of mannelijk privilege, of het privilege van mensen zonder fysieke beperkingen) is niet iets waar je aan schuldig bent, je kunt er niks aan doen. Sterker nog, het is fijn voor je dat je niet achtergesteld wordt bij anderen. Het is alleen zaak dat je je bewust bent dat dit voor anderen niet altijd geldt, en dat je vergeleken met hen dus in een gepriviliseerde positie zit. En ja, natuurlijk kan iemand met een wit privilege ook een rotleven hebben. Maar niet omdat hij niet wit is. Je bent dan dus op dat vlak gepriviligeerd, en op andere misschien niet.

De term ‘privilege’ is erg nuttig, voor wie haar tenminste wil begrijpen, omdat ze duidelijk maakt dat je blik op de wereld en daarmee vaak ook je standpunten, vrij letterlijk wordt bepaald door de plek waar je staat.

Je kunt als man bijvoorbeeld wel de ervaring hebben dat je prima veilig in je eentje door het donker kunt fietsen, maar dat wil niet zeggen dat vrouwen dezelfde ervaring hebben. Rutte kan wel roepen dat minderheden zich maar ‘in moeten vechten’, maar dat is een opmerking vanuit blindheid voor zijn eigen privilege: hij is nog nooit een sollicitatiegesprek misgelopen omdat zijn naam niet westers klinkt.

Je kunt dus niks doen aan je witte privilege, en je kunt er ook niet schuldig aan zijn. Waar je wel schuldig aan kan zijn, is aan het weigeren te erkennen van je eigen positie. Je blind houden voor het feit dat niet iedereen in een dominante positie zit, is een keuze. De discriminatie van mensen ontkennen, is een keuze. Maar dat is iets heel anders dan schuldig zijn aan je huidskleur of sekse.

Het is nauwelijks voorstelbaar dat opiniemakers niet in staat zouden zijn om het verschil tussen de twee te begrijpen. Toch wordt de hoax maar herhaald en herhaald, omdat ze nuttig is: je kunt er links mee wegzetten, en tegelijkertijd je positie als dominante groep verder versterken, door je voor te doen als slachtoffer.

Afgelopen maand werd uit naam van de Incel Movement een aanslag gepleegd, door Alek Minassian, een Canadees die inreed op vrouwen. Tien mensen vonden de dood. Voor zijn daad postte hij op Facebook een verklaring, waarin hij zijn bewondering uitsprak voor Elliot Rodger, een vrouwenhater en racist die 6 mensen vermoordde, en dat in een lang manifest onderdeel noemde van de “oorlog tegen vrouwen”.

Minassian zelf schreef: “Private (Recruit) Minassian Infantry 00010, wishing to speak to Sgt 4chan please. C23249161. The Incel Rebellion has already begun! We will overthrow all the chads and stacys! All hail the Supreme Gentleman Elliot Rodger!”

Chads en Stacys is 4chan-speak voor mensen die het wél lukt om een seksuele partner te vinden. Op 4chan wordt de aanslag door velen met instemming begroet: Minassian “must have been enlightened after reading St. Elliot’s (PBUH) life work,” schreef een anonieme 4chan gebruiker bijvoorbeeld 2 weken geleden, met gebruikmaking van een afkorting voor “praise be upon him.”

De boodschap van Minassian zelf is een perfect voorbeeld van de “ironie” op 4chan en van Alt Right in het algemeen. Hoewel de toon tongue-in-cheek is, zijn de doden echt en ondubbelzinnig. Er is helemaal niets ironisch aan, de ironie is niks dan een frontje voor iets wat echt en soms dodelijk is.

Misschien ken je de Wet van Poe: Zonder een knipogende smiley of een ander helder vertoon van humor is het onmogelijk om een parodie te maken op fundamentalisme die niemand zal aanzien voor echt fundamentalisme.

Het is een oude wet, die nog altijd klopt. Maar op internet waart een nieuw spook rond, waarvoor ik bij deze Oeps’ wet formuleer. Oeps wet: Door een uitspraak of meme “ironisch” te noemen, zelfs zonder een knipogende smiley of ander helder vertoon van humor, is het mogelijk om fundamentalisme, racisme en fascisme te vermommen als parodie, die niemand zal aanzien voor echt fundamentalisme, behalve de volgelingen tot wie de boodschap wordt gericht.

Wat rechts in Nederland Reviaanse ironie noemt bestaat helemaal niet. Ironie wil namelijk zeggen dat je niet meent wat je zegt. De “ironie” van Alt Right bevat hooguit hyperbolen, en zelfs dat vaak niet, zoals bij Minassian wel blijkt.

Voor wat betreft de functie van de “ironische” memes van Alt Right: dat is niet slechts een tijdverdrijf van verveelde pubertjes. Het is om te beginnen een goede truc voor haters zoals Minassian, die een letterlijke boodschap voor medehaters willen afgeven, die door de “normies” voor onzin of ironie wordt aangezien tot het te laat is.

Het is vooral ook een goed werkende poging om fascisme, antisemitisme en racisme te normaliseren. Dat geldt ook voor veel minder ideologisch gemotiveerde memes. Zoals Ico Maly zegt: “De memes en de trolacties, of ze nu bewust en intentioneel metapolitiek zijn of enkel voor de lulz, dragen bij tot de metapolitieke strijd. Die metapolitieke strijd staat ten dienste van een zeer rechtse politieke agenda: een agenda die (bloed en bodem) nationalisme predikt, die een linkse en zelfs elke democratische politiek, diversiteit, feminisme en antiracisme verafschuwt.”

Door steeds weer opnieuw geconfronteerd te worden met heftig foute teksten en plaatjes, worden we er simpelweg ongevoelig voor en reageren we er niet meer op. En dat is voor extreemrechts wel zo handig als ze met de plannen komen die volstrekt niet ironisch zijn bedoeld.

Is het dan volstrekte onzin dat je van de linkse politiek correcten sommige dingen niet mag zeggen? Nee hoor. Er zit wel wat in. Zoals het gesprek in de beroemde cartoon van Tom Toles (WP) gaat:

Luisteren naar minderheden is daarentegen een directe bedreiging voor racisten en mensen die hun privileges weigeren te delen met anderen.
Wil je weten waarom de rechtse hoax over politieke correctheid toch zo krachtig is, lees dan verder bij Merijn Oudenampsen.

We horen niet alleen in de tweede aflevering van Tegenlicht dat rechtse trollen de ware helden van de vrije meningsuiting zouden zijn. We horen dat eigenlijk elke dag. Daar valt meer over te zeggen, en daar kom ik misschien binnenkort aan toe. Maar laten we gewoon even twee voorbeelden geven:

Assigned Male Comics. Webcomic van transgender Sophie Labelle. Rechtse 4chan trollen stuurden haar ernstige doodsbedreigingen, publiceerden haar persoonlijke adres online en hackten haar website en facebook account. Haar boekpresentatie kon door de dreiging niet doorgaan, en ze was een tijd lang gedwongen om al haar werk offline te halen. Daarna is ze even weer online geweest, maar op het moment van schrijven is haar website opnieuw ontdaan van alle inhoud.

Het Twitter account van Grutjes werd door nieuwrechtse trollen offline gehaald met valse aangiften, in een poging om ons kritische artikel over Alt Right gecensureerd te krijgen.
Dit is een favoriete tactiek van domrechts: ze rapporteren je account dan met fake redenen bij Twitter, bijvoorbeeld wegens racisme en trollen, terwijl ze zelf degene zijn die trollen en racistisch zijn.
Overigens: de censuurpoging lukte even, maar het bleek zich uiteindelijk  tegen hen te keren.

