Dit zijn de George Floyds van Nederland

Op foto’s uit het ziekenhuis, waar hij even later overleed, is een gezwollen oog, een bloeduitstorting en een grote blauwe plek op zijn buik te zien. Volgens de familie heeft hij zich nooit verzet, en had hij nog geen letsel voorafgaand aan de arrestatie. Zij vermoeden dat er op het politiebureau of in de cel iets is gebeurd, maar de politie spreekt dat tegen.

Een paar maanden daarvoor kwam de 38-jarige Raymon Gokoel om het leven in Emmeloord, en ook zijn familie vertrouwt het onderzoek niet. Er is veel onduidelijkheid: de politie kwam mee nadat een buurtbewoner voor Gokoel een ambulance had gebeld, maar het is niet bekend waaróm, en ook niet waarom de politie geweld moest gebruiken. Volgens de politie werd alleen geweld rond zijn romp gebruikt, maar de familie houdt vol dat ook zijn hoofd, benen en armen zijn toegetakeld. Hij overleed later in het ziekenhuis. Het OM concludeerde in het onderzoek naar zijn dood dat de politie geen strafbare handelingen heeft verricht; over de doodsoorzaak is geen uitspraak gedaan.

De lijst gaat door. En dit zijn slechts de verhalen waarin de nabestaanden enige media-aandacht hebben opgezocht, al kwam dat vaak niet verder dan lokale media. De Rijksrecherche legt uit dat er meestal wel een persbericht wordt gepubliceerd, omdat er belangstelling is vanuit de journalistiek; in de ervaring van Controle Alt Delete moest zij de informatie vaak expliciet opvragen. Dan nog lukte het niet altijd om persoonsgegevens, zoals een naam, te achterhalen – vanwege privacyoverwegingen is het OM terughoudend met het verstrekken daarvan, volgens de Rijksrecherche.

Deze wet voegt een nieuw strafbaar feit toe aan het Wetboek van Strafrecht dat specifiek voor opsporingsambtenaren geldt: het ‘schenden van de ambtsinstructie’. Als een agent door ‘onzorgvuldig’ handelen tijdens een aanhouding, tot lichamelijk letsel of zelfs een dodelijk slachtoffer leidt, staat hier maximaal drie jaar cel op. Nu kan een agent nog worden vervolgd voor doodslag, waar maximaal vijftien jaar gevangenisstraf op staat – dat is alleen het geval wanneer het OM reden heeft om te denken dat een agent niet onzorgvuldig, maar opzettelijk handelde. Ook komt daar een aparte ‘blauwe’ rechtbank voor. Richard Korver, de advocaat van onder anderen de nabestaanden van Mitch Henriquez, uitte vorig jaar al tegen de NOS zijn zorgen dat lagere straffen tot meer geweld kunnen leiden.

“Kortom: een jaar nadat tienduizenden mensen opstonden tegen politiegeweld, kreeg de politie meer bevoegdheden om geweld te gebruiken én een betere rechtspositie wanneer ze geweld gebruiken”, aldus Abdoelhafiezkhan. “Dat vinden wij heel zorgelijk. En tegelijkertijd: wanneer we aan de politie zelf voorleggen dat het totale aantal doden rondom een aanhouding véél hoger ligt als je niet alleen schietincidenten telt, reageren zij vaak ook geschokt. De politie heeft zelf ook niet goed op het netvlies hoe vaak er doden vallen onder hun verantwoordelijkheid. Er is veel onduidelijkheid rond het onderwerp, en dat willen wij aankaarten. Laten we in elk geval open communiceren over deze gevallen, dan kunnen we lessen trekken uit de verhalen van deze mensen.”

Dit is een geüpdatete versie van een artikel dat eerder verscheen op 5 juni 2020.