Beeld: Sloop Communications/iStockphoto
Opinie
Mensenrechten

Dit is er mis met het seksualiseren van zwarte mannen

Flauwe grappen en seksuele fantasieën over zwarte mannenlichamen zijn niet onschuldig, zegt onderzoeker Rébecca Franco. Ze komen voort uit een geschiedenis van ontmenselijking van en geweld tegen zwarte mensen. En witte vrouwen kunnen daar iets aan doen.

Door 24 juli 2020
discriminatie geweld pornhub racisme SDG10 solidariteit
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Op een foto van een Black Lives Matter-demonstratie valt één protestbord mij meteen op. ‘Black dicks matter’ staat er, het bord wordt omhooggehouden door een witte vrouw. Het protestbord doet mij denken aan alle ‘grapjes’, goedwillende en kwaadwillige opmerkingen die ik al jaren hoor (en waarover ik niet altijd iets heb gezegd). ‘Grapjes’ en opmerkingen die zwarte mannen afschilderen als overdreven seksueel; té groot geschapen.

Zo maakten wij op onze overwegend witte school vaak ‘grapjes’ over een vriendin die op zwarte mannen zou vallen. Grapjes die wij niet maakten over vriendinnen die uitsluitend blonde vriendjes had. Ook kreeg ik van witte vrouwen complimenten over het ‘exotische’ uiterlijk van mijn ex. Nu kom ik dit soort verwijzingen weer tegen, op protestborden, nota bene tijdens BLM-demonstraties.

“

Het hyperseksualiseren van zwarte mannen is historisch gezien allesbehalve onschuldig

Steeds meer witte vrouwen spraken de afgelopen maanden tijdens die demonstraties en daarbuiten hun solidariteit met de antiracismebeweging uit. Terecht; bouwen aan een antiracistische en feministische wereld gaat immers hand in hand. Maar die solidariteit brengt een extra verantwoordelijkheid mee: verantwoordelijkheid voor de rol die wij zélf spelen in het reproduceren van ongelijkheid en racisme, omdat wij onderdeel zijn van bestaande structuren. Door deze rol te bevragen, kunnen wij onze eigen posities gebruiken voor een gezamenlijke strijd tegen racisme, en voor gelijkheid.

Want hoewel dit soort opmerkingen of leuzen wellicht grappig bedoeld zijn, is het hyperseksualiseren van zwarte mannen historisch gezien allesbehalve onschuldig. Welke rol spelen witte vrouwen, bewust of onbewust, gewild of ongewild, precies in het reproduceren van racistische hyperseksualisering? En wat betekent dit voor onze solidariteit?

Een koloniale geschiedenis

De hyperseksualisering van zwarte lichamen gaat ver terug: tijdens het koloniale tijdperk droeg het bij aan de ontmenselijking van zwarte mensen in koloniën en van tot slaaf gemaakten. Die ontmenselijking had op haar beurt weer een duidelijk doel: het legitimeren van de slavernij en koloniale uitbuiting. In de ogen en fantasieën van witte mensen werden zwarte mensen voorgesteld als té seksueel en daardoor ‘niet beschaafd’. Dit gebeurt nog steeds, bij zowel zwarte mannen als zwarte vrouwen.

In Europa en haar koloniën heeft die hyperseksualisering bijgedragen aan racistische uitlatingen en geweld. Geweld dat gerechtvaardigd werd door het koloniale beeld van seksueel onbegrensde zwarte mannen, tegen wie witte vrouwen beschermd moesten worden.

“

‘Gemengde relaties' zouden het idee van het ‘witte ras’ als ‘superieur’ aantasten

Daarbij ging het, in de patriarchale samenlevingen van Europa en de koloniën, overigens niet om het beschermen van de vrouwen zélf. Zij hadden in die tijd immers weinig zelfbeschikking over hun lichaam en leven. Nee, het ging om het beschermen van de baarmoeders van witte vrouwen; het beschermen van witheid. Anders gezegd: de angst voor zwarte seksualiteit was een angst voor ‘gemengde’ relaties. Die zouden namelijk het idee van het ‘witte ras’ als ‘superieur’ aantasten. En dus werd in de koloniën de witte vrouw ‘beschermd’ om haar baarmoeder de baas te zijn, en de zwarte man met geweld onderdrukt. 1

Racistisch geweld

Dit idee van de seksueel gevaarlijke zwarte man werd wel aangeduid als het ‘zwarte gevaar’ (of ‘Black Peril’) 2 en heeft wereldwijd gruwelijke gevolgen gehad. Talloze zwarte mannen hebben dit stigma met de dood moeten bekopen. In Rhodesië (het huidige Zimbabwe) en Zuid-Afrika werden, zo blijkt uit historisch onderzoek, zwarte mannen geëxecuteerd voor (reële of ingebeelde) pogingen tot verkrachting van witte vrouwen – als juridisch opgelegde straf óf als buitengerechtelijke moord.

Ook in de Verenigde Staten gebeurde het regelmatig dat witte menigten zwarte mannen lynchten, gemotiveerd door (valse) beschuldigingen van seksueel geweld tegen witte vrouwen. In 1955 werd de 14-jarige Emmett Till hier slachtoffer van, nadat hij naar een witte vrouw zou hebben gefloten en haar zou hebben vastgepakt. In 2008 bekende de vrouw dat zij destijds had gelogen over de gebeurtenissen – meer dan vijftig jaar te laat voor Emmett Till.

“

In de jaren 30 werden Surinaamse werknemers van jazzclubs ontslagen omdat ze ‘ontuchtelijke dingen’ zouden doen jegens ‘blanke meisjes’

Decennia later werden vier zwarte jongens en één latino jongen onterecht veroordeeld voor de verkrachting van een witte vrouw in het New Yorkse Central Park in 1989 (waarover de Netflix-serie When They See Us verscheen). Pas in 2002 werden de jongens, na jaren gevangen te hebben gezeten, vrijgesproken. Toen-nog-zakenman Donald Trump publiceerde destijds advertenties in de kranten waarin hij de staat New York opriep om de doodstraf opnieuw in te stellen. In juni 2019 weigerde Trump zich hiervoor te verontschuldigen.

Ook in Europa leefde dit idee van het ‘zwarte gevaar’. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd die angst in Duitsland aangewakkerd met de ‘Zwarte horror op de Rijn’-campagne, waarmee verhalen de wereld in werden geholpen over zwarte Franse soldaten die witte vrouwen seksueel zouden bedreigen. Dit soort ideeën leefden ook in Nederland. Zo werden in de jaren 30 Surinaamse werknemers van jazzclubs 3 nauwlettend door de politie in de gaten gehouden en regelmatig ontslagen, omdat de mannen ‘ontuchtelijke dingen’ zouden doen jegens ‘blanke meisjes’.

Doorwerkend in het heden

In zijn videoclip Extase (2019) laat rapper Akwasi verschillende symbolen voorbijkomen die verwijzen naar xenofobie en racisme in Nederland. Een van de symbolen is een klein houten beeldje van een man met schild en speer. JeanPaul Paula, de art director van de video, vertelt dat dat beeldje ‘verwijst naar de seksualisering van de zwarte man, en hoe die wordt gezien’. Het is Akwasi’s manier van kritiek op een beeld dat diep in het denken van witte mensen zit.
“

De hyperseksualisering van zwarte mensen speelt in witte maatschappijen ook een grote rol in seksuele fantasieën

Hoogleraar Gloria Wekker wijst erop hoe de hyperseksualisering van de zwarte man nog altijd doorwerkt in het heden. In haar boek Witte Onschuld geeft zij sprekende voorbeelden van racisme in het Nederlandse cultureel archief. Zo haalt ze een aflevering van De Wereld Draait Door uit 2008 aan, waarin columnist en schrijver Martin Bril zijn grootste angst voor zijn tienerdochter beschrijft: ‘Stel dat ze een grote [n-woord] mee naar huis neemt.’

Bron: www.youtube.com
De hyperseksualisering van zwarte mensen speelt in witte maatschappijen ook een grote rol in seksuele fantasieën en de seksindustrie. De Britse schrijver en voormalig advocaat Afua Hirsch beschrijft in haar boek Waarom ras ertoe doet een bezoek aan een swingersfeest, specifiek gericht op witte vrouwen op zoek naar ‘ervaringen’ met zwarte mannen: de Black men’s appreciation club. Ook in Nederland werd in 2018 een seksfeest gehouden gericht op witte vrouwen of stellen die ‘ervaringen’ met zwarte mannen zochten. (Bizarre plottwist: dit feest werd gemeld bij het Meldpunt Discriminatie Emmen voor het discrimineren van witte mannen).
“

‘Big black dick’ stond in 2017 op plaats negen van meest gezochte zoektermen door vrouwen op PornHub

Een kijkje in de statistieken van Pornhub, de grootste gratis pornowebsite van de wereld, laat zien dat ‘big black dick’ in 2017 op plaats negen stond van meest gezochte zoektermen door vrouwen, en in 2016 zelfs op plaats vier. Het grootste deel van de vrouwelijke kijkers komt uit Noord-Amerika en West-Europa, maar uit de data is niet af te lezen of de zoekterm (voornamelijk) van witte vrouwen komt. Maar het gaat verder dan appreciation: uit academisch onderzoek blijkt dat zwarte pornoacteurs vaker worden gecast als seksueel gewelddadige personages, en minder intiem zijn met hun (vaak) witte tegenspelers dan witte pornoacteurs.

Zo blijkt dat het koloniale beeld van seksuele onbegrensdheid nog altijd een grote rol speelt in de manier waarop seksualiteit van zwarte mannen vandaag wordt afgebeeld. Het is belangrijk te beseffen dat dit hyperseksualiseren van zwarte mannen dus niet onschuldig is, en verder gaat dan een individuele fantasie. Het plaatst relaties tussen zwarte mannen en witte vrouwen buiten de norm, en komt uit een geschiedenis van racistische en koloniale systemen. In deze geschiedenis hebben witte vrouwen hun zogenaamde bescherming gebruikt, of laten gebruiken, voor het motiveren van geweld tegen zwarte mannen. Die geschiedenis kunnen wij niet uitwissen, maar we kunnen hem wel gebruiken om bij te dragen aan een gezamenlijke strijd tegen racisme.

Een gezamenlijke strijd

Terug naar het protestbord waar we mee begonnen. Terwijl ik aan dit stuk werkte, wees een collega mij op een opmerking over ‘blanke feministen’, die werd gemaakt tijdens het zogeheten ‘racismedebat’ dat op 12 juli op televisie werd uitgezonden: ‘Het gaat ze niet om black lives, het gaat ze om black cocks.’ Het was onduidelijk of deze opmerking serieus bedoeld was of als provocerende grap. Wel zeker is dat dit soort opmerkingen de solidariteit van witte vrouwen aan de antiracismebeweging ondermijnen, terwijl er gezien de historische verweving van hyperseksualisering van zwarte mannen en de ‘bescherming’ van witte vrouwen, juíst een rol voor witte vrouwen is weggelegd om bij te dragen aan antiracisme.
“

Wij witte vrouwen moeten de strijd aangaan voor een wereld vrij van racisme

Bijvoorbeeld door ons bewust tegen de hyperseksualisering van zwarte mannen uit te spreken, en niet bij te dragen aan diepgewortelde stereotyperingen. Ook moeten wij ons niet laten gebruiken voor het geweld en de ontmenselijking die voortvloeien uit die stereotyperingen. Want aan elke ogenschijnlijk onschuldige opmerking in dit genre, kleeft een racistische geschiedenis die nog altijd doorspeelt. En vanwege de manier waarop witte vrouwen historisch gezien gebruikt zijn om witheid te beschermen, moeten wij hiervoor verantwoordelijkheid nemen.

Het succes van een gezamenlijke strijd tegen racisme ligt in het bevragen van onze eigen unieke positie. Want wij witte vrouwen hoeven niet beschermd te worden. Wellicht tegen seksisme, maar niet tegen zwarte mannen. Wel moeten wij de strijd aangaan om bij te dragen aan een betere wereld, vrij van racisme (én seksisme).

Waarom ik begrijp dat zwarte mensen mijn witte partner afkeuren

‘Hoe kon je?’ en ‘Hij zal je leven verwoesten’, zeggen kennissen tegen Valerie Ntinu.

'Ik ben klaar met mijn witte slachtofferschap'

'Racisme zit in mijn denkpatroon verweven, leerde de relatie met mijn zwarte vriendin mij.'

  1. Stoler, A. L. (2010). Carnal knowledge and imperial power: Race and the intimate in colonial rule. Univ of California Press. ↩︎
  2. McCulloch, J. (2000). Black Peril, White Virtue: Sexual Crime in Southern Rhodesia, 1902-1935. Indiana University Press. ↩︎
  3. De term ‘jazzclub’ is niet helemaal juist. Deze clubs werden ‘n-woord-cabarets’ genoemd. Het waren muziekhallen met swing-jazz muziek waar werd gedanst. In hedendaagse beschrijvingen worden de clubs ook wel ‘muziekhallen’ genoemd ↩︎

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Lees en steun

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons