Deze bloggers proberen Congo te veranderen

Welke onderwerpen staan er op dit moment op de voorpagina van Habari.net?
“De grootste kwestie is natuurlijk dat president Joseph Kabila de verkiezingen van december 2016 heeft uitgesteld, omdat hij de macht niet wil opgeven. Hij is sinds 2001 president en zijn mandaat is afgelopen. Er is een grote tegenbeweging die verkiezingen eist. Maar de demonstraties zijn neergeslagen. Onder druk van de EU zijn er nu gesprekken tussen de regering en de oppositie voor een transitiefase, terwijl de verkiezingen worden afgewacht.”

Het lezerspubliek van Habari RDC bestaat volgens Guy uit jongeren die op verandering hopen. “Ze wonen in de stad, ze zijn onder de veertig. Het zijn de mensen die connected zijn met Facebook en Snapchat.” DR Congo heeft een kleine drie miljoen internetgebruikers, dat is net geen vier procent van de bevolking.

Habari is een Swahili-woord voor ‘nieuws’ of nieuwtje. De voertaal op de site is Frans, nog steeds de officiële taal van Congo. Bloggers zitten in de miljoenensteden Kinshasa, Goma en Lubumbashi. Ter info: hemelsbreed is de afstand tussen Kinshasa en Lubumbashi 1500 kilometer. Over de weg leg je 2300 kilometer af.

Onder de bloggers zitten fanatieke facebookers, twitteraars en youtubers. “Internet is fantastisch”, zegt Guy. “Stel dat je jongeren uit Europa en Congo bij elkaar wil brengen voor een congres, dat gaat je bijna niet lukken. Maar online kun je wel elke dag allerlei informatie uitwisselen. En vergeet ook niet dat het vaak lastig is om van het ene Afrikaanse naar het andere Afrikaanse land te reizen. En zelfs binnen het land ga je niet zomaar van de ene naar de andere stad, vanwege de enorme afstanden en de conditie van de wegen. Je zou dan het vliegtuig moeten pakken. We zitten dus niet fysiek bij elkaar op een kantoor, maar we vergaderen via whatsapp en we doen eindredactie op elkaars blogs via de mail, dat gaat ook prima.”

Onder jongeren en studenten in Nederland was de opkomst  bij de recente verkiezingen relatief laag. Hoe zit het met jongeren en politiek in Congo? 
“Ze hebben niet zozeer genoeg van de politiek, als wel van de politici. Ze hebben er genoeg van al 25 jaar dezelfde gezichten te zien. Gezichten die van alles beloven, maar niks veranderen. Jongeren vertrouwen er ook niet meer op dat de politiek voor verandering gaat zorgen. Ze geloven meer in sport, in cultuur, in de vreedzame burgerbeweging. Maar ze hebben hun honger naar verandering nog niet verloren, noch de hoop daarop. Niemand wil terug naar de jaren ’60 toen alleen de ouderen alles voor iedereen beslisten. Sommige jongeren kunnen niet wachten tot de huidige generatie is opgestapt en zij die plek kunnen innemen, om er zelf van te profiteren. Dan verandert niets wezenlijks. Gelukkig zijn er ook veel anderen die echte verandering willen. Het belangrijkste is dat we goede rolmodellen krijgen: mensen die een positie hebben bemachtigd dankzij hun opleiding en hun inzet, in plaats van via vriendjespolitiek.”

In Burkina Faso was het jongerenbeweging Le Balai Citoyen (‘de burgerbezem’), onder leiding van reggae-artiest Sams’K Le Jah en rapper Serge Bambara, die president Blaise Compaore dwong af te treden na 27 jaar in het pluche te hebben gezeten. In Senegal wist burgerbeweging Y’en Marre in 2012 eerlijke verkiezingen af te dwingen en zo de 86-jarige president Abdoulaye Wade weg te stemmen. In Congo werden protesten tot nu toe bloedig neergeslagen. Er vielen tientallen doden in verschillende steden.

Een brede burgerbeweging zoals eerder in Senegal en Burkina Faso lijkt niet van de grond te komen.
“Onze situatie is niet te vergelijken met Burkina Faso of Senegal. Daar is geen oorlog. Het zijn relatief kleine landen. Dan is het makkelijker om grote groepen mensen in beweging te krijgen. Hier zijn de onderlinge verschillen veel groter. Een groot deel van de bevolking woont op het platteland. Zij weten niet wat er aan de hand is, ze weten niet eens hoe een democratie eruit hoort te zien. In steden als Kinshasa, Goma en Lubumbashi zie je wel wat vreedzame jongerenbewegingen, zoals Lucha (Lutte pour le changement, ‘strijd voor verandering’) en Filimbi (‘fluitje’ in Swahili), die strijden voor een eerlijk, echt democratisch Congo.” Hun leiders, Fred Bauma en Yves Makwambale, zaten anderhalf jaar in de gevangenis, op verdenking van ‘terroristische acties’. Lucha gaat intussen door met vreedzame acties voor en door jongeren. Guy: “Ik ben zelf geen lid van een jongerenbeweging, maar ik zie hoeveel jongeren aangesloten zijn en hoeveel energie daarvan uitgaat. Artiesten hebben daar ook een grote verantwoordelijkheid in. Want die zingen soms ook om in de gunst te komen bij machthebbers of andere rijke mensen, terwijl jongeren hen echt als opinieleiders zien.”