Er zijn nog talloze voorbeelden van hoe GeenStijl en de trollen van de Roze Khmer (wat de benaming is voor een Nederlandse ouwelullenversie van Kekistani) bijvoorbeeld probeerden vrouwen in mediafuncties het zwijgen op te leggen, of hoe Identitaire activisten en Nieuw Rechtse trollen iemand bij de VRT ontslagen proberen te krijgen omdat zijn naam niet autochtoon genoeg is. Keer op keer zijn het juist de rechtse online trollen die volgens regisseur De Jong de vrije meningsuiting ‘verdedigen’, die in werkelijkheid mensen intimideren en proberen te censureren. Wat ze in werkelijkheid zijn, is echter schadelijk voor de democratie. En dat is helemaal niet vreemd, want Nieuw Rechts is antiliberaal (al is een deel wel neoliberaal), geen fan van democratie en zeker niet van gelijke mensenrechten voor iedereen ter wereld.

De commentaarstem van de VPRO zegt letterlijk aan het eind van de tweede aflevering: “Ben jij ook zo benieuwd hoe internettrollen onze vrijheid van meningsuiting proberen te verdedigen? Kom dan naar de Meet-Up in…”

Nu weet je wat dat waard is.

In politiek opzicht in elk geval niet. Er is in Nederland sinds WOII bijvoorbeeld geen enkel kabinet geweest zonder rechtse partij erin.

Kun je dan misschien de dominante cultuur links noemen? Ik zou zeggen, check zelf even de top 40. Vind je dat de muziekclips je overspoelen met radicaal feminisme? En als je door de stad loopt, heb je dan het idee dat de architectuur je dwingt om de banken te nationaliseren en het bezit van de rijken te verdelen over de armen? Zie je vaak dat toeristen barricades opwerpen en eisen dat we stoppen met culturele appropriatie, zodra ze het Stedelijk Museum hebben verlaten? Voel je je erg gehersenspoeld en gedwongen om meer vluchtelingen op te vangen als je naar Gerard Joling hebt geluisterd?

De centrale samenzweringstheorie in de cultuuroorlog waar extreemrechts zich op beroept, is de zogenaamde ‘culturele hegemonie ( = overheersing) van links’. In Tegenlicht wordt de samenzweringstheorie kritiekloos herhaald door onder andere Angela Nagle. We horen de aluhoedjestheorie vaker in de media de laatste tijd. Men heeft het dan ook wel over cultureel marxisme.
Het is een oude theorie van de nazi’s, die het over Kulturbolschewismus hadden. Volgens deze conspiracytheory moeten we linkse mensen opsluiten omdat ze (samen met de joden) streven naar wereldheerschappij via de corruptie van het volk. Moderne muziek, verdorven architectuur en Entartete Kunst zou het volk vergiftigen, en ook seksueel bolsjewisme (homoseksualiteit) zou aanzetten tot onnatuurlijk gedrag.

Mensen verdwenen hiervoor in de kampen. Dat de VPRO, zonder enig commentaar, mensen rond dodenherdenking laat vertellen dat er een linkse culturele overheersing bestaat, een samenzwering van links om Het Volk met cultuur te vergiftigen, mag je gerust een gotspe noemen.

Wil je meer weten over hoe Nieuw Rechts alleen maar is gegroeid sinds ’68, en mei ’68 als spookbeeld gebruikt om haar eigen hegemonie na te streven, dan kan ik je dit artikel van Ico Maly ontzettend aanraden.

Evengoed is het medicijn wat de Identitairen voorstellen: deportatie van moslims, “Reconquista” (een andere fascistische uitdrukking, waarmee de gewelddadige ‘herovering’ van Europa op de moslims wordt bedoeld), stickers met “Verdedig je, het is ons land” en extremere vormen van identiteitspolitiek.

Hoe grappig is het dan om in de volgende Tegenlicht van Alt Right te horen dat de Kekistani tegen elke vorm van identiteitspolitiek zouden zijn. Let wel, dit is gewoon een andere afdeling van dezelfde beweging, met slechts lichte accentverschillen. Oprichter en uitvinder van de term Alt Right is neonazi Richard Spencer. Bekend van zijn toespraak waarin hij “Heil Trump” riep en zijn aanhang stond te siegheilen, van zijn interview waarin hij slavernij het beste noemde wat de zwarten ooit is overkomen, en natuurlijk ook van de tik die hij kreeg toen hij weer eens ergens tot geweld wilde oproepen, en net had uitgelegd dat zijn button Pepe the Frog moest voorstellen, u weet wel, die van Kekistan. Richard tweettrouwens ook graag over Kekistan. Er is kortom geen enkele vraag of Spencer aan de basis van Alt Right en Kekistan staat. En hoe noemt Richard Spencer zichzelf? Identitair.

Wat Nieuw Rechts ook beweert, identiteitspolitiek is de absolute kern van haar ideologie. En wel de identiteitspolitiek van de dominante groep. Een identiteit die ze cultureel noemt, maar zoveel mogelijk biologisch definieert.

Hahaha, was dat even lachen! Ik zal proberen niet teveel in herhaling te vallen. We hebben al gezien dat de bevolkingsgroep waarvoor Alt Right op zegt te komen, juist de dominante groep is. Man, wit, cis, hoogopgeleid – precies wat je in de top van politiek en bedrijfsleven aantreft. Wat ze verdedigen, zijn de privileges van het establishment, die ze niet willen delen met anderen.

Tegencultuur? Mja. Het establishment verdedigen tegen zelfverzonnen spoken als het partijkartel, omvolking en een niet bestaande linkse hegemonie, is geen tegencultuur. Het oproepen tot meer ongelijkheid en minder democratie is geen aanval op de elite, ondanks je grote woorden, maar een versterking ervan.

Avant garde? Ok, vertel, wat is dat cultureel vernieuwende wat je doet? Kun je Mozart spelen? Aha. En je hebt een hekel aan moderne entartete kunst? Oho. En je bent heel creatief in het uitschelden, trollen en bedreigen van mensen? Nounou.

Ook is Peterson duidelijk over de waarde van zijn “feiten”. Peterson in Tegenlicht: “Everything is upside down. What’s in, is out, and what was out, is in. Is it radical to be conservative? Who knows. The terms don’t even make sense.”

Het is bijna grappig hoe extreemrechts linkse methodes overneemt. Waar de Identitairen actiemethodes zoals bezettingen van Greenpeace en zelfs reddingsschepen nabootsen in een eigen geperverteerde versie, kopieert Peterson hier de “detournement”, de omdraaiing van Guy Debord en de Situationisten. Precies zoals extreemrechts het idee van het veroveren van de culturele hegemonie nota bene van één van hun slachtoffers stal: van Gramsci, die er over schreef terwijl hij in een cel van Mussolini crepeerde vanwege zijn mening.

Regisseur De Jong van Tegenlicht “Trollen, Trump en Thierry” volgt exact Jordans omdraai-logica wanneer ze in haar documentaire doodleuk zegt: “Kekistan is een verzet tegen identiteitspolitiek. Tegen het indelen van van mensen op basis van geslacht, ras of andere kenmerken. De witte man wordt gezien als grote boosdoener. En de manlijkheid ligt onder vuur.”

U begrijpt, de rechtse witte man moet dus identiteitspolitiek voeren als enig middel tegen identiteitspolitiek, en hij wil natuurlijk geen vrouwen en minderheden haten of discrimineren, maar hij móet wel, als zielig en onmachtig slachtoffer van de minderheden in deze wereld.

Maar eigenlijk zijn de online scheldpartijen, bedreigingen en fake news die ons overspoelen helemaal niet zo nieuw. Hannah Arendt signaleerde hoe vrijzinnige en fatsoenlijke mensen al in het Duitsland van de jaren dertig wanhopig de nazi’s factcheckten, alsof hun bizarre claims over joden bedoeld waren als feitelijk. Maar, schreef ze, dat is zinloos.

Fascisten vertellen niet de waarheid. Fascisten vertellen je datgene wat eigenlijk waar had móeten zijn, om de plannen te rechtvaardigen die ze met je hebben.

Britta Hosman, de regisseur van “Radicaal Rechtse Voorhoede”, zegt in een vraaggesprek (tweede video op deze pagina) over haar documentaire dat ze de “extreemrechtse bubbel” maar eng vindt, en blij is dat ze terug is in haar eigen bubbel. Maar, zegt ze, door je ogen voor hen te sluiten gaan ze niet weg. Daarom pleit ze voor dialoog met de fascisten. We moeten naar ze luisteren. En dan moeten we ons afvragen of ze nu eigenlijk iedereen het land uit willen jagen, of dat ze zeggen: “Ik ben bang voor de moderne tijd en ik weet niet hoe er mee om te gaan.”

Ik ben blij dat ze extreemrechts herkent voor wat het is, maar verbaas me er altijd een beetje over als mensen fascisten niet serieus nemen. Steeds willen mensen hun woorden verzachten. ‘Ze zeggen wel dat ze Europa willen heroveren en voor het blanke ras willen bestemmen, maar dat bedoelen ze vast niet zo, ze willen vast alleen maar zeggen dat ze het moeilijk hebben met de moderne tijd.’

Maar wat nu als deze gestudeerde en overduidelijk intelligente mensen gewoon menen wat ze zeggen? Wat nu, als ze misschien wel de grootst mogelijke nazikul uitslaan over een verzonnen oorlog tegen witte mensen die vervangen worden door joden en moslims – maar ze dodelijk serieus zijn over hun doel?

De vraag is dan: wat heeft al dat luisteren naar extreemrechts ons opgeleverd? Hebben we daarmee racisme en onvrede “in goede banen” kunnen leiden?

Het antwoord moet een ondubbelzinnig nee zijn. Vergeleken met de tijd waarin in Nederland en de meeste andere landen nog een soort cordon sanitaire bestond, en de CD met 3 zetels in het parlement zat, is extreemrechts nu niet alleen enorm gegroeid (laatste peiling: FvD + PVV = 29 zetels), maar dreigt ze in meerdere Europese landen zelfs in het centrum van de macht terecht te komen. Of is daar al.

Janmaat werd ooit veroordeeld vanwege de uitspraak: “Vol = vol.” Toen Gerrit Zalm in het kielzog van de Nieuw Rechtse agenda van Bolkestein die uitspraak in ’92 herhaalde, viel ze al niet eens meer op. En waar we kort geleden nog in shock waren omdat Schreeuwwitje wel even ‘minder Marokkanen’ ging regelen, negeren onze media nu grotendeels de oproep van Blut, Boden und Baudet om verkrachting goed te keuren en Europa dominant blank te maken, en hebben ze het liever over zijn fucking piano.

In andere Europese landen gebeurt iets vergelijkbaars. Het effect van onze dialoog blijkt dus niet te zijn dat extreemrechts matigt, of dat mensen minder ontevreden worden, maar dat ze juist radicaliseren, en steeds meer invloed hebben op ons centrum in plaats van omgekeerd.

Kortom: Waar regisseur Hosman en ik het over eens zijn over dat extreemrechts eng is, denken we erg verschillend over hoe je er mee om moet gaan. Maar met de regisseur van de tweede Tegenlicht is het meningsverschil nog veel groter.

Ze vertelt dat ze tot afgelopen zomer geen idee had wat 4chan, Kekistan of zelfs maar “online trollen” waren. Het lijkt wel haast alsof ze trots is op haar gebrek aan kennis: in Vrij Nederland vertelt ze hoe haar neefje van 18 haar op een feestje probeerde voor te lichten, en schreef ze heel het chatgesprek met hem uit. Erg grappig is dat ze vervolgens beweert dat er een generatieconflict is, waarbij mensen zoals ik niet begrijpen wat Kekistan is, en zij juist wel.

Het gevolg van haar gebrek aan kennis is dat ze vrijwel alles wat Alt Right haar voorschotelt slikt als zoete koek. In de Tegenlicht aflevering wordt wel kritiek op de Kekistani geserveerd, maar alleen om die daarna te kunnen weerspreken. Van kritische vragen is geen sprake: De Jong neemt de NieuwRechtse mythes voor waarheid aan.

Fijne 'grapjes' van "treitervlogger" Jeffrey Rossen, figurerend in @VPROTegenlicht gister. #Tegenlicht pic.twitter.com/rLAQqw8ewm

— Ikje Ergens (@rangbyung) May 14, 2018

“Can you… just… because I… what I don’t understand is… Why… Okay, so you say it’s a joke, and I mean, I séé that… I see that it’s a joke. I get the joke, you know, and it’s a good joke. But… you… what I don’t… I mean… there is a part in that, that’s deliberately… intended to shock normal people, you know…”

Een vraag aan Peterson:
“Would you call this online Kekistan like movement avant-garde?”
(yes, sort of)
vraag: “And it’s also anti-establishment, right?’

Dit is geen interviewer die kritische vragen stelt, dit lijkt wel iemand die een goeroe om bevestiging vraagt of ze het lesje wel goed geleerd heeft. En dat valt meer mensen op.

Zo klaar met van die ‘lief’ ogende meisjes die al hakkend en brabbelend zich een ‘intellectueel’ image opbouwen met nix nada

— Fatima Faid (@FatimaFaid) May 13, 2018

Als publicist op nieuwe media wil ik De Jong, die publiceert, acteert en regisseert op (in haar woorden) oude media, er toch even op wijzen dat ze geen idee heeft waar ze het over heeft. Ja, zeker zijn er op 4chan jongetjes te vinden die geen overtuigde nazi zijn, maar alleen maar een vage hekel hebben aan alles wat links, vrouw of zwart is. Bij elke beweging heb je meelopers zonder inhoud. Maar zullen we even verder kijken?

Op 4chan breekt meteen discussie los: Hoe kunnen we het beste aan damage control doen? Zullen we ontkennen dat we er iets mee te maken hebben? Zullen we beweren dat het links was die de terroristische aanslag pleegde, vermomd als rechts? Of zullen we openlijk spijt betuigen? (bron)

Misschien denkt De Jong dat Charlottesville een uitzondering was. Ok, het begon met een nazi mars van gasten met toortsen die riepen: “Jews will not replace us“, die een klein groepje tegendemonstranten total loss sloegen. De volgende dag waren er desondanks grote groepen mensen van 4chan en vele Kekistani vlaggen, er was weer veel geweld en de Kekistani bleven en deden mee, er liepen overtuigde nazi’s met Kekistanvlaggen rond, en er viel een dode. Maar dat was toch maar éénmalig?

Tja.

In de afgelopen vier jaar zijn bij aanslagen die in verband gebracht met Alt Right, meer dan honderd mensen gedood of gewond geraakt. Veruit de meeste daders waren actief op 4chan of 8chan.
Was dat ook ‘just for the lulz’, Tegenlicht? Was het misschien avant-garde?

Dat is in deze twee documentaires totaal niet het geval.

Het is knap, zeker van Hosman, om al deze mensen voor de camera te krijgen. Het resultaat is ondanks goede bedoelingen een ongekuist reclamepraatje van extreemrechts, waar zonder noemenswaardig tegenwicht de ene na de andere fascistische samenzweringstheorie de ether in wordt geslingerd alsof het waarheid is. Hoewel er godzijdank veel mensen zijn die, net als regisseur Hosman, het reclamepraatje zelf al eng vinden, zijn er op Twitter ook meer dan genoeg te vinden die de extreemrechtse samenzweringstheorieën die ze bij Tegenlicht horen voor waar aannemen. En ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat regisseur De Jong er zelf ook in trapt.

Het is misschien moeilijk te geloven na mijn lange en felle kritiek, maar ik vind mijn hele leven de VPRO al de beste omroep die we hebben, en ben al lang lid. Maar geen enkel recept kun je zomaar op alles toepassen, en dat geldt ook voor het interviewtype van “we laten mensen vertellen zonder ons oordeel en laten de kijker beslissen”.

Het kwalijkste van deze Tegenlicht afleveringen is misschien niet eens dat het een gemiste kans is voor het grote publiek om beter te begrijpen wat Nieuw Rechts is, en zelfs niet dat er ongecheckt leugens in worden gepropageerd. Het kwalijkste is dat het Nieuw Rechts en zelfs deze extreme takken ervan, als acceptabele gesprekspartner voorstelt, en fascisme normaliseert.

Hoe langer media en politici daar mee doorgaan, hoe groter de problemen zullen zijn die het ons allen oplevert.