Still uit documentaire #Boza Beeld: Anna Surinyach en Severine Sajous
Video
Mensenrechten

Deze filmmakers geven migranten zélf de camera

Wat als de mensen over wie je een film wilt maken, helemaal niet op jou zitten te wachten? Fotojournalisten Anna Surinyach en Severine Sajous gaven de camera uit handen: dankzij de telefoons van migranten werd hun korte documentaire #Boza een getuigenis uit eerste hand.

Door 15 december 2020
Documentaire Goal Getters migranten migratie SDG16
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
“Natuurlijk ben ik zelf ook migrant, maar ik identificeer me niet met de beelden die in de media verschijnen. Ik heb een verhaal, een leven. Ik ben een persoon, nietwaar?” De woorden van Aminata in de korte documentaire #Boza vatten aardig samen wat makers Anna Surinyach en Severine Sajous met hun werk willen bereiken: een ontmenselijkend begrip als migratie vermenselijken.
“

Ze weigerden om voor de camera te verschijnen, tot we ze zelf een camera gaven

Surinyach (35) en Sajous (38) draaien al even mee als fotojournalisten op het gebied van migratie, mensenrechten en humanitaire crises. De Spaanse Surinyach deed verslag vanuit Afrika, Azië en Latijns-Amerika en werkte zes jaar lang als fotograaf voor Artsen zonder Grenzen. Sajous, van origine Frans, werkte onder meer in de Jungle van Calais, het inmiddels ontruimde vluchtelingenkamp ten noorden van de Franse stad. Daar ervoer ze hoe veel bewoners helemaal niet zaten te wachten op haar en collega-journalisten. “Ze waren ons beu. Sommigen vroegen 10 euro voor een foto, anderen weigerden helemaal om voor de camera te verschijnen. Tot we ze zelf een camera gaven. Zo ontstond mijn eerste project waarbij mensen zelf een cursus fotografie kregen. De foto’s lieten we afdrukken op ansichtkaarten, die daarna in Calais werden verspreid.”
OneWorld portretteert mensen die zich inzetten voor een betere buurt, school, of werkomgeving. De Verenigde Naties en miljoenen betrokken burgers spraken hiervoor de duurzame werelddoelen af (SDG’s), die we in 2030 moeten halen. Denk aan gendergelijkheid, géén armoede, betaalbare en duurzame energie en kwaliteitsonderwijs voor iedereen. De Goal Getters in deze rubriek gaan daar nu al voor. Geïnspireerd? Check hier wat jij kunt doen.

Noordgrens

Nadat de makers elkaar in 2018 in Barcelona ontmoetten, ontstond het idee voor een documentaire aan de zuidgrens van Europa, tussen Spanje en Marokko. “Ik spreek liever van noordgrens, want dat is het voor de mensen die de oversteek vanuit Afrika maken”, zegt Surinyach. Die plek was toen de belangrijkste toegangspoort naar Europa. Op Lesbos kwamen door de EU-Turkijedeal weinig mensen aan en ook de Italiaanse havens waren dicht.
Still uit de documentaire #BozaBeeld: Anna Surinyach en Severine Sajous
Net als vele journalisten met haar, deed Surinyach die zomer verslag van hoe mensenrechten werden geschonden. “Mensen die door boten van de Spaanse reddingsbrigade waren gered, moesten vervolgens op diezelfde boten overnachten. Behalve voor een erbarmelijke ontvangst, na een reis die op zichzelf al traumatisch genoeg was geweest, zorgde dat er ook voor dat er niet genoeg boten waren om andere mensen op zee te redden. We hadden hoop dat onze foto’s zouden helpen om fouten in het Spaanse opvangsysteem bloot te leggen, maar dat gebeurde niet. In plaats daarvan werden ze na aankoop gebruikt in combinatie met woorden als ‘invasie van migranten’ en ‘migrantengolf’.”
“

Hij had twee telefoons: op de één speelde hij muziek af en met de ander filmde hij zichzelf

“Ik geloof nog altijd dat fotojournalistiek een vorm kan zijn om misstanden bloot te leggen”, vervolgt Surinyach. “Maar er zijn thema’s waar dit type journalistiek alleen niet volstaat. Een van die thema’s is migratie, of, wat ik een betere term vind: bevolkingen in beweging.” Ze herinnert zich wanneer bij haar het eerste zaadje voor de documentaire werd geplant. “In een Noord-Marokkaanse haven fotografeerde ik een jongen, begin 20, die net aan wal was gekomen. Hij had twee telefoons in zijn handen: op de één speelde hij muziek af en met de ander filmde hij zichzelf.”

Ze vervolgt: “Hij had speciaal gewacht op het beste uur qua licht, en had een rood dekentje van het Rode Kruis achter zich opgehangen voor een mooi kleurcontrast. In de video vertelde hij over zijn reis, die inclusief tussenstops om geld te verdienen meer dan een jaar had geduurd. Later zei hij tegen me dat zijn filmpjes thuis door iedereen zouden worden bekeken, dus dat het er wel goed uit moest zien.”