Een eerlijk, echt democratisch Congo, dat is ook wat Guy en zijn medebloggers voor ogen hebben met Habari. Hun motto is niet voor niets ‘toute la diversité des opinions’ (vrij vertaald: ‘alle mogelijke meningen’). “We zullen nooit een politieke partij worden.” De community bestaat nu ruim een jaar en heeft op Facebook bijna 100.000 fans. Ze organiseren ook offline bijeenkomsten, zoals binnenkort eentje over nepnieuws en hoe je dat kunt herkennen. “Over vijf jaar hoop ik dat we bloggers in alle grote steden van het land hebben. Dan beslaan we met ons netwerk een land van ruim 2 miljoen vierkante kilometer, stel je voor. En ik hoop dat we nog meer jongeren inspireren tot burgerparticipatie. Niets moet gebeuren of besloten worden zonder hen.”

Geven westerse media een goed beeld van Congo voor een westers publiek?
“Nee, westerse berichtgeving draait altijd om de politiek. ‘De president heeft dat gezegd’. ‘Deze oppositieleider is opgepakt’. ‘Die minister heeft dat gezegd’. Maar in Congo heb je ook literatuur, muziek, economie. We zijn niet het rijkste land, maar er zijn succesvolle jonge ondernemers.  Het is niet zo dat buitenlandcorrespondenten doelbewust een eenzijdig beeld creëren, zij krijgen ook maar de opdracht van westerse kranten en tv om politieke kwesties uit te lichten. Maar de politiek is nou net datgene waar we in ons land het minst trots op zijn. Er zijn maar weinig politici die Congo een goede naam geven. Als de lezers van OneWorld nou voortaan ook de blogs van Habari RDC lezen, dan begrijpen ze de context van politiek nieuws veel beter.”

Guy studeerde economie en is naast blogger docent boekhouden op een middelbare school. Hij begon met schrijven toen hij een tiener was. “Op die leeftijd worstel je met jezelf. Dan ga je streken uithalen of je gaat helemaal niets doen en je vooral heel erg vervelen. Dat laatste deed ik, maar gelukkig kon ik schrijven over mijn gevoelens. Een van mijn stukken is opgenomen in een bundel met verhalen. In 2008 ben ik mijn eigen website begonnen. Want publiceren bij een uitgeverij is lastig, maar op mijn eigen blog kan ik publiceren wat ik wil. Ik heb mijn stijl steeds proberen te verbeteren, naast mijn werk als docent. Een klein gedeelte van mijn leerlingen leest mijn blogs. Ik schrijf over te serieuze dingen, vinden ze (lacht). Ze lezen liever sensatieverhalen en bekijken grappige foto’s op Instagram. Maar dat komt wel als ze gaan studeren.”

Als je mag kiezen tussen bloggen of schrijven voor een grote krant?
“In Congo is geen vrije pers. Media moeten de democratie dienen, maar in Congo bepalen de eigenaren en financiers van kranten wat de journalisten schrijven. Dat geldt zowel voor kranten die in handen zijn van de regering als die van de oppositie. Daar bepalen de geldschieters net zo goed wat er geschreven wordt.

Daarom ben ik liever een onafhankelijke blogger. Ik kan het aankaarten als politici zich misdragen, zowel van de regering als van de oppositie. Ik kan corruptie en cliëntelisme aan de kaak stellen. Het gebeurt nog te vaak dat machthebbers familieleden banen bezorgen terwijl ze niet capabel zijn. Ik kies dus absoluut voor bloggen, want dat geeft meer vrijheid.”

De Habari bloggers schrijven niet alleen over politiek. Er zijn ook blogs over feminisme (moet er een vrouwenquotum komen op kantoor?) en over kwesties rond seksualiteit. De bloggers waarschuwen lezers voor een Patricia Paaytje: het risico dat naaktfoto’s en filmpjes worden verspreid op internet uit wraak. Ook signaleren ze de trend van valse beschuldigingen van aanranding om er een financiële vergoeding uit te slepen. “Vergis je niet”, zegt Guy. “Ons publiek is heel conservatief. Vooral wat seksualiteit betreft. Als ik het in een blog opneem voor homorechten, zal 95% van de reacties zeggen dat ik ongelijk heb en 20% zal gaan schelden. Het is onze missie om duidelijk te maken dat je verschillende levenswijzen moet respecteren, ook al is het niet jouw levensstijl. Wij hebben veel van ons publiek geleerd, want ons publiek weerspiegelt de Congolese samenleving. We hebben ook lezers uitgenodigd om te vertellen wat hen bezighoudt. Verandering van mentaliteit is een nog grotere uitdaging dan de politieke kwesties.”

Een video over de bloggers is te vinden op YouTube: