Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Update 14 november 2019:
Na 2269 dagen als vluchteling vast te zijn gehouden door de Australische autoriteiten, heeft Behrouz Boochani een visum voor Nieuw-Zeeland gekregen, waar hij een maand mag blijven. Hij hoopt toestemming te krijgen om zich in de Verenigde Staten te vestigen.
Boochani verbleef in afwachting van asiel in Australië op het eiland Manus, dat onderdeel is van Papoea-Nieuw-Guinea. Het eiland wordt ook wel het ‘Australische Guantanamo’ genoemd. Boochani schreef er zijn boek Alleen de bergen zijn mijn vrienden, dat begin deze maand ook in het Nederlands verscheen. In het boek beschrijft hij de gruwelijke omstandigheden op het eiland. Hij won er meerdere grote prijzen mee.
Journalist en schrijver Behrouz Boochani (35) was bijna verdronken toen de boot die hem naar Australië zou brengen zonk in de Stille Oceaan. In 2013 ontvluchtte hij Iraans-Koerdistan, waar hij voor een pro-Koerdisch tijdschrift werkte. Hij vreesde dat hij tijdens een volgende aanval van de Iraanse Revolutionaire Garde op de redactie opgepakt zou worden, net als zijn collega’s eerder overkwam. Zijn omzwerving bracht hem van Indonesië en een detentiecentrum op Kersteiland (een klein eiland onder Java) naar het eiland Manus, ruim 350 kilometer van de kust van Papoea-Nieuw-Guinea. Daar verblijft hij ondertussen al bijna jaar in gevangenschap.
Australië stuurt alle migranten die het land via de zee proberen te bereiken sinds 2001 naar een van haar zogenoemde offshore detentiecentra. Het bewaken van de grenzen is sinds de jaren negentig een belangrijk thema binnen het Australische migratiebeleid.
“
Australië is het slechtste land ter wereld als het om de behandeling van vluchtelingen gaat
Momenteel worden asielzoekers die zich in Australië willen vestigen naar Manus of de Micronesische eilandstaat Nauru overgeplaatst. Daar wachten ze een besluit over hun vluchtelingenstatus af. Vaak jaren achtereen. Iedereen moet op de eilanden blijven, vaak ook nog na het toekennen van een vluchtelingenstatus. Australië mogen ze niet in. Sinds de introductie van dit
Pacific Solution-beleid in 2001 heeft de Australische kustwacht al
3.127 mensen in deze offshore detentie geplaatst.
Dehumaniserend en inefficiënt systeem
Het Australische offshore detentiesysteem ligt vanaf het begin wereldwijd onder vuur. Amnesty International en de Vluchtelingenraad van Australië
riepen Australië vorig jaar opnieuw op om de offshore detentiecentra onmiddellijk te sluiten. “Want hoe kun je onschuldige mensen jarenlang in onzekerheid houden? Hoe kun je kinderen opsluiten en families scheiden?”, vraagt Behrouz Boochani zich verontwaardigd af via een WhatsApp-gesprek. “Australië is het slechtste land ter wereld als het om de behandeling van vluchtelingen gaat.”
In zijn boek No Friends but the Mountains, dat in januari een van de belangrijkste Australische literaire prijzen won, legt Boochani het wrede systeem bloot dat mensen verandert in mentale en fysieke wrakken. Hij beschrijft de lange rijen in de detentiecentra om voedsel en sigaretten te krijgen. De overstroomde wc’s, waar uitwerpselen op de grond liggen, waar mensen seks hebben maar waar ook polsen worden doorgesneden. Hij schrijft over de generator die voortdurend stilvalt en plotseling weer aanslaat. Verstikkende hitte; heet water dat de dorst niet lest. Absurde regels, zoals het verplicht weggooien van melk wanneer de beker te vol is.
Behrouz Boochani schreef No Friend But the Mountains in een Australisch detentiecentrum op het eiland Manus. Hij stuurde fragmenten van het boek via WhatsApp naar zijn vertaler Omid Tofighian. Die vertaalde de tekst van het Farsi naar het Engels. “Het was een intensief proces, aangezien het niet om een pure vertaling ging, maar eerder om een hertaling”, vertelt Tofighian. “Farsi heeft een totaal andere structuur dan het Engels.” Het boek verscheen vorig jaar bij Picador Australia. De Nederlandse uitgeverij Jurgen Maas verkreeg de Nederlandse vertaalrechten. Boochani won met zijn debuut grote prijzen, waaronder de Victorian Prize for Literature en de Victorian Premier’s Prize for Nonfiction.
“
Gebrek aan controle over tijd is een belangrijk martelinstrument
De gedetineerden weten niet hoe lang ze in de detentiecentra moeten blijven. Gebrek aan controle over tijd is een belangrijk psychologisch martelinstrument op Manus. In 2016 zette de Iraanse vluchteling Omid Masoumali zichzelf
in brand toen hij hoorde nog tien jaar in Nauru te moeten blijven.
“De Australische regering heeft nooit een idee gehad hoe ze de vluchtelingenkwestie echt moet oplossen”, tweette Boochani in februari. Mensen afzonderen van de wereld en hopen dat de misstanden niet naar buiten komen is een onmenselijke en kortzichtige strategie, stelt de schrijver.
Het Manus Regional Processing Centre, waar Boochani sinds 2013 verbleef, werd in 2017 gesloten. In 2016 verklaarde het Hooggerechtshof van Papoea-Nieuw-Guinea de plek namelijk in strijd met de grondwet van Papoea-Nieuw-Guinea en dus illegaal. De gedetineerden werden daarop verplaatst naar een ander detentiecentrum op hetzelfde eiland, waar ze onder vergelijkbaar erbarmelijke omstandigheden, en zonder adequate medische hulp, verder moesten zien te overleven. Op dit moment is de Australische premier Scott Morrison van plan het detentiecentrum op Kersteiland te heropenen en de vluchtelingen van Manus over te plaatsen. “De regering gaf daarmee de boodschap aan de media dat het vluchtelingenprobleem van Manus zo opgelost werd. Opgelost? Het probleem blijft”, tweette Boochani in reactie op de beslissing van de premier.
Neokoloniale zaken
No Friends but the Mountains is geen dagboek uit een gevangenis. Het is eerder een filosofische roman die de mechanismen van een neokoloniaal onderdrukkingsapparaat blootlegt.
“De Australische regering heeft overzeese gebieden, nota bene voormalig territoriaal bezit1, opnieuw gekoloniseerd om politiek voordeel te halen”, legt Boochani uit. Australië betaalt de regeringen van Papoea-Nieuw-Guinea en Nauru om de detentiecentra te runnen. Zelf wassen Australische politici hun handen in onschuld zodra er problemen optreden. Zoals in oktober vorig jaar, toen VN-vluchtelingencommissariaat UNHCR Australië opriep tot de onmiddellijke evacuatie van geïnterneerden. De woordvoerder van de organisatie benadrukte dat UNHCR “het niet eens is met het standpunt van de Australische regering dat de situatie op Manus en Nauru interne aangelegenheden van Papoea-Nieuw-Guinea en Nauru zijn. Australië heeft het systeem, waar deze twee ontwikkelingslanden aan deelnemen ontworpen, gefinancierd en beheerd.”
Voortdurende vluchtelingenindustrie
De detentie-industrie, die niet alleen dehumaniserend maar ook ontzettend duur en inefficiënt is, houdt zo lang stand omdat elke vorm van reflectie ontbreekt, vertelt Omid Tofighian, vertaler van Boochani’s boek en filosofiehoogleraar in Caïro aan de telefoon. “Om effectieve veranderingen teweeg te brengen moeten we detentiecentra ontmaskeren. We moeten laten zien wie ervoor betaalt en wie eraan verdient. De relaties met het leger en internationale bedrijven moeten duidelijk zichtbaar zijn. Ten slotte moeten we inzien hoe vrijwel iedereen binnen de vluchtelingenindustrie er materiële voordelen uithaalt. Ik verdien er tenslotte ook aan.”
“
We reflecteren te weinig op wat vluchtelingen echt helpt
Volgens Tofighian reflecteren we ook te weinig op wat vluchtelingen echt helpt. “Inspanningen van ngo’s, artsen, wetenschappers en burgers hebben tot nu toe geen blijvende resultaten opgeleverd. In plaats van acties te ondernemen moeten we bedenken hoe we politiek kunnen bedrijven waarbij vluchtelingen niet worden gezien als slachtoffers, maar als waardevolle partners. Kijk wat Boochani in korte tijd heeft verwezenlijkt: hij heeft het systeem volledig blootgelegd met zijn boek. Dat is maar één voorbeeld van wat je kunt bereiken door vluchtelingen te betrekken bij het ontwerpen van alternatieven voor het kortzichtige detentiesysteem. Maar daarvoor is er eerst een andere kijk op de vluchteling nodig.”
We zijn ook mensen
Boochani herhaalt in zijn boek dat gedetineerden gewoon mensen zijn, die opgesloten zitten. Via WhatsApp benadrukt hij dit nogmaals: “We worden afgeschilderd als gevaarlijke aanvallers die Australië willen binnendringen. Als mensen zonder capaciteiten die alleen voor overlast gaan zorgen. Deze retoriek wordt verspreid om angst te creëren. Terwijl we alleen maar veiligheid zoeken. Verder zijn we mensen, net als jij. We hebben verschillende persoonlijkheden en verschillende ervaringen. We luisteren naar muziek, we hebben families, geliefden. We zijn competent, we werken en zijn in staat bij te dragen aan de maatschappij.”
Maar dat is niet het beeld dat in de media en politiek heerst. “Vluchtelingen worden nog steeds gereduceerd tot karikaturen, zoals ‘tragische figuren die hulp zoeken’ of ‘mentale wrakken’”, zegt Tofighian. “Het complexe vluchtelingschap begrijpen op basis van dat versimpelde discours is onmogelijk”, stelt hij. “Als je de nadruk blijft leggen op het contrast tussen de vluchteling en de rest van de samenleving, dan vergroot je die kloof.”
Het is heel moeilijk om dat imago te doorbreken, stelt Boochani. “Zelfs open minded mensen die accepteren dat ik de belangrijkste literaire prijs van Australië heb gewonnen, zien me in eerste plaats als vluchteling, niet als romanschrijver. De media benadrukken dat beeld, van ‘de vluchteling die een boek heeft geschreven’. Natúúrlijk kan een vluchteling een boek schrijven, net zoals zoveel andere mensen.”
“
Boochani roept anderen op de waarheid over het systeem te verspreiden
Boochani weigert de rol te vervullen van ‘nederige gevangene die om hulp smeekt’. Door het verhaal van het detentiecentrum op Manus bloot te leggen, heeft hij laten zien hoe de onderdrukten de stem van een verzetsbeweging kunnen worden. Boochani en Tofighian geloven dat het boek een inspiratiebron zal zijn om de impasse rond de wereldwijde vluchtelingencrisis te doorbreken. Intussen zit Boochani niet stil. Hij strijdt verder en roept anderen op om de waarheid over het repressieve systeem dat het leven van honderden mensen heeft vernietigd, verder te verspreiden.
Dit artikel verscheen eerder in april 2019.