Humane noot

#Boza is een combinatie van foto’s en filmpjes die zijn opgenomen met de telefoons van vijf jonge mensen die per boot de oversteek van Afrika naar Spanje maakten, en gesprekken die ze voerden met Sajous en Surinyach. De gebruikte selfies en video’s bestonden al voordat het vijftal werd benaderd voor de documentaire, en zijn voorafgaand aan, tijdens en na de reis naar Europa gemaakt. “Om het zo puur en rauw mogelijk te houden, hebben we bewust niet gevraagd om iets in opdracht te maken”, aldus de makers. Om diezelfde reden wordt er in de zeventien minuten durende documentaire geen muziek of voice-over gebruikt.
“

Een weduwe gaf de makers toestemming om de laatste berichten van haar man te gebruiken

De vijf hoofdrolspelers zijn Aminata, Yahya, Mariam, Alhassane en Mamadou. We zien selfies van Aminata voor haar vertrek: zingend in een auto en poserend met vriendinnen. Een videogesprek tussen Yahya en een vriend in Italië. De dochter van Mariam met vrolijke Instagram-filter. Maar ook gezinnen die achterblijven, blote voeten in een Marokkaans bos, wachtend op een goed moment om naar Spanje over te steken. En beelden van zwaar werk op een Marokkaanse bouwplaats, voor 5 tot 7 euro per dag.

Van een zesde persoon, Meite, zijn slechts korte flarden van een filmpje te zien: een woeste blauwe zee en daaronder zijn stem, die zegt dat alles goed zal komen. Het kwam niet goed: Meite verdronk tijdens zijn overtocht naar Europa. Zijn weduwe gaf de makers toestemming om de laatste berichten die ze van hem ontving te gebruiken en de documentaire aan hem op te dragen.

Still uit de documentaire #BozaBeeld: Anna Surinyach en Severine Sajous
Het vinden van de deelnemers vormde om meerdere redenen een uitdaging. “Aan de ene kant waren er de politie en ngo’s die nauwelijks pers toelieten op de plekken waar migranten werden opgevangen”, zegt Sajous. De tweede uitdaging zat hem in het selecteren van mensen die én graag mee wilden doen, én genoeg bruikbare foto’s en filmpjes hadden. Subsidie uit het Frame, Voice, Report!-programma gaf de makers de tijd en ruimte die nodig was voor research.
“

We hebben samen gehuild, groeiden in de loop der maanden steeds dichter naar elkaar

Tien maanden lang trokken de zeven makers met elkaar op. Dat zorgde er volgens Sajous voor dat de gesprekken een niveau van intimiteit bereikten dat met een traditioneel journalistiek interview nooit zou zijn bereikt. “Het was niet zo dat wij de vragen stelden en zij moesten antwoorden. We hebben samen gehuild, en groeiden in de loop der maanden steeds dichter naar elkaar. Van Aminata wisten we dat ze een dochtertje had dat ze bij vertrek naar Europa bij haar moeder in Guinee had achtergelaten. De eerste keren wilde ze er niet over praten. Tegen het einde van het proces zei ze dat ze het toch wilde benoemen, om het verhaal goed te kunnen vertellen. Dat soort dingen zorgden voor de humane noot waar we naar op zoek waren.”

Het verhaal van Mamadou maakte op Surinyach het meeste indruk. In de documentaire komt een selfie voorbij waar hij met zijn hoofd op zijn hand leunt. Hij zit op de grond in een bos in Marokko, net nadat een poging om Spanje te bereiken is mislukt en ze door de politie zijn weggejaagd. “Hier had ik nog veel haar. Ik werd gek. Ik wilde mijn haar zo houden tot aan Spanje, maar het werd steeds lelijker”, zegt hij. “Dat was zó herkenbaar, zo menselijk”, aldus de Spaanse maker. Hoewel er voor de kijker niets van te zien is, had Mamadou het idee dat zijn haar uitviel. “Je kunt denken: hoezo maakt hij zich in al die ellende druk om zoiets onbeduidends als zijn haar? Maar natúúrlijk maakt hij zich daar druk om, dat zouden wij ook doen.”

Wat betekent #Boza?

De kreet ‘boza’ wordt vaak gebruikt door Afrikaanse migranten die vanuit Marokko of Algerije Spanje bereiken. Het betekent zoveel als ‘overwinning’, maar een echt concrete vertaling lijkt er niet te zijn. De documentairemakers vroegen de deelnemers ook naar hun interpretatie van het woord.

“Er hangt een beetje mysterie omheen”, zegt Sajous. “Aminata bijvoorbeeld zei dat het komt van het Franse beau ça, wat zoveel betekent als ‘mooi, daar’. Mamadou vertaalde boza als een staat tussen levend en dood, refererend aan hoe hij zich tijdens de reis voelde. Zelf gingen we ook op zoek naar een betekenis. In het Spaans is een boza een touw waarmee een klein bootje zich aan een grotere boot kan vastbinden. Deze vertaling was bij de deelnemers echter onbekend.”

Bron: vimeo.com
Dit artikel is mede mogelijk gemaakt door Frame, Voice, Report!, met financiële steun van de Europese Unie.

Hij speelde een asielzoeker, nu is hij er een

Dankzij zijn eigen ervaringen kan hij nu het eerlijke verhaal over migratie vertellen.

Zij doorbreekt het negatieve beeld van migranten

‘De meeste migratieverhalen komen uit de pen van witte verslaggevers'.

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Lees en steun

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons